فرهنگ

لازمه‌ی دیدگاه و نسبت آن:

۱۴۰۲/۱۰/۰۳ 09:48 بدون دیدگاه

از اینکه یک کتاب مستقل در بخش اصول فقه از دانشمندان دست اول حنفی به ما نرسیده برخی‌ها با بهره‌بردن از این خلا نکاتی را مطرح کرده‌اند که درخور توجه است و از لحاظ علمی باید روی آن گفتگو و داد و ستد صورت گیرد. چون فقدان وجود کتاب مستقل از دانشمندان نخستین حنفی این احتمال و گمانه‌زنی را بیشتر می‌سازد که بخشی از آرا و نظریات اصولی که امروزه به نام حنفی‌ها ترویج و تدریس می‌گردد شاید در واقع با دیدگاه‌های شخص امام ابو حنیفه و دانشمندان پیشین حنفی سازگاری نداشته باشد و یا هم اگر آنان زنده

نیاز افغانستان به زبان فارسی

۱۴۰۲/۰۹/۰۲ 11:29 بدون دیدگاه

نوشتۀ کوتاهی خواندم از آقای حسین دهباشی که یکی از سران طالبان وقتی به ایران آمده بود از سخن گفتن به زبان فارسی امتناع ورزیده و خواستار مترجم شده بود. آقای دهباشی از این که طالبان بدین وسیله زبان فارسی را تحقیر کرده بودند اظهار تأسف نموده و امتناع ایشان از سخن گفتن به فارسی را دردناک دانسته بود. امّا این عمل طالبان و به طور کلّی رفتاری که طالبان در جهت حذف زبان فارسی در پیش گرفته اند به نظر من تحقیر زبان فارسی نیست. طالبان نمی‌توانند با این اعمال بچه گانه فارسی را تحقیر کنند و سیاست

دشمنی طالبان با مولانا؛ نور عشق با خشونت خاموش نمی‌شود

۱۴۰۲/۰۹/۰۱ 13:02 بدون دیدگاه

در تاریخ تصوف خراسانی ما، عرفان اسلامی شامل دو دوره می‌شود؛ یکی دوره عرفان خائفانه است و دیگری دوره عرفان عاشقانه. عرفان حائفانه را غزالی به اوج رساند و عرفان عاشقانه با مولانای بلخی به اوج رسید. شمس تبریزی که تاثیر بزرگی بر تحول زندگی مولانا داشت، به او درس عشق آموخت و مولانای پس از دیدار شمس، از یک واعظ و مدرس، به یک عارفِ عاشق تبدیل شد. اگر شناختی اندکی از مولانا داشته باشیم، می‌دانیم که او در سراسر آثارش، تعلیم “عشق‌ورزیدن” می‌دهد. پیام و کلام مولانا برای مخاطبان امروزی‌اش نیز اینست که با عشق زندگی کنند،

چگونه می‌توان از زوالِ فارسی در افغانستان جلوگیری کرد؟

۱۴۰۲/۰۹/۰۱ 12:26 بدون دیدگاه

با تسلط مجدد طالبان در افغانستان یک‌بار دیگر نگرانی‌ها در باره‌ی آینده زبان فارسی در کشور افزایش یافته است. آن‌چه به نگرانی مردم افزوده است، سیاست‌های مبتنی بر فارسی‌ستیزی این گروه است. طالبان در دو سال گذشته بارها به اقداماتی متوسل شده‌اند که دال بر نگاه خصمانه‌ی این گروه به زبان پارسی می‌باشد. در تازه‌ترین مورد، رییس جدیدالتقرر طالبان برای دانشگاه تخار با ارسال مکتوبی به تمام دانشکده‌های این نهاد دستور داده است که از کاربرد واژه‌های فارسی «دانشگاه» و «دانشکده» بپرهیزاند. او این واژه‌ها را «مصطلحات بیگانه» خوانده است. در پیوند به همین نگرانی‌ها، دو روز قبل دوستی

«وطن فارسی» در خطر است!

۱۴۰۲/۰۸/۳۰ 12:14 بدون دیدگاه

حتما از زبان شاعران و نویسندگانِ ما بارها شنیده‌اید که گفته‌اند «زبان فارسی، وطنم است.» این جمله، یادگار روزگارانی است که ایران و خراسان در زیر سیطره و سلطه قبایل ترک‌ و مغول قرار داشت و مردمان ایرانی‌تبار از مناسبات قدرت دور نگهداشته شده بودند. در آن روزگاران، مردم ما برای احیای هویت ایرانی و نگهداری از موجودیت فرهنگی خود به سرزمین ادب و فرهنگ کوچیدند و در دنیای شعر و تغزل سکنا گزیدند. و چنین بود که فارسی به وطن دیگر ما تبدیل شد. اما امروزه در خراسان قدیم و افغانستان امروزی گروه دیگری به قدرت رسیده که

چند ویژه‌گی زبانِ پارسی

۱۴۰۲/۰۸/۱۸ 15:50 بدون دیدگاه

• زبانِ پارسی، از بهرِ داشتنِ آهنگِ گوش‌نواز در واژه‌ها و جمله‌هایش، توانایی و ذوقِ یادگیری در روندِ زبان‌آموزی را برای فراگیرنده‌گان افزایش می‌دهد؛ چون جنبه‌ی موسیقایی آن بسیار دل‌نشین است و همین دل‌نشینی سبب می‌شود تا ساده و زودتر فرا گرفته شود. • افزون بر چاشنیِ موسیقایی در این زبان، شعر، نثر و بازآفرینی تخیّلِ خلاق و ظرافت‌چینی واژه‌ها در نخِ زبان، انگیزه‌ی فراگیری زودآموزِ آن‌را بیش‌تر می‌سازد. • زبانِ پارسی، زبانی‌ست که از ره‌گذر معنا و مفهوم، مانندِ آهنِ تفته شده در کوره‌ی روزگار آب‌دیده شده و مثلِ گل نازک و مانندِ پولاد مُحکم است؛ ازهمین‌روست

آیا اتحادیه‌ی فارسی‌زبانان ممکن است؟

۱۴۰۲/۰۸/۱۸ 15:33 بدون دیدگاه

خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر این‌که دو کشور تاجیکستان و ایران با هم سند لغو روادید/ویزا را امضاء کرده‌اند. بر بنیاد گزارش رسانه‌ها، این سند در پی دیدار روسای جمهور ایران و تاجیکستان در شهر دوشنبه و در قصر ملت به امضاء رسیده است. با امضای این سند، دیگر ایرانیان و تاجیکان برای سفر به این دو کشور به روادید/ویزا نیاز ندارند. با شنیدنِ این خبر پرسشی در ذهنم ایجاد شد که آیا ممکن است در آینده اتحادیه‌ی میان فارسی‌زبانان منطقه به وجود بیاید که دیگر مرزهای جغرافیایی فاصله میان شان ایجاد نکند و رفت و

عصیان؛ نعمتی که بازستانده شد

۱۴۰۲/۰۷/۰۳ 11:41 بدون دیدگاه

استاد صادق عصیان، زاده‌ی ۱۳۵۲ در بلخ و درگذشته‌ی ۱۴۰۲ در آلمان؛ شاعر، نویسنده، فعال رسانه‌ای و مدنی، استاد دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه بلخ و دبیر نقد انجمن نویسندگان بلخ بود. در چمدان فعالیت‌های ادبی او، پنج دفتر شعر، درس‌نامه‌های نقد ادبی که خودش مدرس آن درس بود، کتاب‌های تذکره‌ی شاعران شمال افغانستان، حضور در برنامه‌های اجتماعی، اجرای بزرگداشت‌هایی از شاعران و ادیبان و شخصیت‌های فرهنگی، اجرای برنامه‌های متعدد ادبی در رسانه‌ها و دستگیری از شاعران و نویسنده‌ها در چارچوب انجمن نویسندگان بلخ و انجمن‌های ادبی دیگر را می‌توان دید. او که استاد نقد ادبی، اسطوره و حماسه‌شناسی، و

از احیاء علوم دین غزالی تا مجله انجمن ریاضیدانان آلمان نازی

۱۴۰۲/۰۵/۱۶ 12:41 بدون دیدگاه

یکی از رویدادهایی تاریخی که همواره توجه‌ام را به خود جلب کرده است، رویداد غم‌انگیز فروپاشی کاخ بلند فلسفه در جهان اسلام می‌باشد. کاخ بلندفلسفه در جهان اسلام هنگامی فروپاشید که برخی متکلمان و صوفیان و عارفان با تیشه تکفیر بر ریشه‌اش زدند و فتوای مرگ و حکم اعدام‌اش را صادر کردند. از مخالفت عارفان، فقیهان و متکلمان با فلسفه تعبیرهای گوناگونی شده است: برخی‌ها این موضوع را به دامن اسلام پیوند زده‌اند و برخی هم از علل و عوامل اجتماعی دیگر یاد کرده‌اند. اما من مقصر اصلی این رویداد گروه‌گرایی را می‌دانم. گروه‌گرایی، به باورمن، چه در قامت

سند بیگانگی طالبان با هویت، فرهنگ و تاریخ افغانستان

۱۴۰۲/۰۵/۱۴ 08:32 بدون دیدگاه

«افغانستان به فارسی نیاز ندارد» معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان «از فارسی، خدایی خوشم نمی‌آید» معاون وزیر دفاع طالبان «دانشگاه نگویید که باز کار خراب می‌شود» یکی از اعضای طالبان طالبان از روزی که به قدرت رسیده‌اند، همواره علیه زبان فارسی موضع خصمانه گرفته‌اند. آن‌چه که در بالا آمد برخی از اظهارات فارسی‌ستیزانه‌ی مقامات ارشد حکومت طالبان است، نه همه‌اش. طالبان همان‌گونه‌ای که در حوزه سخن نفرت خود را از زبان فارسی اظهار داشته‌اند، در حوزه عمل نیز به فارسی‌ستیزی اقدام کرده و در نخستین ماه‌های حکومت خود به پاکسازی زبان فارسی از لوحه دانشگاه‌ها و ادارات

تعصب سنی‌گری و احیای ماموریت قادری-غزنوی در حکومت طالبان

۱۴۰۲/۰۵/۱۴ 08:17 بدون دیدگاه

شماری از ولسوالی‌های بدخشان افغانستان، اسماعیلیه‌نشین‌اند. این اسماعیلیان از گذشته‌های بسیار دور در آن مناطق زندگی می‌کنند، حتا از عصر ناصر خسرو بلخی، شاعر نام‌دار زبان فارسی که آرام‌گاهش در دره یمگان ولایت بدخشان قرار دارد. گزارش‌هایی که در این روزها از بدخشان منتشر می‌شود حاکی از آن است که طالبان تلاش وسیع و گسترده‌ای را برای تغییر مذهب اسماعیلیان به مذهب سنی آغاز کرده‌اند. یک ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است نشان می‌دهد که یک پیرو مذهب اسماعلیه در مراسمی که به مناسبت تغییر مذهبش از سوی یکی از فرماندهان محلی طالبان برگزار گردیده است، کلمه

جدال، جدال پارسی است

۱۴۰۲/۰۵/۱۲ 16:49 بدون دیدگاه

یکی از بحث‌های جنجالی در محافل سیاسی تاجیکان این است که مشکل ما با طالبان بر سر چه چیزی است؟ قومیت؟ مذهب؟ هویت؟ بالآخره چه چیزی؟ برخی‌ها می گویند طالبان قوم ندارند و مشکل ما با این گروه نیز قومی و هویتی نیست. این حرف‌ها، حرف‌های سیاسی است و بوی معامله‌گری از آن می‌آید. سیاسیون این حرف‌ها را عنوان می‌کنند تا راه تاریک و باریکی برای معامله ایجاد کنند. اما مشکل واقعی تاجیکان با طالبان در چیزی است که در این خبری که از بامیان منتشر شده، آمده است: در خبرها آمده است که قاری محمد یونس

«بابه قِران» کی بود؟

۱۴۰۲/۰۵/۱۱ 11:49 بدون دیدگاه

هنگامی که از “تنگی‌ صیاد” می‌گذری، به‌سرزمین انار و انجیر، شهر کاکه‌ها و آزاده‌گان می‌رسی؛ جغرافیایی که درختانِ سبز و خانه‌های گِلی روستایی‌اش، صمیمیت، مهربانی و هم‌دلی را برایت هدیه می‌دهد‌. شهرِ تاقین‌پوشانِ قیماق‌دار؛ مردم آزاده‌ای که با اصطلاحِ قشنگِ “خوش بیایی”، یک‌سینه سپاس را در سینی دل پیش‌کشت می‌کنند. مردانی با سرهای تراشیده، گوپیچه برتن و زبانی پُر از مصطلحاتِ وطنیِ “سلام اکه جان!، هه لالا، بادارِ ماستی” و…. سال‌ها پیش (۱۲۹۸خورشیدی) در گذر “ده‌ حسن” ولسوالی “خُلم” (تاش‌قرغان) کودکی به‌نام “عبدالغفار” فرزند ” سلطان” زاده شد که پسان‌ها مردم به او لقب “بابه قِران” دادند.

«می‌ترسم کارهایم را “شعر” بنامم»

۱۴۰۲/۰۵/۰۹ 13:16 بدون دیدگاه

گفت‌وشنود واصف باختری و رحیم رفعت – زمستان ۱۹۸۰- به خواهش اعظم رهنورد زریاب در فصل‌نامۀ Aryana – Afghanistan Republic به انگلیسی چاپ شد. هفتۀ دیگر، پاسخ‌ها – بدون آوردن نام پرسنده – در روزنامۀ Kabul New Times بازتاب یافت و ماجرا برانگیخت. آوردن سیماهای علی‌حیدر لهیب و محمد اسحاق مضطرب با پیشینۀ مائویزم، برجسته ساختن «کورۀ‌ آدم‌سوزی فاشیزم» در کنار نام‌های آنانی که لهیب را نیز کشته ‌بودند، انگشت گذاشتن بر پیروزی‌های روزافزون ابتذال به بهای سرکوب اصالت و فرستادن یگان کنایۀ نیش‌دار به نشانی خودکامه‌گان از زبان باختری مایۀ دردسرهای تازه گردید.

استبداد به مثابه ضدفرهنگ؛ چرا «زنده‌ی خوب» نداریم؟

۱۴۰۲/۰۴/۳۱ 13:17 بدون دیدگاه

واصف باختری، به تعبیر استاد محمد کاظم کاظمی، شاعر شاعران افغانستان، بود. کسی که باز هم به گفته استاد کاظمی، پس از خلیل‌الله خلیلی مانند او دیگر نداشتیم. وقتی روز پنجشنبه خبر درگذشت استاد واصف باختری در دیار غربت رسانه‌ای شد، موجی از تسلیت‌گویی و اظهار سوگواری در شبکه‌های اجتماعی راه افتاد. در میان این همه تسلیت‌گویی‌، تعدادی پرسش خوبی نیز مطرح کردند که آیا ما زنده خوب هم داریم یا خیر؟ چرا به نخبگان و فرهنگیان ما که تا زنده‌اند توجه نمی‌شود، اما پس از مرگش بساط شیون و سوگواری پهن می‌گردد؟ یکی نوشته بود که من

سیاست زبانی طالبان؛ حذف فارسی و تعمیم پشتو

۱۴۰۲/۰۴/۱۳ 11:53 بدون دیدگاه

دیروز سندی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد ملاهبت الله، رهبر طالبان، دستور داده است که در ادارات دولتی به عوض مخففات انگلیسی، از مخففات پشتو استفاده گردد. در این سند، هیچ اشاره‌ای به زبان فارسی نشده است. این در حالی است که فارسی و پشتو دو زبان رسمی افغانستان‌اند و از میان این دو زبان، اکثریت مردم به فارسی صحبت می‌کنند. آن‌چه را که این سند نشان می‌دهد ستیز آشکار و دشمنی علنی طالبان با زبان فارسی است. ناظران می‌گویند که پس از به قدرت رسیدن طالبان در ۱۵ اگوست سال ۲۰۲۱، موج خطرناکی از

آیا طالبان حنفی مذهب هستند؟

۱۴۰۲/۰۳/۲۱ 16:20 بدون دیدگاه

قسمت نخست: سه گونه حنفیت: مرجئه‌آباد مقدمه: هر گروه سیاسی در جهان برای خود لابی‌گری دارد که کوشش می‌کند از آن گروه یک چهره‌ی مناسب و قابل تعامل با جهان ترسیم کند. طالبان نیز از این قاعده مستثنا نیستند. لابی‌گران طالب در منطقه و جهان، برای آن‌که از طالبان چهره مناسب و متفاوت از داعش و سایر گروه‌های تکفیری و تروریستی ترسیم کنند، این گروه را «مذهب حنفی» می‌خوانند. زیرا حنفیت را در محافل اسلام‌پژوهی، به عنوان مکتب خردگرایی، تساهل و تسامح و به دور از تعصب و تکفیر می‌شناسند. آن‌چه که باعث می‌شود شماری فریب چنین توجیهات و

به مناسبت روز پشتو

۱۴۰۲/۰۳/۱۱ 12:59 بدون دیدگاه

مقدمه: این یادداشت به زبان پشتو منتشر شده است. ما در این‌جا ترجمه فارسی‌اش را منتشر می‌کنیم. به مناسبت روز پشتو پشتون‌ها قوم دوزبانه اند. پس از پشتو، فارسی زبان تاریخی، فرهنگی، ادبی و علمی ماست. رابطه ما با فارسی بسیار عمیق تر از آن چیزی‌ست که با اردو یا عربی داریم یا فارسی با عربی دارد یا اروپا با لاتین داشت. فارسي بیشتر از نمونه‌ی زبان لاتین در اروپا در میان پشتون‌ها ریشه‌های ژرف دارد. لاتین تنها زبان آکادمیک و فرهنگی بود، اما فارسی نه تنها زبان آکادمیک و فرهنگی، بلکه زبان بسیاری از پشتون‌ها نیز بود.

زبان پشتو و دشمنان آن

۱۴۰۲/۰۳/۰۸ 16:56 بدون دیدگاه

امروز، روز زبان پشتو است. زبان پشتو، یکی از زبان‌های دوست‌داشتنی و مورد علاقه من است. هنرمندان و آوازخوانانی که این زبان به جامعه افغانستان تقدیم کرده است، واقعا بی‌نظیراند. اگر بخواهیم توانایی، غنامندی و روح واقعی زبان پشتو را بدانیم باید به صدای هنرمندانی مانند ناشناس، اول‌میر، استاد گل زمان، عبدالله مقری، قمرگل و شماری دیگری از این هنرمندان گوش داد. این هنرمندان با انتخاب ترانه‌های زیبا و داشتن صدای دل‌نشین، زبان پشتو را به خانه خانه مردم افغانستان برده‌اند و حلاوت و شیرینی‌اش را به همگان چشانده‌اند. هیچ کسی نیست در زندگی خود بارها آهنگ‌های استاد

چرا نباید لباس طالبانی بپوشیم؟

۱۴۰۲/۰۳/۰۴ 12:49 بدون دیدگاه

دیروز تصاویری از محمدطاهر زهیر، والی پیشین بامیان، و شاه حسین مرتضوی، معاون سخن‌گوی ریاست جمهوری در دوره‌ی اشرف غنی، منتشر شد که نشان می‌داد به تبعیت از طالبان ریش‌های بلند گذاشته و عمامه‌های بزرگ پوشیده‌اند. البته پس از سقوط طالبان تنها این دو نیستند که جامه بدل کرده‌اند و لباس‌های طالبانی می‌پوشند، بلکه تقریباَ تعداد بسیار زیادی از جوانان ما که تا دیروز کراوات می‌بستند و کت و شلوار می‌پوشیدند، امروزه با ریش دراز، عمامه‌های سیاه و سفید و کلاه لب‌چاک قندهاری ظاهر می‌شوند و خود را همرنگ طالبان ساخته‌اند. من هر باری که چنین جوانانی را