معلمان خصوصی به فردی اطلاق می‌شود که خارج از ساعت‌های رسمی مکتب و محیط‌های رسمی در خانه‌ها، آموزشگاه‌ها و صنف‌های خصوصی به تدریس می‌پردازند. این نوع آموزش تکمل کننده نظام رسمی آموزشی است و در بسیاری از جوامع از جمله افغانستان جایگاه ویژه‌ای دارد.
در شرایطی که سیستم رسمی آموزش و پرورش به دلیل‌های گوناگون از جمله محدودیت‌های مالی، سیاسی و امنیتی با چالش مواجه می‌شود، معلمان خصوصی با ارایه خدمات آموزشی کیفیت‌بخش، نقش حیاتی در ارتقای دانش و مهارت‌ها جوانان و کودکان ایفا می‌کنند.
معلمان خصوصی همانند معلمان رسمی با دلسوزی و تعهد خالصانه، در مسیر تعلیم و تربیت و ارتقای فرهنگ و دانش جامعه گام برمی‌دارند و نقش مهمی در شکوفایی آینده وطن ایفا می‌کنند. بسیاری از خانواده‌ها برای اعضای خانواده خود از جمله پدر، مادر، پسر و دختر، معلم خصوصی استخدام می‌کنند تا آموزش به صورت هدفمند و مطابق نیازهای فردی صورت گیرد.
معلمان خصوصی، در نقش رزمندگان خاموش عرصه آموزش، فداکاری‌های بی‌شماری را به پای ارتقای دانش و تربیت فرزندان یک سرزمین تقدیم کرده‌اند.
در افغانستان؛ معلمان خصوصی نقشی حیاتی و بی‌بدیل در تضمین حق آموزش برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند دختران، ایفا کرده و می‌کنند. خدمات این معلمان علاوه بر آموزش محتوای درسی، ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی مانند پایداری، امید و مقاومت را نیز ترویج می‌دهد.
زمانی که طالبان در اقدامی تبعیض‌آمیز مکتب‌های دخترانه را بستند و آنان را از ابتدایی‌ترین حقوق آموزشی محروم ساختند، این معلمان با شجاعت تمام در خانه‌ها، کوچه‌ها و حتی فضاهای زیرزمینی اقدام به برگزاری صنف های درس برای دختران محروم از آموزش کردند.
آن‌ها با پذیرش خطر بازداشت، شکنجه و حتی مرگ از سوی گروه طالبان، تلاش کردند چراغ تعلیم و معرفت را روشن نگه دارند و حق آموزش را برای نسل‌های آینده حفظ کنند. این معلمان خصوصی با ایثار و مقاومت خود نه تنها به مقابله با ظلم پرداختند بلکه امید به آینده‌ای روشن‌تر را در دل جامعه زنده نگه داشتند.
فعالیت‌های آنان نمادی از عشق به دانش و پایبندی به ارزش‌های انسانی است که در شرایط سخت و تهدیدهای امنیتی، برای تحقق حق بنیادین آموزش از هیچ تلاشی دریغ نکردند.
این اقدام، تلاش برای حفظ حق آموزش دختران و استمرار یادگیری در شرایط دشوار سیاسی و اجتماعی بوده است. معلمان خصوصی در این برهه، نمادی از پایداری و مقاومت در برابر ظلم و نابرابری شدند.
در تقویم جهانی، ۱۱ سرطان/ تیرماه به پاس خدمات ارزشمند معلمان خصوصی، به‌نام این قشر روش‌گر نامگذاری شده است. این روز فرصتی است برای قدردانی از تلاش‌های بی‌وقفه و نقش مهم آن‌ها در ارتقای کیفیت آموزش و حمایت از دانش‌آموزان.
آموزش یکی از پایه‌های اصلی توسعه پایدار، در افغانستان به دلیل شرایط خاص، نیازمند روش‌های جایگزین و انعطاف‌پذیر است. معلمان خصوصی با ارایه آموزش با کیفیت و اختصاصی، کمک شایانی به افزایش دسترسی به آموزش، کاهش نرخ بی‌سوادی و ارتقای مهارت‌های فردی و اجتماعی کرده‌اند.
در شرایطی که نظام رسمی آموزش با محدودیت‌های گسترده روبه‌رو است، حمایت و تقویت آموزش خصوصی به‌حیث‌راهکاری موثر برای توسعه پایدار جامعه پیشنهاد می‌شود. بنابراین، توجه بیشتر نهادهای دولتی، غیردولتی و بین‌المللی به این قشر زحمتکش، می‌تواند زمینه‌ساز ارتقای سطح آموزش و توسعه همه‌جانبه در افغانستان باشد.
