دقیقا یک سال پیش، روز شنبه، ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حدود ساعت ۶:۳۰ صبح به وقت محلی، مبارزان فلسطینی به شهرک‌های واقع در امتداد حصار جنوبی اسرائیل هم مرز با غزه حمله بردند. در این روز عملیات این گونه طراحی شده بود که حماس بیش از ۳۰۰۰ موشک به سوی اسراییل پرتاب کرد و ۱۰۰۰ تن از مبارزان مقاومت را از مرز غزه به شهرک‌های اسرائیلی فرستاد. با وجود گستردگی و دامنه این حمله، گزارش‌ها اعلام کرده‌اند که مقامات امنیتی اسرائیل مدعی شده‌اند هیچ هشدار خاصی مبنی بر اینکه حماس در حال تدارک یک حمله پیچیده است و نیاز به حملات هماهنگ زمینی، هوایی و دریایی دارد را نداشته‌اند.
بر اساس گزارش الجزیره و بنابر آمار رسمی اسرائیل، دست کم ۱۱۳۹ نفر در این حمله کشته شدند و حدود ۲۴۰ نفر دیگر نیز به اسارت گرفته شدند. حدود ۱۰۰ نفر از اسرا طی یک آتش بس هفت روزه در اواخر نوامبر در ازای آزادی صدها اسیر فلسطینی از زندان های اسرائیل آزاد شدند. بسیاری از تحلیلگران سیاسی و نظامی، اسرائیل را به دلیل ناکامی اطلاعاتی‌اش در پیش‌بینی حمله مورد انتقاد قرار داده‌اند، اما موفقیت حمله غافلگیرانه حماس یک ضعف عملیاتی نیز بود.
با این حال و با وجود تحمیل تلفات به اسراییل، اما با توجه به فجایع که اسراییل در غزه و لبنان رقم زده و بیش از ۴۵ هزار نفر شهید و اضافه از ۱۱۰ هزار تن دیگر مجروح نموده، این سوال مطرح است که آیا حماس عواقب حمله ۷ اکتبر را سنجیده بود؟ دست آورد حماس از این حمله و در کل یک سال گذشته چه بوده است؟
قبل از ارائه آمار و ارقام، لازم چند نکته مبتنی بر اوضاع سیاسی فلسطین بیان شود.
سمیر العرکی استاد دانشگاه قطر در مطلبی تحت عنوان چه چیزی در ذهن یحیی سنوار می گذشت که عملیات ۷ اکتبر را رقم زد؛ می نویسد که یک سال از جنگ غزه گذشته است و همچنان سوالات زیادی مطرح می‌شود؛ چه چیزی در ذهن یحیی السنوار [رئیس فعلی دفتر سیاسی حماس در غزه]، محمد الضیف [فرمانده گردان‌های عزالدّین قسام] و مروان عیسی [معاون ضیف] و دیگران در حین آماده‌سازی نهایی عملیات طوفان الاقصی می‌گذشت؟ آیا آنها از تأثیر بزرگی که این عملیات بر مفهوم مبارزه مقاومت فلسطین می‌گذاشت، آگاه بودند؟ آیا انتظار داشتند که این عملیات شکاف عمیقی در داخل اسرائیل ایجاد کند، به‌ویژه در رابطه با نظریه امنیت ملی اسرائیل و جزئیات زندگی سیاسی آن؟ آیا تصور می‌کردند که این عملیات تغییر بزرگی در افکار عمومی جهانی نسبت به مساله فلسطین و حمایت از آن ایجاد می‌کند؟ با گذشت یک سال از آغاز عملیات نظامی، می‌فهمیم که ۷ اکتبر ۲۰۲۳ یکی از مهم‌ترین روزهای سرنوشت‌ساز در سه ماهه اول قرن بیست‌ویکم بوده است؛ به دلیل پیامدهای بزرگی که داشته و هنوز هم ادامه دارد.
در حالی‌که قبل از طوفان الاقصی، مساله فلسطین کاملا فراموش شده بود و در حالت مرگ بالینی قرار داشت؛ چه در سطح عربی، چه منطقه‌ای و چه بین‌المللی. هیچ دولتی منطقه به جز محور مقاومت، توجهی به رنج و درد فلسطینیان نداشتند. اسراییل همچنان به شهرک سازی ادامه می داد و منطقه آماده یک توافق سراسری عربی-اسرائیلی بزرگ بود که کشورهای مهم دیگری در منطقه نیز به فهرست کشورهای اعلام‌کننده عادی‌سازی روابط اضافه می‌شدند.
عربستان در شرف امضای پیمان ابراهیم با اسراییل و عبور از تاسیس کشور فلسطین بود. در ترکیه، اقداماتی در جریان بود تا روابط بین دو کشور اسراییل و ترکیه پس از بیش از یک دهه اختلافات شدید به حالت عادی بازگردد. در مارچ ۲۰۲۲، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه همتای اسرائیلی خود، اسحاق هرتزوگ را در کاخ ریاست‌جمهوری در آنکارا به حضور پذیرفت. سپس نتانیاهو در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سپتامبر ۲۰۲۳ با او ملاقات کرد و قرار بود نتانیاهو پس از آن به ترکیه سفر کند. اما طوفان الاقصی و پیامدهای آن، روند عادی‌سازی روابط عربی را متوقف کرد و پرونده مساله فلسطین را با قدرت به صدر خبرها بازگرداند، پس از آنکه در لابه‌لای صفحات تاریخ دفن شده بود. همچنین، ترکیه سفیر خود را از تل‌آویو فراخواند و همه تعاملات اقتصادی با اسرائیل را حالا به صورت ظاهری متوقف کرد، تا آنجا که اعلام کرد به افریقای جنوبی در شکایت علیه اسرائیل در دادگاه بین‌المللی عدالت می‌پیوندد.
به نوشته العرکی، در سطح جهانی، به سرعت روایت اسرائیل درباره آنچه در ۷ اکتبر رخ داد، فروپاشید، پس از آنکه جهان با حقیقت آنچه رخ داده بود آشنا شد و سپس وحشیگری شدید اسرائیل در کشتار غیرنظامیان در نوار غزه را مشاهده کرد. این وحشیگری منجر به تظاهرات گسترده در اروپا، ایالات متحده و کشورهای آمریکای لاتین و سایر نقاط جهان شد؛ اعتراض به تجاوز اسرائیل و حمایت از حق فلسطینیان برای ایجاد یک کشور مستقل. این تظاهرات حمایتی که تاکنون ادامه دارد.
البته محدود به خیابان‌ها نبود، بلکه به دانشگاه‌ها نیز گسترش یافت، به‌ویژه دانشگاه‌های آمریکایی، جایی که مشاهده کردیم روایت فلسطینی با روایت صهیونیستی رقابت کرده و برای اولین بار تقریبا بر آن پیروز شد.
از سوی دیگر در سطح دیپلماتیک، کشورهای اروپایی مانند ایرلند، اسپانیا و ناروی دولت فلسطین را به رسمیت شناختند، درحالی‌که کلمبیا اعلام کرد روابط دیپلماتیک خود با اسرائیل را قطع کرده است. در سازمان ملل، مجمع عمومی در ماه مه گذشته با اکثریت قاطع از تلاش‌های فلسطین برای تبدیل شدن به یک کشور عضو کامل در این سازمان حمایت کرد. همه این تحولات که به نفع مساله فلسطین بوده، بدون طوفان الاقصی قابل دستیابی نبود، که یادآور حق مردم فلسطین برای مقاومت در برابر اشغالگری است. حقی که در منشورهای بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است.
اینها اثرات و دست‌آوردهای سیاسی عملیات طوفان الاقصی هستند. اما در زمینه نظامی؛ همان‌گونه در نخست یاد شد، این عملیات ضربه سنگین به اسراییل در طول تاریخ ۷۰ ساله این رژیم بود. علاوه بر تلفات گسترده، موجودیت این رژیم در هیچ مرحله‌ی تا این حد تهدید نشده بود. حتی در جنگ‌های ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳.
امروز اسراییل از درون و بیرون دچار چالش است. تظاهرات چند صدهزار نفری که همه روزه برای اصلاحات قوانین برگزار می شود و خواهان دادگاهی شدن نتانیاهو هستند، از یک سو، فشار بر توافق آتش بس و آزادی گروگان ها از سوی دیگر و همچنین چالش امنیتی که هر ساعت میلیون‌ها نفر به پناه‌گاه می برد؛ همه سبب نارضایتی و نوعی فروپاشی درونی شده است.
البته آنچه پس از طوفان الاقصی در اسراییل رخ داد، دیگر مانند قبل از آن نیست؛ مخصوصا در داخل اسرائیل. عملیات نظامی تأثیرات واضحی در حوزه امنیتی گذاشت. نظریه امنیتی اسرائیل دچار لرزش شد؛ چراکه مفهوم سنتی امنیت اسرائیل بر سه اصل اساسی بنا شده بود: بازدارندگی، برتری اطلاعاتی و تصمیم‌گیری سریع.
به قول العکری این نظریه پس از کاهش تهدیدهای کشورهای عربی و محدود شدن آن به مقابله با گروه‌های مسلح فلسطینی، تکامل یافت و سیستم امنیتی اسرائیل سه اصطلاح برای بیان این تکامل مطرح کرد: «سوزاندن آگاهی»، «چمن‌زنی» و «نبرد بین جنگ‌ها». اما آنچه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ رخ داد، همه اینها را نابود کرد. گردان‌های القسام نه‌تنها توسط جنگ‌های قبلی اسرائیل بازدارنده نشدند، بلکه به‌طور آرام و بدون هیچ ترسی از واکنش اسرائیل، مرز غزه را شکافتند و با راحتی کامل [شهرک‌های صهیونیست‌نشین] غلاف غزه را هدف قرار دادند؛ این اتفاق نشان‌دهنده نقص بزرگی در سیستم اطلاعاتی اسرائیل بود.
در مقایسه با ضربات امنیتی و نظامی‌ای که رژیم‌صهیونیستی به حزب‌الله لبنان وارد کرده بود، به نظر می‌رسد طوفان الاقصی همچنان یک کابوس دردناک و نشانه‌ای از شکست دستگاه‌های امنیتی اسرائیل در آن روز باقی خواهد ماند. همچنین، اثرات طوفان به صحنه سیاسی اسرائیل نیز کشیده شد که شاهد اختلافات و ناآرامی‌های گسترده‌ای در داخل ائتلاف حاکم بودیم؛ به دلیل سرنوشت اسیران و تأثیر عملیات نظامی در نوار غزه.
بدون شک عملیات ۷ اکتبر که معادلات منطقه و شاید جهان را برای دهه ها تغییر خواهد داد. نیروهای حماس در این عملیات توانستند چندین شهرک اطراف غزه را تصرف کنند و خسارات های زیادی به اسرائیل بزنند که یکی از آنها تصرف لشکر اسرائیل در نزدیکی غزه بود. طوفان الاقصی به‌شدت ایده اسرائیل به‌عنوان «سرزمین امن» برای یهودیان جهان را لرزاند؛ چراکه نرخ مهاجرت به اسرائیل کاهش یافت و میزان مهاجرت معکوس افزایش یافت، به‌طوری‌که تا جون ۲۰۲۴، حدود ۵۰۰ هزار نفر از اسرائیل خارج شده بودند.
با این وجود اگر دست‌آوردهای حماس را در یک سال گذشته به صورت موردی در قسمت نظامی بر شماربم، اینکه بر اساس اعلام ارتش صهیونیستی در سالگرد این عملیات، ۷۲۶ نظامیِ صهیونیست از آغاز طوفان‌الاقصی به هلاکت رسیده و ۲۷۳۱ نظامیِ صهیونیست هم مجروح شده‌اند.
همچنین ارتش اسرائیل ادعا کرده که از ۷ اکتبر پارسال تا امروز بیش از ۱۳۲۰۰ موشک از غزه، ۱۲۴۰۰ موشک از لبنان، ۴۰۰ موشک از ایران، ۱۸۰ موشک از یمن و حدود ۶۰ موشک هم از سوریه به سرزمین‌های اشغالی شلیک شده است.
اما حماس در یکسال اخیر ضربات متعددی دیگری هم به اسرائیل وارد کرد که بر اساس آمار اعلام شده از سوی حماس و یا هم منابع رسانه‌ای می باشد و بخش های از آن را به شرح ذیل است:
از آغاز جنگ غزه تیپ گولانی با ۸۳ کشته بیشترین تلفات را در میان یگان‌های مختلف ارتش رژیم صهیونیستی داشته است.
۱۶۶۴ اسرائیلی از آغاز نبرد طوفان الاقصی در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، کشته شده‌اند.
بیش از ۱۷۰۰۰ اسرائیلی مجروح شدند.
۵۰ نفر در شمال اراضی اشغالی بدون احتساب ۱۴ نظامی کشته شده، تاکنون کشته شدند.
۹۳۵ شهرک صهیونیستی از آغاز عملیات طوفان الاقصی تا کنون مورد حمله قرار گرفته است.
۷۷۰۰ بار آژییر خطر در جنوب سرمزنی های اشغالی و اطراف غزه به صدا درآمده است.
اسحاق بریک در روزنامه هاآرتص اخیراً اعلام کرد که این اسرائیل است که در حال فرسایش است نه حماس زیرا ۶۷ درصد فلسطینی‌ها عقیده دارند تصمیم حماس در انجام عملیات ۷ اکتبر درست بوده است.
۹۱ درصدمی‌گویند حماس هیچ جنایتی در ۷ اکتبر مرتکب نشده است.
۶۱ درصد فلسطینی‌ها می‌گویند ترجیح می‌دهند بعد از جنگ، حماس کنترل غزه را در دست بگیرد.
۶۳ درصد موافق بازگشت به انتفاضه مسلحانه علیه اسراییل هستند.
حماس برای آتش بس شروطی را تعیین کرده است از جمله بازسازی غزه، عقب نشینی اسرائیل از باریکه و امدادرسانی به مردم.
و نکته آخر اینکه حدود ۱۰۰ اسیر اسراییلی با وجود وعده نتانیاهو که با زور نظامی می خواست آنان را از دست حماس نجات دهد، هنوز نزد حماس زندانی هستند. همچنین اهداف دیگر نتانیاهو مبنی بر نابودی حماس و خلع سلاح این گروه با وجود یک سال جنگ فرسایشی، هنوز محقق نشده است.
نویسنده: غلام رضا سادات
