همکار ما اختر سهیل، در این روزها در باره‌ی بحران خشک‌سالی، ته‌کشیدن منابع آب زیرزمینی و ضرورت صرفه‌جویی در مصرف آب با شماری از روستاییان و کشاورزان در ولسوالی دولت‌آباد ولایت بلخ صحبت می‌کند. کشاورزان در گفتگو با سهیل گفته‌اند که پس از به قدرت‌رسیدن طالبان، متاسفانه اکثریت مردم در روستاها به دلیل نداشتن مصروفیت دیگر به کشاورزی روی آورده و به صورت بی‌رویه چاه‌های عمیق حفر می‌کنند و طالبان نیز جلو آن‌ها را نمی‌گیرد.
اختر سهیل: آقای عبدالمومن چرا ده سال خبری از این همه سولر و این همه چاه عمیق اینجا نبود؟
عبدالمومن: ده سال پیش مقدر آب خوب بود و پیمانه امروز نبود. امروزه و در سال های پیش خیلی وقت ها خبری از آب نیست. در سال های پسین مرردم حیران و نگران ماندند که با مشکل بی آبی چه کار و چطور کنند تا اینکه چند نفری در خانه های خود چاه حفر کردند برای تهیه آب. همین چند نفر به آب رسیدند و بعد همه متوجه شدند که زیر زمین آب است و همه رفتند سراغ چاه های عمیق
اختر سهیل: در گذشته های خیلی دور هم حرفی از چاه و خود چاه مطرح می شد؟
عبدالمومن: در زمان داوود خان مردم می گفتند که مردم در مناطق دیگر چاه حفر کردند و به آب رسیده اند. بعد انجنیران در آن زمان به مردم ما گفته بودند که در ساحاتی که شما زنده گی می کنید، اگر چاه هم بزنید، نتیجه نمی دهد. انجنیران به مردم گفته بودند که در مناطق شما در زیر زمین یک کوه سنگی قرار گرفته. مردم به گپ انجنیران اعتماد کردند از فکر چاه خارج شدند و دلسرد
اختر سهیل: در آن زمان اگر خبر داشته باشید سطح آب در چند متر بود؟
عبدالمومن: در آن زمان ها طبق خبر ما سطح آب یا گل آب در هفت هشت متر بود. در آن زمان ها سطح آب بالا بود.
اختر سهیل: خیلی ها از خشک سالی شکایت می کنند، چند سال است این خشک سالی دامن گیر مردم شده؟
عبدالمومن: سال ها پیش هم یکی دو بار خشک سالی شده بود ولی در این دو سه سال اخیر بسیار خشک سالی شده و بعد از ماه جوزا هیچ آب نیست در جوی و قطع میشه.
اختر سهیل: شما گفتید که بعد از ماه جوزا هیچ آب نیست، آیا مشکل در رهبری آب است و یا به گردن خشک سالی است؟
عبدالمومن: نه خشک سالی است که هیچ آب نیست. حالی خشک سالی شده و آب دریا کم شده
اختر سهیل: در دوره جمهوری که سقوط کرده، آیا شما اجازه داشتید که چاه عمیق بزنید؟
عبدالمومن: نه اجازه نداشتیم.
اختر سهیل: در دوره امارت اسلامی چه اجازه دارید که چاه عمیق بزنید؟
عبدالمومن: در دوره امارت اسلامی اجازه داریم که همه چاه می زند. هر کس که چاه زد مسوولان هیچ کس گپ نزدند.
اختر سهیل: برخی ها خبر می دهند که مکتوبی صادر شده که چاه نزنید؟
عبوالمومن: من خو خبر ندارم و نشنیدم
اختر سهیل: حفر یک چاه عمیق چقدر هزینه دارد؟
عبدالمومن:فرق می کند. برخی ها کم برخی ها زیاد. من خودم از ۵۰ متری آب می گیرم. سه اینچ آب و قربب به ۵ لگ افغانی مصرف کردم
اختر سهیل: منابع زمین از جمله آب تمام شدنی است. آیا شما نگران نیستید که آب زیر زمینی کم شوند و تمام شوند؟
عبدالمومن: نگرانی می کنند مردم. یک به دست من نیست که چاه نزنم. همه چاه می زنند و من هم مجبور چاه بزنم. یک با چاه من که آب زیر زمین کم نمی شود.
اختر سهیل: خبر داری که آب های زیر زمین کم یا تمام می شود؟
عبدالمومن: بله خبر دارم که آب های زیرزمین کم می شود. ده سال پیش سطح آب در ۱۰ متری بود. من یک چاه در حویلی زدم و دو سه سال خوب آب داد. بعد با مرور زمان چاه دستی نتیجه نداد و”کوبه” روی کار آمد. گل آب خیلی پایین رفت و چاه دستی سقوط کرد.
اختر سهیل: هر سال سطح آب یا به قول شما گل آب یک متر پایین تر میره؟
عبدالمومن: بله هر سال گل آب یک متر پایین تر میره
اختر سهیل: زمین هر لحظه گرم تر می‌شود و پنچ سال آینده را گرم ترین سال ها عنوان کرده اند؛ شما چه راهکار دارید در کار کشاورزی و زنده گی خود؟
عبدالمومن: هیچ تدبیری نداریم. توکل بخدا هستیم
اختر سهیل: با این سه اینچ آب که به کمک صفحات خورشیدی یا سولر از آب های زیر زمینی مصرف می کنید، چند جریب زمین زراعتی را آب می دهید و اصلا کدام محصول زراعتی را آب می دهید؟
عبدالمومن: پخته
اختر سهیل: چرا دیگه چیز کشت نمی کنید؟
عبدالمومن: گندم هم نشد و یخ زد.
اختر سهیل: چرا مردم این همه سراغ پخته رفتند؟
عبدالمومن: سال ها پیش مردم در مناطقی پخته کشت کردند و در آن زمان خیلی قیمت بود پخته و بعد مردم گفتند که پخته خوب حاصل است و به همین خاطر مردم رفتند سراغ پخته.
اختر سهیل: اگر زحمتی که بالای کشت پخته می کشید، اگر بالای گندم بکشید، حاصل نمی دهد؟
عبدالمومن: بله حاصل می دهد. برای من یک نفر گفت که مناطق شما این همه رجوع به پخته کرده در حالی که مواد اولیه جو و گندم است. اول باید جو و گندم و بعد پخته و…
اختر سهیل: آیا فکر نمی کنید که مردم در کار کشاورزی خود بازنگری کنند؟
عبدالمومن: بله باید بازنگری کنند. من در سال آینده گندم و چند نوع چیز دیگر هم می کارم.
اختر سهیل: موافق هستید که در کار کشاورزی تان بازنگری کنید؟
عبدالمومن: بله. همین لحظه من پخته دارم ولی یک بوری گندم ندارم و در هر بازار یک بوری آرد می گیرم. اگر کمک های جهانی نباشد، یک سیر گندم به یک هزار افغانی پیدا نمی شود
اختر سهیل: برای شما یک سال پر از برکت در محصولات کشاورزی تان خواهانم.
عبدالمومن: زنده و سلامت باشید.
