یکی از افرادی که در کنار آیت الله رییسی در سانحه هوایی در ایران به شهادت رسید، حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه این کشور بود. عبداللهیان در مدتی حدود سه سال که متصدی دستگاه دیپلماسی ایران بود، علاوه بر تلاش‌های که در جهت تقویت و تثبیت جایگاه کشورش در منطقه و جهان انجام داد، در خصوص مساله افغانستان پیگیر مطالبه تلاش حکومت فراگیر نیز بود.
تشکیل حکومت فراگیر یکی از سه شرطی است که کشورهای منطقه و جهان برای به‌رسمیت‌شناسی حکومت طالبان مطرح کرده‌اند.
جهانیان معتقداند که حکومت طالبان یک حکومت تک‌قومی و تک‌مذهبی و تک‌جنسیتی است و تا هنگامی که حکومت فراگیر ملی تشکیل نشود، در افغانستان صلح و ثبات واقعی به وجود نخواهد آمد.
یکی از کسانی که در تمام نشست‌های دوجانبه و بین‌المللی بر ضرورت تشکیل حکومت فراگیر ملی تاکید می‌کرد، آقای امیر حسین عبداللهیان، وزیر امور خارجه فقید ایران، بود.
آقای عبداللهیان همواره تاکیدش این بود که در افغانستان باید حکومت همه شمول با مشارکت تمامی اقوام و جناح‌ها تشکیل شود. وی در هیچ نشستی نبود که این موضوع را مطرح نکرده باشد. حتی چندین بار شرط شناسایی حکومت جدید در افغانستان را تشکیل حکومتی عنوان کرد که مورد قبول مردم باشد و در آن تمامی احزاب و جریان‌ها و اقوام و مذاهب افغانستان حضور داشته باشد.
یکی از نکات دیگری که آقای عبداللهیان همواره از منظر سیاست خارجی ایران در قبال افغانستان مطرح می‌کرد، این بود که می‌گفت و باور داشت که طالبان به عنوان بخشی از واقعیت افغانستان است نه همه واقعیت. وی این مطلب را بارها از جمله در نشست پرسش و پاسخ دانشجویی در ۱۸ قوس/ آذر در تهران گفت که از دید جمهوری اسلامی ایران، طالبان بخشی از واقعیت افغانستان است نه همه آن. وی در آن نشست همچنین گفت که “برای امنیت و ثبات دایمی افغانستان، تشکیل حکومت همه‌شمول ضروری است؛ حکومتی که همه اقوام در آن مشارکت داشته باشند”.
یکی از صحبت‌های آقای عبداللهیان را که هیچ گاهی افغانستانی‌ها فراموش نمی کنند، صحبت‌های وی در ۱۰ سنبله ۱۴۰۲ در حاشیه نشست سمرقند بود که خطاب به وزیر خارجه طالبان گفت که جناب ملا متقی ما ۲۱ ماه است منتظر اعلام حکومت فراگیر و همه شمول در افغانستان هستیم، این حکومت به کجا رسید؟ همین گفتار و ادبیات جدی مطالبه‌گری وی در زمینه تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان، برای مدتی طولانی و تا امروز توسط افغانستانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌گردد.
لحن جدی او در این صحبت، سبب ناراحتی شدید طالبان نیز گردید، اما مسئولان وزارت خارجه ایران در تبیین دیدگاه عبداللهیان گفتند که سیاست ایران در این زمینه پابرجا بوده و جمهوری اسلامی ایران معتقد است تا هنگامی که حکومت فراگیر در افغانستان شکل نگیرد، صلح و ثبات واقعی به وجود نمی‌آید.
وی هم‌چنان در ۴ جوزای ۱۴۰۲ در حرم امام خمینی، ضمن اینکه واضح بیان کرد که ایران حکومت طالبان را به رسمیت نمی شناسد، افزود: «از اینکه دولت فراگیر در افغانستان تشکیل نشده است، ناخرسند هستیم، به صراحت به هیأت حاکمه فعلی افغانستان گوشزد کردیم که ما هیأت حاکمه فعلی افغانستان را به رسمیت نشناخته‌ایم و به صراحت گفته‌ایم که شرط آن تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام در افغانستان است.»
عبداللهیان همچنین در همین نشست گفت که «ما از محروم کردن زنان و دختران از تحصیل در افغانستان به شدت ناخرسندیم و این رفتار را برخلاف تعالیم پیامبر می‌دانیم.»
عبداللهیان تا آخرین ماه‌ها و روزهای کارش به عنوان وزیر امور خارجه ایران بر این حرف‌هایش تاکید داشت. او در دو نشست مهم “جنبش عدم تعهد و سازمان اکو” که در اواخر سال ۱۴۰۲ برگزار شد، باردیگر این خواست را مطرح کرد و گفت: «کشور افغانستان دهه‌ها است که از بی ثباتی و بحران رنج می برد و راه حل این بحران، تشکیل دولتی فراگیر از همه اقوام افغانستان می باشد.» به همین شکل در هیچ نشست مهمی نبود که وی برای مردم افغانستان مطالبه گری نکند.
همین چند روز پیش و در آخرین روزهای حیاتش در دیدار با نماینده سازمان ملل نیز خواستار توجه به مهاجرین افغانستان در ایران شد.
مردم افغانستان تلاش‌های وی را در جهت مطالبه‌گری هایی که برای افغانستان انجام داد، هرگز فراموش نمی کنند.
