مؤسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم (سیپری) روز گذشته در گزارشی تکان‌دهنده، از افزایش ۶.۸ درصدی هزینه‌های نظامی جهان در سال ۲۰۲۳ خبر داده است. این رقم که به ۲ تریلیون و ۴۴۰ میلیارد دالر می‌رسد، بالاترین میزان افزایش سالانه از سال ۲۰۰۹ و بی‌سابقه در ۶۰ سال تاریخ این مؤسسه محسوب می‌شود.
براساس این گزارش، آمریکا و چین در صدر فهرست کشورهایی قرار دارند که بیشترین هزینه را صرف امور نظامی می‌کنند و به تنهایی نیمی از کلّ این هزینه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
ایالات متحده آمریکا، با ۳۷ درصد و چین با ۱۲ درصد، در صدر این فهرست قرار دارند. این دو کشور به ترتیب ۲.۳ و ۶ درصد بر هزینه‌های نظامی خود در سال گذشته افزوده‌اند.
علاوه بر این، روسیه، هند و عربستان سعودی نیز در رده‌های بعدی این فهرست قرار دارند. هزینه نظامی روسیه در سال ۲۰۲۳، ۲۴ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ و ۵۷ درصد نسبت به سال ۲۰۱۴، یعنی زمانی که این کشور به کریمه حمله کرد، افزایش یافته است. هند نیز به دلیل تنش‌های فزاینده با چین و پاکستان، ۴.۲ درصد بر هزینه‌های نظامی خود در مقایسه با سال ۲۰۲۲ و ۴۴ درصد در مقایسه با سال ۲۰۱۴ افزوده است.
افزایش سرسام آور و بی سابقه‌ی هزینه های نظامی ریشه در عوامل متعددی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
تداوم جنگ اوکراین:
جنگ اوکراین بدون شک نقش کلیدی در این افزایش هزینه‌های نظامی در جهان ایفا کرده است. هزینه‌های مستقیم جنگ برای اوکراین و روسیه به شدت افزایش یافته است. اوکراین که در خط مقدم این درگیری قرار دارد، بودجه نظامی خود را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است. روسیه نیز که اقتصادی به مراتب بزرگ‌تر دارد، شاهد افزایش ۲۴ درصدی هزینه‌های نظامی خود به ۱۰۹ میلیارد دلار بوده است.
علاوه بر این، جنگ اوکراین، زنگ خطرهای را در سراسر جهان به صدا درآورده است و به تشدید تنش‌ها و رقابت‌های تسلیحاتی در میان قدرت‌های بزرگ، به خصوص ایالات متحده و متحدان اروپایی آن و همچنین روسیه، دامن زده است. این کشورها در حال حاضر میلیاردها دالر صرف ارسال تسلیحات به اوکراین، تقویت نیروهای خود در جناح شرقی ناتو و توسعه تسلیحات جدید برای مقابله با تهدیدات احتمالی روسیه می‌کنند.
- رقابت‌های منطقه‌ای فزاینده:
در حالی که جنگ اوکراین توجه جهانی را به خود جلب کرده است، تنش‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای در سایر نقاط جهان نیز رو به افزایش است. این امر باعث شده است تا کشورها برای تقویت ارتش خود و حفظ بازدارندگی در برابر دشمنان بالقوه، هزینه‌های نظامی خود را افزایش دهند.
برای مثال، در خاورمیانه، افزایش تنش‌ها میان اسراییل و فلسطین و همچنین جنگ داخلی یمن، منجر به افزایش قابل توجهی در هزینه‌های نظامی شده است. عربستان سعودی که در حال حاضر سومین کشور با بیشترین هزینه نظامی در جهان است، در سال گذشته ۲۴ درصد بر این هزینه‌ها افزوده است.
همچنان تنش‌های میان چین و تایوان نیز باعث شده است تا کشورهای منطقه، از جمله چین، هند و جاپان، به طور قابل توجهی بودجه‌های نظامی خود را افزایش دهند.
- پیشرفت‌های فناوری نظامی:
رقابت برای برتری نظامی در زمینه‌های نوظهور مانند جنگ‌های سایبری و سلاح‌های هایپرسونیک، عاملی دیگر در افزایش هزینه‌های نظامی است. این پیشرفت‌های فناوری، که به طور فزاینده‌ای پرهزینه هستند، باعث شده است تا کشورها برای حفظ توانایی‌های نظامی خود در میدان نبرد مدرن، سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در تحقیق و توسعه انجام دهند.
- عوامل داخلی:
علاوه بر عوامل ژئوپلیتیکی، عوامل داخلی نیز در برخی کشورها در افزایش هزینه‌های نظامی نقش دارند. برای مثال، در ایالات متحده، لابی‌های قدرتمند صنعت نظامی و تمایلات سیاسی به سمت افزایش بودجه‌های دفاعی، از جمله در میان جمهوری‌خواهان، نقش قابل توجهی در این روند ایفا می‌کنند.
در روسیه نیز، افزایش هزینه‌های نظامی به طور جداگانه‌ای با اهداف سیاسی داخلی، از جمله تلاش پوتین برای تحکیم قدرت خود و تقویت ناسیونالیسم روسی، مرتبط است.
با این حال، افزایش هزینه های نظامی پیامدهای ناگواری برای بشریت و زنگ خطری برای بسیاری از دولت ها است. این موضوع نه تنها صلح و ثبات جهانی را به خطر می‌اندازد، که عواقب منفی اقتصادی و اجتماعی از جمله انحراف توجه کشورها از توسعه و پیشرفت و توجه به گرمای زمین و تغییرات اقلیمی، به سوی نظامی‌گری را نیز به همراه دارد.
