بزکشی بازی سنتی در افغانستان است. این بازی بهصورت گروهی و سوار بر اسب انجام میشود.
بزکشی بهعنوان ورزشی فرهنگی در میان مردم افغانستان، شناخته میشود و در بیشتر ولایتهای کشور، تیم منتخب دارد. بازیکنان این بازی را «چاپانداز» مینامند.
بزکشی در میان اقوام شمال کشور از زمان سکاها تا امروز بهعنوان یک میراث فرهنگی و میراث جامانده از گذشتهگان پاسداری و زنده نگهداشته است.
به نقل از دانشنامه ایرانیکا، بزکشی در افغانستان همواره از حمایت دولتها برخوردار بوده، بهگونهای که در زمان محمد ظاهر شاه، آخرین پادشاه افغانستان، مسابقات بزکشی همواره با جشن تولد شاهنشاهی، برگزار میشد. پسازآن نیز، رژیمهای بعدی، تاریخ برگزاری مسابقات را به سالروز تاسیس سازمانملل تغییر دادهاند.
قابلیادآوری است که بیشتر چاپاندازان و تیمهای قوی مسابقات را، تیمهای شمال شرق و شمال افغانستان تشکیل میدهند.
چاپاندازان مردانی بسیار قوی هستند که خوراک آنها بیشتر مواقع، شوربای گوشت میباشد. چاپاندازان مسوولیت دارند تا بز ذبحشده در میدان بزکشی را، با صدها شلاقی که بر تن میخرند، به دایره حلال بیاندازند. درگذشتهی نهچندان دور، چاپاندازان برای پیشگیری از آسیبها در مسابقات، لباس بیشتر میپوشیدند اما اکنون مجهز به ساقبند، زانوبند و کلاه محافظ شدهاند.
مهم است وقتی از چاپاندازان یادآوری میشود؛ مشهورترین پهلوان بزکش در تاریخ کشور را بشناسیم. این فرد، پهلوان تاش (پهلوان سنگی) نام داشت. او تنومند و خوشقیافه بود. میگویند دو متر قد و ۱۹۰ کیلو وزن داشتهاند که در سال ۱۳۶۰ به دست دشمنانش به قتل رسید.
شیوهی بازی چاپاندازان در میدان رقابت، بهگونهای هست که چاپاندزان سوار بر اسب، لاشهی یک بز «بیجان» را، از یک محل برداشته و با پیشیگرفتن از دیگر چاپاندازان، تلاش میکند آن را در مرکز دایرهی مشخصشده در وسط میدان بازی برساند و آنجا بگذارد.
بهتازگی خبرگزاری فرانسه اعلام کرده که «بزکشی در افغانستان در حال تبدیل به ورزشی مدرن است». در این گزارش آمده است که با سرمایهگذاری جدید، این بازی در حال مبدل شدن به یک بازی حرفهای میباشد.
در گفتگوی این رسانه با شماری از چاپاندازان، آنان گفتهاند که اکنون چاپاندازان قراردادهای حرفهای میبندند و این قراردادها گاه تا صدهزار دالر نیز امضا شده است. سرور پهلوان از چاپاندازان نامدار بزکشی در شمال کشور، به خبرگزاری فرانسه گفته است که درگذشته چاپاندازان پس از پیروزی، گاو، برنج، روغن و یا فرش پاداش میگرفتند اما اکنون به قراردادهای رسمی مبدل شده است.
غلامسرور جلال، رییس فدراسیون بزکشی گفته است که میخواهند این بازی را بهگونهای ورزش تجاری، شبیه فوتبال و کریکت مبدل سازند. آقای جلال افزودهاند که «در سال جدید، چهار یا پنج میلیون دالر در تیمهای جدید سرمایهگذاری خواهد شد.» آقای کریم آمار چاپاندازن را درگذشته گفته است که به ۲۰۰تن میرسید، اما اکنون این آمار تا سطح ۵۰۰ نفر رسیدهاند.
چاپاندازان در کشور از رشد بازیهای بزکشی و حمایت آنها، خوشحال به نظر میرسند. آنان گفتهاند که اکنون سهولتهای شبیه حمام سونا و سالنهای ورزشی وزنهبرداری در خدمت آنان قرار دارد. سرور از سوارکاران مشهور در شمال کشور میگوید که به لطف این بازی، اکنون صاحبخانه، موتر و شمار بیشتر از حیوانات گردیدهاند.
در سال ۱۳۹۵ به دنبال اعتراضات حامیان حقوق حیوانات، فدراسیون بزکشی افغانستان، قانونی را وضع نمود که بر اساس آن، حالا جای بز از جسم بیجان با وزن معادل ۵۰ کیلو گرام استفاده میشود. در قانون آمده است که هر تیم باید ده نفر باشد، شلاق زدن به پهلوان ممنوع بوده، طول میدان بزکشی ۴۰۰ متر و عرض آن ۳۰۰ متر، انتخاب گردیده که زمان بازی در آن، یک ساعت و ۴۵دقیقه تعیین گردیده که هر نیمه ۴۵ دقیقه و ۱۵ دقیقه وسط دونیمه استراحت در نظر گرفته شدهاست. همچنان در این قانون آمده که فقط ۵ نفر چاپانداز میتوانند در نیمه بازی، شرکتکنند، زخمی کردن عمدی چاپاندازان جرم بوده و داور مسوولیت اداره بازی و تعیین زمان برای چاپاندازان را دارد.
بازی بز کشی یکی از ورزشهای قدیمی در افغانستان است که اینک طرفداران بسیاری پیدا کرده است. درگذشته بزکشی به گونهی غیرحرفهای و بهروشهای ابتدایی آن صورت میگرفت اما در بیست سال پسین تغییراتی در نحوه اجرای آن به میان آمده و اندکی پیشرفت کرده است.