به‌تازگی پس از دو سال سقوط افغانستان به دست طالبان، امرالله صالح، معاون پیشین ریاست جمهوری، در مصاحبه با یک روزنامه روسی گفته است که نظام جمهوری در افغانستان یک‌شبه فرونریخته، بلکه این کار توسط آمریکایی‌ها و در مدت بیشتر از یک سال اتفاق افتاده است. آقای صالح گفته است که تصرف کریمه در اوکراین توسط روسیه، تاثیر جدی بر سیاست امریکا در افغانستان داشت و بعدازاین حمله، دیدارهای آمریکایی‌ها با طالبان شتاب بیشتری پیدا کرد و نهایتاً در سال ۲۰۲۱ طالبان را بر سر قدرت آورد.
معاون پیشین ریاست جمهوری افغانستان، در این مصاحبه همچنان جزییاتی از دیدارهای اشرف غنی، داکتر عبدالله و خودش با رئیس‌جمهور، وزیر دفاع و رئیس سازمان استخبارات امریکا ارایه کرده و گفته است که قبل از دیدار با جو بایدن، در ۲۳ جون ۲۰۲۱ در جریان صرف غذای شب با جنرالان، سفیران و افراد با نفوذ آمریکایی، جنرال دیوید پتریوس، رئیس سابق سیا به اشرف غنی گفت که نیروهای سیاسی و نظامی‌ای در امریکا، قرار است «با مجرمین در کشور شما معامله کنند و آنها را تامین مالی کنند. اگر شجاعت عمل در چنین شرایطی را دارید به شما تبریک می‌گویم اما اقدامات ما شبیه رفتار جنایتکاران خواهد بود.»
او گفته است که فردای آن روز در دیدار با رئیس‌جمهور امریکا، جو بایدن از پاسخ‌دادن به سه سوال کلیدی او طفره رفت: «آیا روند مذاکره دوحه بین امریکا و طالبان یک‌روند صلح است یا آمادگی برای تغییر رژیم در افغانستان؟ آیا حمایت لوژستیکی، مالی و نظامی شما پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان ادامه خواهد یافت یا خیر؟ اگر طالبان کابل را محاصره کنند، آیا شما در شرایط اضطراری گزینه دوم دارید و چگونه می‌توانیم از فروپاشی جمهوریت جلوگیری کنیم؟»
به نقل از صالح، جوبایدن گفته بود به این سوال‌ها باید جنرال لوید آستین، وزیر دفاع امریکا پاسخ دهد اما وزیر دفاع نیز از دادن پاسخ به آنها طفره رفته است… به گفته صالح، لوید آستین گفت امریکا بعد از ترک افغانستان هم به کمک‌های نظامی‌اش ادامه خواهد داد و در صورت محاصره کابل توسط طالبان حملات هوایی انجام خواهد داد. آستین گفت که جزییات این کمک‌ها را بعداً در کابل توضیح خواهد داد.
امرالله صالح همچنان گفته است که با اشرف غنی و عبدالله عبدالله با ویلیام برنز، رئیس سازمان اطلاعات امریکا ملاقات کردند. برنز نیز گفت که امریکا «شهرت و حیثیت خود را به‌عنوان یک شریک قابل‌اعتماد» حفظ خواهد کرد و اگر طالبان کابل را محاصره کنند، امریکا با فشار نظامی آنها را متوقف خواهد کرد.
او درعین‌حال به این سه مقام افغانستانی گفت که «حکومت بعدی در افغانستان باید از طریق توافق صلح با طالبان حاصل شود و امریکا مخالف هر گزینه دیگر خواهد بود.»
در بخشی دیگری از این مصاحبه، آقای صالح جزییاتی از دیدار اشرف غنی و خودش با مایک پامپئو، وزیر خارجه حکومت ترامپ در حاشیه نشست امنیتی مونیخ در سال ۲۰۲۰ ارایه کرده و گفته است که در این نشست با حضور هایکو ماس، وزیر خارجه وقت آلمان و ینس استولتنبرگ و دبیرکل ناتو، پامپئو از اشرف غنی خواست که با صدور بیانیه‌ای، از توافق امریکا و طالبان در دوحه حمایت کند. صالح گفت که «این یک دستور کاملا مستقیم بود» که اشرف غنی آن را نپذیرفت.
این صحبت ها در حالی مطرح می شود که طالبان از زمان تسلط خود بر افغانستان همواره گفته اند که آنها با جهاد و مبارزه به قدرت رسیده اند و توانسته اند قدرت بزرگی چون آمریکا را شکست دهند.
سوالی که پس از این مباحث مطرح می شود این است که آیا دولت افغانستان بر اثر جنگ سقوط کرد یا معامله آمریکا با طالبان؟
هویدا است که سقوط دولت افغانستان به دست طالبان یک اقدامی از قبل برنامه ریزی شده بود؛ چرا که در بیست سال جنگ در افغانستان طالبان نتوانستند حتا بر یک ولایت هم با جنگ تسلط پیدا کنند.
مشخص است که تغییر سیاست آمریکا و تعیین نیروی نیابتی ارزان و بدنام در منطقه، یکی از دلایل عمده‌ی قدرت گیری طالبان بود. آمریکایی ها دیگر حاضر نبودند تن به هزینه های اقتصادی و نظامی هنگفت بدهند در حالی که می توانستند یک نیروی در اختیار داشته باشند که با هزینه کمتر، اهداف آنها را در منطقه دنبال کند. از این رو می توان گفت که طالبان نه تنها پیروز جنگ نیستند که بر اساس یک معامله افغانستان به آنها واگذار شده است و اگر حمایت های مالی هفته وار آمریکا بر آنها قطع شود شکی نیست که توانایی اداره قسمتی از افغانستان را هم نخواهند داشت.
باید خاطر نشان کرد که برملا کردن معاملات پشت پرده آمریکا و طالبان می تواند باعث شناخت بیشتر این گروه و اقدامات بعدی آمریکا شود اما این واقعیت را که گروه اشرف غنی نقش کلیدی در سقوط افغانستان داشته اند، نیزتغییر نمی‌دهد.
