سیلی بر رخسار بلخِ مرجئه‌آباد

دسته: تحلیل, عقیده, فرهنگ, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1402/01/14
2:38 ب.ظ
بازدید: 0

دیروز ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در آن دیده می‌شد محتسبی بر رخسارِ راننده‌ای در شهر مزار شریف با سیلی می‌زند. جرمِ راننده‌ نیز این بوده است که بانویی را همراه با کودکش سوار تاکسی خود کرده بوده است.

وقتی ویدیوی سیلی‌زدن محتسب بر رخسارِ آن راننده را دیدم، تمدن باشکوه بلخ بامی، علما و فقهایش به یادم افتاد. مزارشریف، مرکز ولایت بلخ است. بلخ را روزی گاری علمای کوفه «مرجئه‌آباد» می‌نامیدند. علتش نیز این بوده است که، به قول صفی‌الدین بلخی، مردم بلخ از همان نخستین سده‌های اسلامی حنفی‌مذهب بوده‌اند. خوانشی که این شهر از اسلام داشته، خوانش مساوات‌طلبانه و آمیخته با تساهل و مدارا و آسان‌گیری بوده است. یکی از آموزه‌هایی که در نخستین سده‌های اسلامی توسط علمای بلخ ترویج و تبلیغ شد، آموزه‌ی «مساوات» و «برابری» همه‌ی مسلمانان بود. آن‌ها چنان نبودند که میان ایمان خود و راننده فرق گذاشته و برای خود صلاحیتِ سیلی‌زدن مردم عامی را قایل باشند. نخیر، بلکه به نقل از امام ابوحنیفه می‌گفتند که ایمان مردم عامی با ایمان فرشتگان و پیامبران یکی است. «امر بالمعروف» نیز در قرائت آن‌ها آموزه‌ی برای آزار و اذیت شهروندان نبود، بلکه به معنای مقاومت و ایستاده‌گی در برابر دستگاه استبداد سیاسی و ظلم و ستم دربارهای سلطنتی بود. ابومطیع بلخی در حالی که قاضی شهر بود، علیه خلیفه اعتراض می‌کرد و کتاب‌های امام ابویوسف قاضی‌القضات بغداد را نقد می‌نمود. ابومحمد سلم بن سالم بلخی، یکی دیگری از شاگردان بلخی امام ابوحنیفه، کسی بود که حتا نگاه کردن به افراد حکومتی را درست نمی‌دانست و شهادت کارمندان دولت و امضای اسناد دولتی را به رسمیت نمی‌شناخت. او در سفری که به بغداد داشت، در پایتخت خلافت، به صراحت از خلیفه انتقاد کرد و حتا وی را مستحق مجازات ‌خواند.

همچنین بخوانید: طالبان و ژنوساید فرهنگی در بلخ

اکنون در بلخی که از نخستین سده‌های اسلامی به تساهل و آسان‌گیری مذهبی معروف بوده است، گروهی به قدرت رسیده‌اند که در کوچه و بازار و به بهانه‌های واهی، مردم را با سیلی و شلاق می‌زنند و توهین و تحقیر می‌کنند. آیا چنین توهین و تحقیری را مردم تحمل خواهند کرد؟ هرگز. کسانی که تاریخ خوانده باشند می‌دانند که بلخ، تخارستان، جوزجان و سایر ولایات شمال کشور یکی از مراکز عمده‌ی شورش‌های مرجئه‌گری علیه تبعیض و ستم دستگاه اموی بود. اموی‌ها نیز با مردمان خراسان مانند همین طالبان سخت‌گیرانه رفتار می‌کردند و آن‌ها را توهین و تحقیر می‌نمودند. مردم ما اگر توهین و تحقیر مشتی از آدم‌های مسلمان‌نما را تحمل می‌کردند، نباید در برابر خلافت اموی شورش می‌کردند.

در بلخ آموزه‌های مساوات‌طلبانه خیلی قوی و ریشه‌دار است. آن‌هایی که تبعیض‌گری اموی‌ها را تحمل نکردند، حتما برتری‌جویی پشتون‌ها را نیز تحمل نخواهند کرد. اگر طالبان در رفتار خود با مردم تجدید نظر نکنند مطمئن باشید دیر یا زود توفانی از شمال برخواهد خاست که بنیاد ظلم و ستم را در کابل ویران خواهد کرد.