نامه جهانی به طالبان برای آزادی و برابری یا نگرانی از آینده سیاسی؟

دسته: تحلیل, گفتگوی ملی, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1402/01/12
12:45 ب.ظ
بازدید: 0

عبدالباری جهانی، وزیر سابق اطلاعات و فرهنگ و شاعر و نویسنده پشتون‌تبار، طی نامه‌ی سرگشاده به آدرس طالبان، از آنان خواسته است که در زمینه تشکیل حکومت، آزادی‌های اجتماعی و سیاسی، مسدود کردن مکاتب دخترانه، حقوق اقوام و مذاهب دیگر، رابطه با جهان خارج و در کل روند حاکمیتی شان تجدید نظر کنند.

وی با انتقاد از حکومت یک‌دست قومی طالبان گفته است که قدرت با زور حفظ نمی‌شود و مانند دولت‌های گذشته شما هم روزی سرنگون می‌شوید، اما تاوان آن را همه پشتون‌ها پرداخت خواهند کرد.

نامه‌ی اخیر آقای جهانی در شرایطی نوشته شده است که وی بعد از حاکمیت طالبان به گونه تلویحی از ایجاد امنیت در افغانستان ستایش کرده بود. البته اندکی بعدتر هم به گونه محتاطانه چند نامه‌ی دیگر به آدرس طالبان فرستاد که بیشتر جنبه‌ی اصلاحی و توصیه‌یی داشت. اما این نامه وی از چند جهت اهمیت دارد و چند نکته در آن قابل تأمل است.

۱- این نامه در وهله نخست از این جهت اهمیت دارد که از سوی یک فعال فرهنگی- سیاسی نامدار پشتون‌ها که جایگاه و پایگاه فرهنگی و ادبی در بین اکثریت مردمان پشتو زبان دارد، نوشته شده است. یعنی آقای جهانی با توجه به جایگاه گذشته‌ی فرهنگی وی و فعالیت در زمینه‌های ادبی و شعری، چهره کاملا شناخته شده در جامعه فرهنگی و عامه‌ی حداقل پشتون ها است. قطعا پشتون‌ها و حداقل باسوادان آنان و کسانی‌که سیاهه‌ا‌ی را می‌توانند بخوانند، با نام و فعالیت وی آشنایی دارند و کما اینکه وی را با آن سرود‌ها و اشعار به اصطلاح ملی‌اش می شناسند، بنابراین از این لحاظ این نامه از آدرس وی قابل اهمیت و توجه می‌باشد.

همچنین بخوانید: حقانی: اخراج پناه‌جویان افغانستان خلاف معیارهای جهانی است

۲- اهمیت دیگر این نامه در رویکرد صریح انتقادی آن است. آقای جهانی به عنوان یک فرد باسوادی متعلق به جامعه پشتون که برای خیلی‌ها شناخته شده است، در این نامه به گونه‌ی بسیار تند و صریح از چگونگی حاکمیت طالبان انتقاد کرده است. وی به گونه‌ی شفاف و بدون تأمل به تمام شئون و روند حاکمیتی طالبان تاخته است. سیاست طالبان را در زمینه حاکمیتی کاملا قومی و قبیلوی گفته و از حق تلفی اقوام و مذاهب دیگر سخن گفته است. از مسدود شدن مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران انتقاد کرده و فضای خفقان حاکم را به نقد گرفته است. یعنی در کل با هیچ یک از رفتار طالبانی که جریان دارد، خود و جامعه پشتون را همسو ندانسته است که قابل توجه است.

۳- نکته مورد تأمل دیگر در نامه این فعال پشتون تبار، تاختن به حکومت یک‌دست قومی طالبان است. وی در این نامه حاکمیت طالبان را نه تنها یک دست قومی که تنها متعلق به پشتون ها است، دانسته و نقد کرده و به این حقیقت اعتراف کرده، بلکه آن را تحت یک جریان و قبیله‌ی از پشتون‌ها دانسته است. البته این نقد وی دو جنبه می‌تواند داشته باشد. اول اینکه با توجه به حاکمیت یک‌دست قومی پشتون‌های طالب که برهمه آشکار است، این نقد وی به صورت کلان آن قابل قبول است. اما اینکه وی حاکمیت طالبان را مربوط جنوب‌غرب دانسته و شاید هدف وی کوچکتر کردن دایره مرکزی نقد به تمام پشتون‌ها بوده یاهم از روی خیر و صلاح؛ اما آنچه مهم است این‌که در حاکمیت فعلی طالب، پشتون ‌ها از هرجنس و گرایش در آن نقش و جایگاه دارند. اگر به تعیینات مقامات حکومتی طالبان در سطوح بلند نگاه کنیم، می‌بینیم که تقریبا از تمام ولایات که پشتون‌ها در آن زندگی می‌کنند و اکثریت را دارند، در حکومت امروز طالبان حضور دارند. نکته‌ی دیگر اینکه طبعا بین پشتون‌ها باتوجه به گرایش قبیلوی که از سده‌ها پیش وجود دارد و دارد؛ مانند حاکمیت‌های گذشته، اختلاف غلجایی و درانی پابرجا است. اما این مسئله نمی‌تواند جلو انتقاد‌ها راجع به تک‌تازی و حاکمیت تمام پشتون‌ها و پشتونیزه‌سازی را که جریان دارد بی‌گیرد.

همچنین بخوانید: موافقت طالبان با بازدید هیئت ایرانی از سد کجکی

۴ – نکته مهم دیگر در مطلب انتقادی جهانی از طالبان، نادیده گرفتن حقوق اقوام و مذاهب دیگر است. آقای جهانی گفته است که حقوق اقوام دیگر مانند تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبیک‌ها و… کاملا نادیده گرفته شده است.

البته این نقد وی کاملا بجا است و این نقد از یک فعال پشتون که از حاکمیت هم‌تباران اش نموده، قابل ستایش است. اما ای کاش آقای جهانی این نقد را به گذشته‌ی تاریخی هم پیوند می‌داد. چون این بی‌‎عدالتی و حق تلفی موضوع تازه در سیاست و جامعه افغانستان نیست، بلکه از گذشته‌های دور به شمول دو دهه‌ی پسین که شخص آقای جهانی در حکومت جمهوریت در بخش فرهنگی آن کسی بود، برمی‌گردد. حق تلفی سایر اقوام در تمام زمینه‌ها از سیاسی و اجتماعی گرفته تا فرهنگی و اقتصادی و… وجود داشت. یکی از پرسش ها از آقای جهانی که فعلا این شهامت را به خرج داده و از حکومت یکدست قومی طالبان انتقاد کرده این است، که شما تاچه حد به حقوق دیگر اقوام در زمانیکه موقف و مقام داشتید، وقعی نهادید؟ شما به عنوان فعال فرهنگی و شاعر که هم کرسی وزارت داشتید و هم مسئول تنظیم و ترتیب سرود ملی در زمان جمهوریت بودید، چرا گرایش پشتون‌والی تان برجسته بود و در سرود ملی که نماد بزرگ معرفی و معرفتی یک کشور و ایجاد کننده چتر وحدت است، فرهنگ کلان پارسی- دری و این زبان جهانی را نادیده گرفتید؟ اگر قرار بر نقد در زمینه حق تلفی اقوام مطرح است، باید تمام مظالم در تمام سطوح بررسی شود از جمله فرهنگی. البته از نقد اخیر وی بدون شک همه استقبال کرده و می‌کنند و کاری نیکی است؛ اما کارنامه شخص وی در زمان‌ که مسئول وزارت فرهنگ و تنظیم سرود ملی بود به شدت غرض آلود و قابل نقد است.

همچنین بخوانید: طالبان: شماری از افغانستانی‌ها از سودان تخلیه شدند

سخن پایانی این‌که آقای جهانی با هر رویکردی که طالبان را نقد کرده است قابل تأمل است. خواه این نقد پس زمینه‌ی قبیلوی داشته یاهم از روی واقع بینی و عدالت گرایی مطرح شده، در کلیت خوب است. این که یک فعال مطرح پشتون‌ها بعد از سال‌ها این شهامت را به خرج داده و از حق تلفی و یک‌جانبه گرایی قومی انتقاد کرده است جای تأمل دارد. البته انتظار می‌رود که باسوادان جامعه پشتون اگر خواستار افغانستان واحد در آینده هستند، راه وی را دنبال کنند.

نوشته های مرتبط :