جمهوری اسلامی ایران از ۵۰ سال بدینسو یعنی پس از اشغال افغانستان توسط ارتش شوروی، میزبان هزاران پناهجوی افغانستانی بوده است. موج مهاجرتی که از آن سال‌ها آغاز شد، بعدها آمار حضور پناهجویان افغانستانی را به بالای چند میلیون نفر رساند و در طول چهل سال گذشته با اینکه ایران خود درگیر مشکلات‌های متعدد بوده، اما با آنهم پذیرای میلیون‌ها مهاجر افغانستانی بوده است.
با این وجود اما در هفتههای پسین موج جدیدی از مهاجرستیزی در ایران از سوی عده‌ای راه افتاده که این موضوع بازتاب بسیار گسترده در فضای مجازی و رسانهای داشته است. برای علل و عوامل و تحلیل کلی وضعیت مهاجرین، به چند نکته اشاره می‌شود:
اول- بخش بزرگ از هنجار روزهای اخیر ناشی از تبلیغات رسانه‌های معاند و غربی می باشد. زیرا مشکلات مهاجرین و بالمقابل مشکلات جامعه میزبان در طول دهه ها با همین شکل و شمایل وجود داشته و دارد، از این رو هیچ چیزی تازه برای بحران خلق نشده که بتوان آن را مصداق هنجار شکنی از سوی مهاجرین و یا مهاجرستیزی از سوی ایرانیان عنوان کرد. فقط تبلیغات رسانه ای بوده که با تیتر و عناوین منفی علیه مهاجرین، سبب تنش و تشنج شده است.
دوم- با اینکه کاستی‌ها و نابسامانی ها زیادی در زمینه مهاجرین در طول سال‌های گذشته وجود داشته و دارد، یعنی مهاجرین با مشکلات زیادی دست و پنجه‌نرم کرده اند؛ ولی حقیقتا خدمات ایران برای پناه دادن به حدود ۶ میلیون مهاجر نباید نادیده گرفته شود. اگر به تاریخ حضور مهاجرین در چهل سال گذشته نگاه کنیم، به اذعان مهاجرین سابقه دار و با وجدان و انصاف در ایران، در سال های که این کشور در جنگ با عراق بود و تحت تحریم های شدید، در همان سال‌ها برای بعضی مهاجرین «دفترچه بسیج اقتصادی» توزیع می‌شد، پناهجویان افغانستانی هم مانند شهروندان ایرانی می‌توانستند از مواد اولیه‌ی اساسی مانند روغن، برنج، پنیر و… بهره‌مند شوند. امروز نیز تمامی مهاجرین افغانستانی مانند شهروندان ایرانی از قیمت های یارانه ای مواد غذایی بهره می‌برند.
سوم- متاسفانه تعدادی از عوام و خواص جامعه افغانستان اعم از خارج نشین و داخل نشین فقط به مسئله ی مهاجرین در ایران به عنوان یک رویکرد انتقادی نگاه می کنند. در حالیکه وضعیت مهاجرین افغانستانی در بسیاری از کشورهای دیگر به مراتب بدتر است. در پاکستان سیاست سرکوب و شکنجه توام با اخراج جمعی روی دست گرفته شده است. در ترکیه در کنار اینکه از چند سال بدینسو سیاست اخراج گسترده افغانستانی ها روی دست گرفته شده، در اواخر شکنجه کردن، به گلوله بستن و حتی تجاوز و تعدی نیز افزوده شده. در یونان و کشورهای غربی سیاست دور کردن مهاجرین از مرزها و رها کردن در دریاها و بحرها جریان دارد. اما متاسفانه تعدادی فقط چشم شان مشکلات مهاجرین در ایران را می‌بیند. ای کاش این قدر انصاف و عدالت می‌بود تا به مشکلات مهاجرین در همه کشورها نقدهای را حواله می‌کردند.
چهارم- ما چرا ریشه مشکلات مهاجرت را یک بار هم که شده ارزیابی و مرور نمی کنیم؟ محصول مهاجرت فعلی و نابسامانی های که ما را گریبان گیر کرده، مگر غیر از امریکا و طالبان است؟ باید این را بدانیم که ایران برای ما دعوت نفرستاده و مهمانی ما را نخواسته است. از خیانت امریکا و جنایت حاکمیت ها تعدادی به ایران برده اند.
پنجم- باید بدانیم که فعلا زمان نفرت پراکنی و نقد غیر سازنده نیست. با رویکرد فحش و غیر منطقی ایران را برای شش میلیون مهاجر جهنم نسازیم. در شرایط که امریکا حاضر نشده حتی ۱۰۰ هزار نفر را به آن کشور منتقل کند. کشورهای غربی جمعا بیش حدود ۱۰۰ هزار را نپذیرفته و اخلال در پذیرش را ایجاد کرده اند. کشورهای آسیایی میانه یک تبعه افغانستان را اجازه عبور از مرز نمی دهند. پاکستان اخراج دسته جمعی را روی دست گرفته حد اقل بگذارید شش میلیون مهاجر در ایران بیشتر از این تحت فشار قرار نگیرند.
ششم- دولت بر سرکار ایران اقدامات عملی را برای ساماندهی مهاجرین روی دسته گرفته است. قرار است تمامی اتباع خارجی از جمله افغانستانی ها حضور شان قانونی و خدمات و کار آنان رسمی شود. طبعا دسته‌های نشنلیست از این ساماندهی ناراضی هستند و تلاش دارند جو منفی را ایجاد کنند تا مهاجرین نابسامان بمانند. البته این سیاست در تمامی کشورها از سوی دسته‌های مشخص و احزاب کوچک و بزرگ وجود دارد.
هفتم- خوشبختانه در ایران کلیت افراد جامعه نگاه مهاجرستیز ندارند. روحانیون، نخبگان، دسته‌های قومی و سیاسی هیچ مخالفتی با مهاجرین مقیم این کشور ندارند. دسته ای کوچک که مخالفت با مهاجرین دارند معمولا آنان هستند که در بیشتر اغتشاشات حضور دارند و در واقع هدف آنان دیده شدن در هر شورش و اعتراضی است. زیرا همین دسته تا چندی قبل با ساز و سرود برای کودک “افغانی” آهنگ می خواند.
اما امروز همان ها با ابراز انزجار از افغانستانی و گرفتن کلیپ‌ها و ارسال آن به شبکه های خارجی مانند ( انترنشال) علیه مهاجرین موضع گرفته اند.
هشتم- نکته آخر اینکه مهاجرین افغانستانی مقیم ایران باید هوشیار باشند. برنامه مهاجر ستیزی نه سیاست دولت ایران است و نه نظام این کشور. همانطوریکه در روزهای پسین بارها مقامات این کشور نظرات رسمی شان را ابراز کرده اند. مهاجرین با توجه به برنامه ساماندهی که برای آنان روی دست گرفته شده، با رفتارهای ناشیانه این پروسه را مختل و با چالش مواجه نکنند. با مدارا و گذشت بگذارند این پروسه اجرایی شود و مهاجرین به حقوق اولیه برسند.
