وضعیت شیعیان افغانستان در غیبت یک جناح رادیکال

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/06/29
4:17 ب.ظ
بازدید: 19

پس از به قدرت‌رسیدنِ طالبان در افغانستان، شماری از گروه‌ها و جریان‌های شیعی افغانستان راه تعامل با طالبان را انتخاب کرده و حسب اقتضای زمانه و شرایط، شورای علما تشکیل دادند.

این گروه‌ها امیدوار بودند که شاید از راه تعامل و راه مسالمت‌آمیز و خشونت‌پرهیز بتوانند به مطالبات خود دست یابند. برخی‌ها برای هموارسازی راه تعامل با طالبان تا جایی تلاش کردند که به حمایت از این گروه مجالس بزرگ مردمی برگزار کردند.

با گذشت دو سال از حکومت طالبان، اما دیده می‌شود که این گروه نه تنها به مطالبات شیعیان پاسخ مثبت نگفته است، بلکه هر از گاهی گام جدیدی در راستای حذف سیستماتیک اهل تشیع می‌بردارند و اقدام جدیدی می‌کنند.

اقداماتی را که این گروه علیه اهل تشیع در افغانستان انجام داده است، شامل موارد زیر می‌شود:

تقلیل جایگاه شیعیان به حد چند معینیت در وزارت‌خانه‌ها؛ این در حالی است که در بیست سال گذشته چندین وزارت به شمول معاونیت دوم ریاست جمهوری به اهل تشیع افغانستان تعلق داشت.
لغو رسمیت فقه جعفری. در قانون اساسی دوره جمهوریت، دولت فقه جعفری را نیز در کنار فقه حنفی به‌رسمیت می‌شناخت.
ممنوعیت تدریس فقه جعفری در مکاتب و دانشگاه‌ها. این در حالی است که در بیست سال گذشته دیپارتمنت فقه جعفری در دانشگاه بامیان فعال بود و کتب فقه جعفری در مکاتب شیعیان تدریس می‌شد.
جانبداری از کوچی‌ها در منازعات کوچی و بومی در مناطق شیعه‌نشین. چنین منازعات و طرفداری متاسفانه در دوره جمهوریت نیز وجود داشت.
وضع محدودیت بر مراسم مذهبی اهل تشیع، چنان‌که در مراسم محرم سال جاری شاهد بودیم.
در آخرین مورد، رهبر طالبان فرمان تشکیل شوراهای علمای ولایات را صادر کرد، بدون آن‌که در ترکیب آن شوراها حتا یک عالم شیعی درنظر گرفته شده باشد. شگفت این‌که حتا در ترکیب شورای علمای ولایات کاملا شیعه‌نشین مانند دایکندی نیز یک عالم شیعی گنجانده نشده است.

نتیجه‌ای از این اقدامات می‌توان گرفت این است که طالبان به مطالبات جریان‌های شیعی افغانستان چندان ارزش و بهای قایل نیستند.

اگر از من پرسیده شود که علت این امر در چیست و چرا طالبان به مطالبات شورای علمای اهل تشیع کم‌تر اهمیت قایل می‌شوند، در پاسخ خواهم گفت که علتش فقدان یک جناح رادیکال در میان شیعیان افغانستان است.

جناح رادیکال به جناحی گفته می‌شود که از خشونت یا تهدید به خشونت به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند.

جناح‌های رادیکال اکثراَ کم‌تر توفیق دست‌یابی به قدرت سیاسی را دارند، اما نفس حضور شان باعث می‌گردد که رژیم‌ها و دولت‌ها به جنبش‌های مقاومت مدنی یا جنبش‌های خشونت‌پرهیز امتیاز بدهند و با آن‌ها راه تعامل را در پیش بگیرند تا با هم‌سوسازی آنان جناح رادیکال را منزوی کنند. به این معنا که جناح‌های رادیکال فشار وارد می‌کنند و جناح‌های خشونت‌پرهیزِ اهل تعامل ثمره و میوه‌ی آن را می‌چینند.

به این مکانیسم در ادبیات جنبش‌های اجتماعی «اثر مثبت جناح رادیکال» گفته می‌شود.

متاسفانه آن‌چه که باعث شده است که طالبان مطالبات شورای علمای اهل تشیع افغانستان را جدی نگیرند، فقدان همین «جناح رادیکال» در میان شیعیان افغانستان است. اگر یک جریان رادیکالی وجود می‌داشت که طالبان را به جنگ و خشونت تهدید می‌کرد، آن‌گاه این گروه به جریان‌های خشونت‌پرهیز روی خوش نشان داده و برای آرام‌سازی اهل تشیع با شورای علمای شیعه وارد تعامل می‌شد.

نوشته های مرتبط :