در ستایش جنگ برای دفاع از نظم ایده‌آل

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/06/29
1:54 ب.ظ
بازدید: 0

یکی از پرسش‌هایی که در حال حاضر تحلیلگران باید به آن توجه کنند این پرسش است که چرا نظام جمهوری در افغانستان فروپاشید و جایش را به نظامی به شدت سرکوب‌گر و دیکتاتور داد؟ چرا آن‌همه تلاش برای تربیت نسلی که با دموکراسی سازگاری داشته باشد و حقوق بشر را محترم بداند و به آزادی و تکثر و تنوع باور داشته باشد، بی‌نتیجه شد و نتوانست جلو تخریب روند آزادی‌خواهی در کشور را بگیرد؟ ما اگر بتوانیم به این پرسش پاسخ دقیق بدهیم، در آن صورت حتماً نتایجی که از پی این پاسخ به دست می‌آید، ما را کمک خواهد کرد که در آینده کمتر اشتباه کنیم و نیروی خود را هدر ندهیم. هر کس به فراخور تخصص و آگاهی خود، به این پرسش پاسخ خواهد داد و هر کدام از این پاسخ‌ها می‌تواند به گوشه‌ای از ماجرا نور بیفکند. ما هم می‌خواهیم به یکی از عواملی که سبب سقوط نظام جمهوری و استیلای نیروهای قرون وسطایی بر افغانستان شد بپردازیم.

یکی از روندهای نادرستی که در دوران جمهوری شکل گرفت روندی بود که جنگ را تقبیح می‌کرد و از صلح و آشتی و مدارا و سازش و همدیگرپذیری سخن می‌گفت. بدون شک پرداختن به این قضایا در زمین و زمانه‌ای به جز زمین و زمانه افغانستان، کاری درست و معقول است و حتماً به بهبود زندگی مردم کمک می‌رساند و رفاه و آسایش را فراهم می‌کند. اما خلق ادبیات جنگ‌ستیزانه در وضعیتی که مخالفان نظم جمهوری، با سلاح و ترور و انتحار با هر وسیله‌ای می‌کوشند نظام جمهوری را ساقط کنند و نظم مورد نظر خود را برقرار نمایند، غیرعاقلانه‌ترین کار ممکن است. تقبیح جنگ باعث شد جوانانی که به ارزش‌های جمهوریت معتقد بودند به مسایل انتزاعی اشتغال یابند و از پلورالیسم سیاسی و فرهنگی و دینی سخن بگویند و کثرت‌گرایی را ترویج کنند، حال آن‌که دشمنان جمهوریت، در کمین‌ نشسته بودند و مترصد اوضاع بودند تا با جاری کردن جوی خون، به هدف خود برسند. در چنین حالت، از یک‌سو جوانانی قرار داشتند که هر روز جنگ و خونریزی و خشونت را تمرین می‌کردند و به مرور زمان، مهارت‌های جنگی‌شان بیشتر می‌شد و در سوی دیگر، انبوهی از جوانان شهری قرار داشتند که حقوق و علوم سیاسی و ادبیات می‌خواندند و در کافه‌ها می‌نشستند و از نیچه و آدرنو و کارل پوپر و آیزایا برلین می‌گفتند و خوش می‌گفتند و خوش می‌خندیدند و متوجه خطری که بیخ گوش‌شان هر روز بیشتر از دیروز در حال رشد و گسترش بود نبودند.

در تاریخ انسانیت، نمونه‌هایی از جوامعی را داریم که به جهت رویگردانی از جنگ و خشونت و به علت صلح‌طلبی مفرط، به نابودی کشیده شده‌اند. اتفاقاً یکی از تمدن‌های پیشرفته‌ای که به احتمال زیاد به همین دلیل از بین رفته باشد، تمدنی است که در همین منطقه ما وجود داشته است. این تمدن را به نام تمدن هاراپن می‌نامند که در ۵۰۰۰ سال پیش در دره «ایندوس (سند)» وجود داشته و در بخش‌هایی از افغانستان و پاکستان و ایران گسترده شده بوده است. به قول نویسنده «تاریخ مختصر به گند کشیده شدن جهان»، تام فیلپس، تمدن هاراپن که همزمان با تمدن‌های بین‌النهرین و مصر به وجود آمد، یک جامعه پیشرفته با جمعیت میلیونی بود. این تمدن صاحب شهرهایی مهم بود که نشان‌دهنده برنامه‌ریزی شهری پیشرفته بود و به داشتن چیزهایی مثل لوله‌کشی و دست‌شویی و حمام عمومی افتخار می‌کرد. هاراپن مهدی فرهنگی بود که تکنولوژی خلاقانه و هنر را ایجاد و با جاهای دور تبادل کرد. یکی از خصوصیت‌های اصلی این تمدن این بوده که جنگ نداشته است. حفاری‌هایی که در مورد بقایای شهرهای این تمدن از یک قرن به این‌سو صورت گرفته حاکی آن است که استحکامات دفاعی پیشرفته و نشانه‌ای از میدان‌های جنگ در هنرهای بازمانده از آن‌ها وجود ندارد.

هاراپنی‌ها مردمی آرام و صلح‌طلب بوده‌اند و با همسایگان‌شان رابطه خوبی داشته‌اند. این تمدن ۷۰۰ سال دوام یافت، در شرایطی که شهرها و تمدن‌های دیگر همیشه درگیر جنگ و خشونت بودند و دوست داشتند سرزمین‌های دیگران را تسخیر کنند. در پاسخ به این سوال که چرا این تمدن پیشرفته گرفتار زوال و سقوط شد، امکان دارد پاسخ‌های مختلفی ارائه شود. یکی از پاسخ‌ها این است که صلح‌طلبی مفرط این تمدن، موجب زوال آن شد. امکان ندارد شما در جنگل زندگی کنید، اما بخواهید قوانین بیرون از جنگل را سرلوحه کار خود قرار دهید. هر کسی این کار را انجام دهد، مرتکب اشتباه بزرگ شده و گورش را به دست خود کنده است.

تاریخ انسان در روی زمین روشن می‌کند که جنگ در میان انسان‌ها اصل بوده و صلح و آشتی، استثنا. آدم‌ها از روی انگیزه‌های متفاوت، مشتاق جنگ‌اند و آن را دوست می‌دارند. اگر بخواهید در جامعه بشری دوام بیاورید، هیچ وقت جنگ را از نظر دور نکنید. اشتباه نظام جمهوریت این بود که در وضعیتی که دشمنان قسم‌خورده در هر جا در کمین بودند، از صلح و آشتی سخن می‌زد و جنگ و خشونت را مطلقاً نفی و رد می‌کرد و انگیزه مردم را برای جنگیدن برای دفاع از ارزش‌های جمعی از بین می‌برد. یکی از درس‌هایی که از سقوط نظام جمهوری باید بگیریم این است که جنگ برای دفاع از صلح، امری مطلوب است. اگر افرادی وجود نداشته باشند که از نظم مطلوب دفاع کنند، به زودی آن نظم از بین می‌رود. با لفاظی و لغت‌پرانی نمی‌توان در برابر خشونت‌گرایان و جنگ‌طلبان ایستاد.

نوشته های مرتبط :