نوروز با حفظ حیات چندهزار ساله خود علی‌رغم وجود بعضی شک و شبهه‌ها و مخالفت‌ورزی بعضی از علمای اهل سنّت و شیعه در دوره‌های مختلف، به بخش‌های وسیعی از سرزمین‌های اسلامی در شرق و غرب، راه پیدا کرده است.
در قرون پسین هم با وجود این مخالفت‌ها همچنان این رسم کهن به حیات اش در جامعه شرقی و خراسان کهن، ادامه داده است.
در این نبشته به رویکرد و نگاه دین اسلام به نوروز از نظر دو مکتب فقهی و کلامی اسلام یعنی شیعه و سنی اشاره می‌شود؛ که در این بخش به نوروز از نظر اهل سنت پرداخته می شود.
– دیدگاه اهل سنت در مورد سنت بزرگداشت نوروز
رویکرد بعضی از علمای اهل سنت نسبت به سنت بزرگداشت نوروز، سلبی است تا جایی که روزه آن را مکروه می‌دانند و اگر کسی به قصد نوروز، به کسی هدیه‌ای بدهد حرام دانسته و بلکه طبق فتوای برخی از علمای سلفی و وهابی، کافر شده است چراکه رسم آئین کفر را تعظیم نموده است. ولی در منابع اهل سنت روایاتی در تایید نوروز مشاهده می‌شود که بعضی از عالمان اهل سنت میلی چندانی به ابراز آن‌ها ندارند.
۱- روایت اول: بخاری (متوفای ۲۵۶ق) در «التاریخ الکبیر» چنین روایت می‌کند: «سعر تمیمی گوید: برای علی (علیه السلام) فالوده آوردند. فرمود: «این چیست؟». گفتند: امروز نوروز است. فرمود: هر روز را نوروز کنید!»
۲- روایت دوم: بیرونی (متوفای ۴۴۰ق) در «الآثار الباقیة» آورده است: «آورده‌اند که در نوروز، جامی سیمین، پر از حلوا، برای پیغمبر(صلی الله علیه و آله) هدیه آوردند. آن حضرت پرسید: «این چیست؟». گفتند: امروز، روز نوروز است. پرسید: «نوروز چیست؟» گفتند: عید بزرگ ایرانیان است. فرمود: «آری در این روز بود که خداوند، عسکره را زنده کرد.» پرسیدند: عسکره چیست؟ فرمود: «عسکره، هزاران مردمی بودند که از ترس مرگ، ترک دیار کرده، سر به بیابان نهادند و خداوند به آنان فرمود: «بمیرید» پس مردند. پس آنان را زنده کرد و ابرها را امر فرمود که بر آنان ببارند. از این روست که سنّت آب پاشیدن [در نوروز]، رواج یافته است». آن‌گاه از حلوا تناول کرد و جام را میان اصحابْ قسمت کرد و فرمود: کاش هر روز برای ما نوروز بود!»
۳- روایت سوم: فیروزآبادی (متوفای ۸۱۷ق) در «القاموس» آورده است: «مقداری شیرینی برای علی (علیه السلام) آوردند. پرسید که چیست؟ گفتند: برای نوروز است. فرمود: هر روز ما نوروز است، و در مهرگان گفت: هر روز را برای ما مهرگان کنید».
برخی از عالمان سلفی از شدت تعصب همین متن حدیث را به عنوان روایت مخالف نوروز بیان کردند در حالی‌که در سیاق‌شناسی حدیث، سیاق حدیث به تایید نوروز نزدیک‌تر است تا به انکار آن.
البته در مورد این‌که امام ابوحنیفه (ره) در مورد تحریم نوروز سخنی دارد و یا در زمان حیاتش از نوروز گرامی داشته شده است یا خیر؟ بسیاری از علمای معتدل و آگاه اهل سنت معتقد اند که هیچ حکمی در مورد تحریم و رد نوروز از جانب امام اعظم (ره) وجود ندارد؛ نه‌تنها این‌که در عصر ایشان نوروز تجلیل شده است؛ بلکه در دستگاه هارون‌الرشید که امام یوسف شاگرد امام ابوحنیفه قاضی بوده است، همواره نوروز گرامی داشت شده است.
این‌که چگونه شماری با استناد به مذهب حنفی بانی تحریم نوروز شده‌اند، معلوم نیست پاسخ شان چیست! ولی آنچه معلوم است این که هیچ اصلی از اصول فقه حنفی تحریم نوروز نیست؛ یعنی این دیدگاه‌هایی که در مورد تحریم نوروز از زبان برخی از حنفی‌ها مطرح شده است دیدگاه فقه حنفی نیست؛ بلکه برخی از علمای که خودرا پیرو مذهب حنفی می شمارند و قیاس های خودرا از این مذهب دارند، چنین فتوای را صادر می‌کنند.
ستیز با نوروز در سالهای اخیر با افزایش افراط گرایی و تفسیر های سختگیرانه از اسلام در منطقه همگام بوده است. این ستیز در واقع با اوج گیری جریان های سلفیت در حوزه تمدنی خراسان قدیم همراه بوده است.
البته این ستیز جوی با نوروز یک فتوای وارداتی است که خواستگاه آن در قدم نخست سرزمین حجاز در چند سده اخیر بوده و در نگاه بعدی هم جریان سلفی مکتب دیوبندی پیشقراول این جریان بوده اند که تلاش کرده اند تا جلو این جشن باستانی و کهن را در جامعه بی‌گیرند.
