هنگامی که زندانی و زندانبان، یک ترانه را زمزمه می‌کنند.

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/06/19
10:32 ق.ظ
بازدید: 6

حسین جعفریان، شاعر ایرانی از مجلس احمدشاه مسعود، روایتی مشهور دارد. او می‌گفت: در دهکده‌ی خواجه بهاءالدین بودیم (خط اول نبرد با طالبان). جنگ سختی در گرفته بود و مسعود، جنگ را رهبری می‌کرد. از شب قبل، صحبت ما درباره‌ی شعر، گل کرده بود. حرف‌هایی درباره‌ی شعر سپید داشت. فرمانده‌هایش جرأت نداشتند حرفش را قطع کنند؛ اما خودشان را می‌خوردند. بالاخره ملا قربان، رفیق نزدیکش جلو آمد و گفت: بسیار ببخشین آمرصاحب، حالی گپِ عملیات است و نه ادبیات. مسعود گفت: «مردکه، تمام ای عملیات، از خاطر ادبیات است.»این تشخیص دقیقی برای مبارزه است که مبارزه، بدون داشتن ادبیات و روایت تعریف‌شده و روشن، به نتیجه‌ی مطلوب نمی‌رسد. برای همین بود که او در کنار این که می‌خواست پاسدار این ادبیات باشد، پندارش این بود که ادبیات، دوباره کارآیی اثرگذاری در مبارزه دارد. در محاسبات خود به این نتیجه رسیده بود که یک اثرگذاری متقابل میان ادبیات و عملیات، وجود دارد. می‌خواست به نفع ادبیات برزمد تا ادبیات، پرورش‌دهنده‌ی نسل‌های دیگر با روحیه آزادی‌خواهی باشد و در مقام شکل‌دهنده‌ی تشکل‌های استوار و رزمنده عمل کند. حاکمیت کنونی مستقر در کشور نیز به اهمیت ادبیات پی برده است. وگرنه این همه ستیز با اهل ادب و فرهنگ و دانش برای چی؟ اینان می‌دانند که ادبیات، عصیانگر و دیگرگون‌کننده است. می‌دانند که ادبیات را روان‌های ناخشنود تولید می‌کنند. ادبیات، برای آنچه باید باشد، می‌تپد. برای همین است که ناوکِ پیکان را به سمت ادبیات و ادبیات‌چی نشانه رفته است.نبود مانفیست و روایت تعریف‌شده، هلاک‌کننده یک جریان است؛ زیرا هنگامی که نیرو تجمع می‌کند و مشخص است که در کدام مسیر، جاری شود؛ به طور بایسته عمل می‌کند و زمانی که راهرو، بی‌برنامه به راه می‌افتد یا راهکار خود را طوری طرح می‌کند که بیشترین دشمن برای خود می‌تراشد؛ آشکار است که قصد او متلاشی‌شدن نیروی خودش است و نیروی متلاشی‌شده در موضع‌های مختلف، خنثی و بی‌اثر کرده می‌شود. وجود تکفیر در ادبیات افرادی از جبهه، تلاشی است برای متلاشی‌کردن یک کتله. اگر بنا بر تکفیرگرایی و مردودشمردن مخالفان فکری باشد؛ زیستن در زیر پرچم حاکمیت کنونی در کشور برای افراد تکفیرگرا بایسته است. چه نیازی به نامگذاری و جداسازی خودی و دیگری؛ هنگامی که زندانی و زندانبان، ترانه‌ی واحدی را زمزمه می‌کنند. از طرفی تکفیر، کارایی گذشته‌اش را ندارد. مناسبات بر مبنای باورهای مذهبی شکل نمی‌گیرند؛ بلکه منفعت، تعیین‌کننده‌ی مراودات جوامع است. ممکن است کسی برای اختلاف مذهب، در جایی مانند افغانستان مورد اذیت و آزار قرار بگیرد؛ اما کشورهای عربِ مسلمان، همدست زبردستان سیاست‌های کلان‌اند تا طرفدار یک مسلمان بی‌خبر.یکه‌تازی و برتری‌گذاری منطقه‌ای هم راه به جایی نمی‌برد. شاید برای مدتی بتواند مهره‌های سوخته و عقبگرا را برجسته کرده بر سر زبان‌ها بیاورد که برای گم‌نشدن، نیاز به آن دارند؛ اما حرف اثرگذار را سیستم می‌زند. هر گفتگویی در غیاب سیستم و مانفیست، جنگ زرگری است که می‌کوشد بی‌برنامگی گفتگوگر را کتمان کند.شعرهای متمرکز بر مبارزه‌ی گرم در کشور هم بیشتر مخالف مولفه‌های جهان جدید برای مبارزه است. این نوع ادبیات، هم جنسیت زده است؛ مثلاً این که باید مرد بود و مردانه‌وار کار کرد و…، هم بالاوپایین کردن افتخاراتِ نابه‌هنگام است و هم فاصله‌اندازی میان گروه‌ها و برتری‌گذاری محلی را برجسته کرده است. نگاه تندروانه مذهبی به مبارزه هم از ویژگی‌های دیگر این نوع ادبیات است که کارکردی به نفع عدالت اجتماعی ندارد.

همچنین بخوانید: آیا مادرِ کرزی، نام نداشت؟

نوشته های مرتبط :