طالبان و ژنوساید فرهنگی در بلخ

دسته: تاریخ, تحلیل, فرهنگ, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1401/12/17
3:50 ب.ظ
بازدید: 4

در آستانه‌ی فرارسیدن نوروز قرار داریم. سال‌های قبل وقتی بیست روز به نوروز باقی می‌ماند، جوانان ما از هر گوشه‌ی کشور با دوستان خود برای اشتراک در مراسم جشن نوروز و میله‌ی گل سرخ همآهنگی می‌کردند و آمادگی می‌گرفتند. یکی دو روز مانده به نوروز، شهر مزار شریف از هجوم زایران شلوغ می‌شد و هر خانواده حتما مهمانی از ولایات می‌داشت. مهمانان روزها برای تماشای گلِ لاله به دشت‌ شادیان می‌رفتند و از طبیعت زیبا و سرسبز آن لذت می‌بردند.

یکی از چیزهایی که در بیست سال گذشته به جذابیت شهر مزار شریف افزوده بود، برخی نمادهای فرهنگی آن شهر بود. وقتی از نمادهای فرهنگی این شهر صحبت می‌کنم، منظورم آن دسته از نمادهایی اند که در داخل شهر مزار شریف برای ارج‌گذاری به تاریخ بلخ باستان و یادآوری شکوه تمدنی آن اعمار شده بودند. بلخ یکی از کهن‌ترین شهرهای منطقه و خراسان است. در وصف تمدن بلخ آورده‌اند که روزگاری این شهر از مراکز عمده علم، فرهنگ، فقه و کلام اسلامی شمرده می‌شد و دانشمندان بزرگ و ده‌ها چهره نامدار و ستاره‌های تابناکِ عرصه‌های دانش و ادب و فقاهت را در دامن مهرگستر خود پرورده بود. اگر چه در حال حاضر از آثار تاریخی آن کم‌تر نشانه‌ای باقی مانده و اکثر شان در پی تهاجم جهان‌گشایان ویران شده‌اند، اما در بیست گذشته به همت استاد عطامحمد نور، والی پیشین آن ولایت، یادبودها و نمادهایی ‌برای ارج‌گذاری به تاریخ پرشکوه بلخ اعمار شده بود که بخشی از جذابیت‌های آن شهر را تشکیل می‌داد. یکی از این یادبودها، «دیوار فرهیختگان بلخ» بود که در آن زندگی‌نامه مفاخر فرهنگی بلخ و خراسان همراه با تصاویر شان در سنگ‌ حک‌ شده و در معرض دید عابران قرار داشت. آن سوتر، جاده‌ای به نام شاه اسماعیل سامانی نام گذاری شده بود که در آن تندیس این دولت‌مرد عادل و فرهیخته از دور خودنمایی می‌کرد. یادبودهایی برای رابعه بلخی، مخدوم قلی فراغی و ده‌ها شخصیت دیگر اعمار گردیده و خیابان‌هایی به نام زرتشت و مولانا و فردوسی نام‌گذاری شده بود. هدفی که از ایجاد این یادبودها و بناها دنبال می‌شد، خاطره‌سازی و آشناسازی مردم با گذشته تمدنی شان بود.

همچنین بخوانید: ورود اولین قطار ایرانی به هرات

اما پس از به قدرت رسیدن طالبان، متاسفانه این گروه نه تنها برگزاری جشن نوروز را ممنوع اعلام کرده‌اند، بلکه شماری از این آثار و بناهای یادبود را نیز تخریب نموده‌اند. دیگر وقتی شما از کنار لیسه سلطان غیاث‌الدین بگذرید، چشم تان به دیوار فرهیختگان نمی‌خورد و در چهارراه فردوسی، دیگر از تندیس شاه اسماعیل سامانی اثری نیست. یکی از جذابیت‌های شهر مزار شریف، چهارراه اسپ‌ها بود. در این چهارراه تندیسی از چاپ‌اندازان همراه با اسپ‌های شان اعمار شده بود که خیلی زیبا می‌نمود و به نحوی فرهنگ بزکشی را که در میان مردم شمال کشور وجود دارد تمثیل می‌کرد. این تندیس‌ها را نیز ویران کرده‌اند. آن‌چه امروزه در بلخ می‌گذرد، واقعا جنایت فرهنگی است. طالبان در واقع تلاش دارند با انجام این جنایات از مردم خاطره‌زدایی کنند و بلخیان را با تاریخ و فرهنگ شان بیگانه نمایند. باری میلان کوندرا گفته بود اگر می‌خواهید یک ملتی را از میان بردارید نخستين گام پاک کردن حافظه‌ي آن است؛ بايد کتاب‌هايش را، فرهنگش را، تاريخش را از بين برد، بعد بايد کسي را داشت که کتاب‌هاي تازه‌اي بنويسد، فرهنگ تازه‌اي جعل کند و بسازد، تاريخ تازه‌اي اختراع کند. کوتاه زماني بعد، آن ملت آن‌چه را که هست و آن‌چه را که بوده، فراموش مي‌کند و می‌میرد.

اقدامات طالبان علیه تاریخ و فرهنگ بلخ از همین دست تلاش‌ها برای حافظه‌زدایی از یک ملت است. آن‌ها در واقع دارند در مزار شریف ژنوساید فرهنگی راه انداخته‌اند.

نوشته های مرتبط :