وضعیت افغانستان؛ محصول افراط و تفریط

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/04/29
4:21 ب.ظ
بازدید: 23

تاریخ سیاسی معاصر افغانستان به دو بخش افراط گرایی و تفریط گرایی تقسیم شده است. از زمان تاسیس افغانستان و بحث دولت مدرن که از اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم به میان آمد و این بحث در اواخر قرن نوزده و اوایل بیست در افغانستان نیز رخنه کرد، بعد از آن ما در سیستم دولت داری مدرن افغانستان دو گروه باهم در جدال را تجربه کرده ایم. گروهی افراط گرا و تفریطی خواهان.

هرچند این دسته بندی افراط گرایی و تفریطی‌خواه مختص اسلام گراها و غیر اسلام گراها نبوده است. در واقع این آیتم و بخش بندی و در نهایت جدال در افغانستان بین گروه های بوده که بر سر اقتدار آمده اند چنانکه در تاریخ صد سال پسین افغانستان و از زمان روی کار آمدن امان الله خان تاکنون، همواره چالش های خلق شده در افغانستان متاثر از جدال های سیاسی، اجتماعی و دینی بین دو گروه افراط گراها و تفریطی خواهان بوده است.

مثلا زمانیکه امان الله خان روی کار آمد، تحت تاثیر آزادی های بدون مرز اروپایی ها قرار گرفته و وی جامعه به شدت سنتی افغانستان را از تمام ارزش ها به دور ساخته و تلاش برای افرنگ سازی افغانستان را از دور ساختن پوشش و ایجاد فضای برهنگی گرفته تا تقدس زدایی در پیش گرفت. همین مسئله سبب واکنش های گستره ای مذهبی ها و افراط گرایان شده و در نتیجه کار وی به فرار و تبعید خودخواسته منجر گردیده و افغانستان به دست سنت گرایان سقوط کرد.

زمانیکه نادر و ظاهرشاه روی کار آمدند، روند افراط را در قالب ایجاد محدودیت ها و سرکوب گری در پیش گرفتند. ظاهرشاه با وجود اینکه در گرو عقاید مذهبی رادیکال دیری گیر نیفتاد، ولی افراط گرایی وی در بسط قدرت و عیاشی و زن بارگی و عدم توجه به پیشرفت های اقتصادی سبب فقر گسترده و چند دستگی جامعه شده و در نهایت ایجاد مشروطه هم جواب نداده و کودتای داود خان به غائله افراط در عیاشی و غافل شدن از امور مملکت داری وی خاتمه داد.

همچنین بخوانید: وزیر انرژی و آب طالبان: القاعده گروه تروریستی نیست، بلکه برادران ما هستند

داود خان نیز بدون عبرت از گذشته و با وجود طرح های مهم اقتصادی که داشت، سر از دیکتاتوری و خودکامگی برآورد. افراط گرایی وی در رفتار دیکتاتور مآبانه و تکبر و غرور زیاد منجر به سرنگونی خونبار وی توسط کمونیست های خودی گردید. از سوی هم کمونیست‌ها هم بدون مطالعه تاریخ گذشته افغانستان و قربانی های که در راه افراط و تفریط داده بود، با افراط در تفکر کمونیستی روی صحنه آمدند و در نهایت قربانی افکار و اندیشه الحادی خود از سوی جهادگرایان و اسلامیست ها شدند.

دوران مجاهدین نیز به همین صورت در تحمیل دیدگاه ها بالای هم سپری گردیده و طالبان آمدند. طالبان نیز با افراط‌گرایی سرنگون شدند.

وقتی حکومت جمهوری پس از بن به میان آمد، رهبران و سردمداران قدرت گرفتار افراط گرایی در غرب گرایی شدند. کروات و دریشی نشان شخصیتی شده و تراشیدن ریش و دهن کجی به مذهب و افکار و عقاید دیگران آزادی بیان به حساب می آمد. بسیاری از رسانه ها به جای کار روی سازوکارها و رسالت رسانه ای، به دستگاه های ترویج رفتارها و برنامه های ابتذال اجتماعی بدل شده بودند. دمکراسی و جمهوریت گرایی به ابزاری نفرت قومی بدل شده بود و خلاصه تمامی کنش ها شکل افراط و تفریط به خود گرفته بود که همین کنش ها و رویکرد ها منجر به قدرت گیری مجدد طالبان از درون جامعه سنتی و بسته جنوب افغانستان گردیده و سرانجام این گروه مجدد به قدرت بازگشت.

امروز هم گروه طالبان بدون درک و توجه به تاریخ گذشته ی افغانستان و بیست سال اخیر، رویکرد به شدت افراط گرایی را در پیش گرفته است. منع زنان و دختران از کار و تحصیل، ایجاد ساختار خفقان و سرکوب، منع آزادی بیان به معنی واقعی آن، ایجاد حکومت تک قومی و ملا سالاری، وضع محدودیت های مذهبی و رفتار های افراط گرایانه مذهبی و بسیاری اعمال و رفتاری که نشان از یک دنده گی این گروه مانند نظام های گذشته افغانستان می دهد، تکرار همان رفتار حاکمیت های گذشته است.
نظام امروز طالبانی همان مسیری را می رود که امان الله، حکومت خلق و پرچم و دیگر حاکمیت های گذشته رفته است. همان گونه که نظام های گذشته افغانستان با رفتار های افراطی شان عقده و کینه را بین اقشار مختلف کاشته و با ابزارهای اجتماعی نابود شدند، حکومت طالبان نیز با رفتار فوق افراط گرایی مانند حاکمیت های گذشته بدون شک به زودی به تاریخ می پیوندد زیرا حاکمیت های افراطی و تفریطی در افغانستان جایگاه ندارد.

همچنین بخوانید: انفعال خطرناک‌تر از توطئه بیرونی است

نوشته های مرتبط :