پس از سقوط نظام جمهوریت و استیلای مجدد طالبان در افغانستان، شهروندانِ کشور باری دیگر مجبور شدند به صورت گسترده و دسته‌جمعی مهاجرت کنند. شماری به اروپا و آمریکا رفتند، اما اکثریت مردم از ترس توحش طالبان و به علت همزبانی به ایران مهاجرت کردند.
در حالی که برخورد دولت و مردم ایران با مهاجران بسیار خوب توصیف شده است، اما تعدادی از اهالی رسانه و کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران تلاش دارند در باره‌ی مهاجرین تیوری توطئه ببافند.
یکی از تیوری‌های توطئه‌ای را که من خواندم، این است که برخی‌ها مهاجرت گسترده‌ی افغانستانی‌ها به ایران را یک اقدام عمدی، امنیتی و برنامه‌ریزی‌شده خوانده، یک نوع «نظریه جانشینی عظیم» را مطرح کرده و مردم ایران را از تکرار «تهاجم محمود افغان» هشدار می‌دهند.
در همین چند روز گذشته، رسانه‌ای به نام «انصاف نیوز» که متعلق به جناح چپ و اصلاح‌طلبان است، نیز مصاحبه‌ای با یکی از روزنامه‌نگاران را زیر عنوان «رمز و راز زندگی افغان‌ها در جنوب تهران: برای خودشان قاضی و دادستان و زندان دارند» منتشر کرده بود که کاملا مشخص بود که به دنبال ترویج نگاه امنیتی و پارانویایی به مهاجران و تبلیغ «نظریه جانشینی عظیم» است. در این مطلب از زبان روزنامه‌نگار مصاحبه‌شونده آمده است: «روستاهایی در ری، قلعه نو و کهریزک از ایرانی‌ها خالی شده‌اند.»
مصاحبه‌شونده در باره حضور افغانستانی‌ها در جنوب استان تهران گفته است: «مثلا کویرآباد کهریزک که سه تا چهار هزار نفر جمعیت دارد همه‌شان اتباع هستند. یا روستای اشرف‌آباد یا روستای مجیدآباد هم همینطور. در روستاهایی در جنوب تهران در نماز جمعه و جماعات صرفا افغانستانی‌ها حضور دارند و ایرانی در آن نمی‌بینید.» او سپس نتیجه گرفته است که اگر « افغان‌های ساکن ایران تصمیم به شورش بگیرند کار ما تمام است.»
آن‌چه را که «انصاف نیوز» مطرح کرده است، کپی‌برداری‌شده از تیوری‌های توطئه «جانشینی عظیم» در اروپا و آمریکا است که توسط گروه‌های راست افراطی و نئوفاشیست‌ها مطرح می‌گردد.
یکی از تیوری‌های توطئه معروف در اروپا در باره مهاجران، «نظریه جایگزینی سفیدپوستان» است. بر بنیاد این نظریه، چنین تبلیغ می‌شود که حلقات تاثیرگذاری به دنبال سیاه‌سازی قاره‌ی اروپا یا آمریکا هستند و می‌خواهند تمدن سفید را از میان بردارند. در یک نظرسنجی از آمریکایی‌ها در سال ۲۰۱۸، ۴۰ درصد مصاحبه‌شوندگان گفته بودند که دولت آمریکا به طور عمدی تلاش دارد که آن کشور را با استفاده از سیاست‌های مهاجرتی خود از لحاظ قومی متنوع‌تر کند.
از معروف‌ترین نظریه‌پردازان تیوری توطئه «جانشینی عظیم» در فرانسه، ژان راسپای و رنه کامواند. ژان راسپای و رنه کامو، نویسندگان فرانسوی، می‌گویند غرب به دلیل افزایش مهاجرت غیراروپاییان در حالِ اضمحلال است و تلاش جریان دارد که توازن جمعیت را در اروپا به زیانِ مسیحیان برهم بزنند.
وجه اشتراک همه‌ی این تیوری‌های توطئه در باره‌ی مهاجرین، نگاه امنیتی به آنان است. اصحاب تیوری توطئه، تلاش می‌کنند با تعریفِ مجدد از «امنیت»، عنصر تبارگرایی را وارد این مفهوم کرده و بگویند امنیت عبارت از حفاظت افراد و مجموعه‌ها، به ویژه ملت و نژاد، از اختلاط با بیگانگان است. آن‌ها نه تنها مهاجران را به این معنا مخلِ امنیت معرفی می‌کنند، بلکه عامل جرم و جنایت نیز می‌خوانند و بیگانه‌گان را اصلی‌ترین منبع ناامنی تبلیغ می‌نمایند.
طرفداران چنین طرز تفکری را اغلب جناح‌های فاشیست و متعلق به راست افراطی تشکیل می‌دهند. رسانه‌های وابسته به راست افراطی در اروپا و آمریکا، همواره تلاش می‌کنند چنین نگاهی را به مهاجران ترویج و با استفاده از آن، آرای مردم را در انتخابات‌ها به سود راست افراطی مهندسی کنند. ترامپ با چنین تبلیغاتی به قدرت رسید. او در سخنرانی‌های انتخاباتی خود همواره از تهاجم مهاجران به مرزهای آمریکا صحبت می‌کرد.
بنابراین، می‌توان گفت آن‌چه را که برخی اصحاب رسانه در ایران، از جمله نویسندگان انصاف نیوز، در باره‌ی «جانشینی عظیم افغان‌ها» تبلیغ می‌کنند، نیز کپی‌برداری از تیوری‌های توطئه «جانشینی عظیم» رایج در میان حلقات راست افراطی اروپا و آمریکا است. یا به تعبیر دیگر: انصاف نیوز، این تیوری را طابق النعل بالنعل و بدون کوچک‌ترین خلاقیت و نوآوری، از تیوری‌های توطئه اروپایی و آمریکای کپی کرده است.
این تیوری‌ها اما به باور آگاهان در ایران خریدار ندارد. زیرا از یک‌سو مردم ایران و افغانستان، مردمان هم‌زبان و هم‌فرهنگ‌اند، از سوی دیگر مهاجرین افغانستان در ایران نه تنها ثابت کرده‌اند که تهدیدی برای امنیت ایران نیستند، بلکه اغلب در کنار ایرانیان برای دفاع از امنیت این کشور رزمیده‌اند. آن‌ها نمونه می‌دهند اشتراک گسترده‌ی مهاجرین در جنگ هشت ساله ایران و عراق را. هم‌چنان آگاهان می‌گویند در خشت خشت آبادانی ایران، نقش دست مهاجران را می‌توان دید.
بنابراین، به باور آگاهان مردم ایران هم به همزبانی و هم‌فرهنگی دو ملت واقفند و هم به نقش مهاجران در امنیت و آبادانی این کشور دوست و همسایه.
