تاجیک‌ها و مناسبات قدرت افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/03/20
12:42 ب.ظ
بازدید: 15

تاجیک‌ها بخش بزرگ و مهمی از جامعه افغانستان را تشکیل می‌دهند. در کنار مفاخر بزرگ علمی که در طول تاریخ تحویل جامعه داده اند، به لحاظ تاریخی نیز از قدیمی‌ترین ساکنان این سرزمین هستند.

تاجیک‌ها باوجود اینکه یکی از سه قوم بزرگ افغانستان را تشکیل می‌دهد، اما در مناسبات قدرت هرگز آنان موفق نبوده اند. تاجیک ها از لحاظ فرهنگ سیاسی و ایجاد روحیه تفاهم دست بالایی دارند اما در جهت ایجاد یک فکر واحد و تفکر استراتیژیک برای منسجم ساختن تمام نیروهای انسانی و ذهنی هنوز دچار چالشهای جدی اند. تاجیک ها به دلایل گوناگونی هنوز نتوانسته اند در مسند قدرت سیاسی یا حضور پیدا کنند و یا هم در صورت حضور برجسته در صحنه سیاسی، دوام بیاورند

با چشم داشت این که، تاجیک ها میخواهند خود را درروند های سیاسی آینده افغانستان که برای دولت سازی و ملت سازی با نگاه به آینده احتمالا شکل بگیرد و از جهت فرهنگی، تباری و ملی مطرح نمایند؛ لازم است با نگهداشت هویت تباری و فرهنگی خود، برای پی ریزی هویت ملی و سیاسی یکجا با سایر گروه های تباری هم کنشی نمایند. یعنی باید برنامه همگرایی ملی، منشور و اندیشه ملی خود را با به راه اندازی یک گفتمان گسترده و فراگیر تدوین نمایند. برای این منظور باید، کم از کم، مسایل آتی به بررسی گرفته شود:

۱. طرح تعیین جایگاه تاجیکان درروند تکامل اجتماعی – سیاسی آنها درگستره‌یی سیاسی که امروزه بنام افغانستان یاد میشود؛ به بیان دیگر ما کستیم؟ چگونه تکامل کرده ایم تا بدین جا رسیده ایم؟ زیرا تاریخی که ازسوی حاکمیت ها نگاشته شده است، جعلی بوده و زندگی اجتماعی وسیاسی تاجیکان را بازتاب به درستی نمی دهد. تاجیکان نیاز جدی به بازخوانی تاریخ و گذشته‌ی شان دارند. فرهنگ و تاریخ که از دل آن مدنیت و مشاهیر بیرون آمده و تمدن آریانای کهن و خراسان بزرگ را شکل داده است.

۲. طرح برنامه تاجیکان در رابطه به حاکمیت سیاسی و چگونه گی برپایی آن در افغانستان؛ تاجیکان باید به اجماع برسند که سازماندهی کدام گونه‌ی از حاکمیت سیاسی در افغانستان با خواست‌های مشروع و فرهنگی– تاریخی آنان سازگار است. بدین معنی که نخبگان تاجیک به یک اجماع در زمینه ساختار سیاسی و آینده قدرت در افغانستان برسند، در غیر آن همچنان در روند قدرت افغانستان متزلزل ظاهر شده و به حاشیه رانده می‌شوند.

۳. طرح برنامه ریزی برای سازماندهی روابط انسانی و برادرانه و با حقوق برابر با اقوام و تبارهای دیگر که مردم دولت افغانستان را تشکیل میدهند. در واقع یکی از نیازهای مهم که می‌تواند نقش تاجیک‌ها را در تاریخ و قدرت و سیاست افغانستان برجسته کند، ایجاد رابطه برادرانه با تمام اقوام افغانستان مخصوصا هم فارسی‌زبان‌ها است. تا زمانیکه این روند شکل نگیرد، سخت است که تاجیکان یا هر قومی از فارسی زبان‌ها بتواند در جامعه چند ملیتی و متشتت افغانستان سربلند کند.

۴. طرح بدیل برای اندیشه «قوم دولت ساز»، نقش اکثریت‌ها واقلیت‌های قومی، سازماندهی و برپایی حاکمیت سیاسی با پذیرش هژمونی وبرتری جویی‌های قومی؛ تاجیکان خود به نگارش تاریخ وگذشته خود بپردازند. تاجیک‌ها وقتی می تواند که در ساختار مطمئن و با دوام ظاهر شود که هژمونی اقتدار را در خود ایجاد کنند. یعنی از اکثریت سازی موهوم فعلی که در آن یک قوم مناسب ریاست فرض می‌شود باید عبور کنند.

۵. ترمیم روابط با حکومت‌های هم فرهنگ و هم زبان منطقه؛ یکی از عوامل تاثیر گذار برای اقتدار گرایی در جهان امروز، وجود پس‌زمینه قدرتمند برای کسب قدرت است. البته این به مفهوم پیروی و زیربار رفتن سلطه‌ی حکومت ها نیست، بلکه همسویی برای کسب اقتدار می باشد. در بیست سال گذشته آنانی بالای مردم ما حکومت کردند که پشتوانه خارجی داشتند و امروز نیز همان روند حاکم است. اگر تاجیکان به عنوان بزرگترین گروه فارسی زبان در افغانستان می‌خواهند که دوباره به تاریخ برگردند، باید روابط با کشورهای هم فرهنگ و هم زبان را ترمیم کنند و از اشتباه بیست سال اخیر رهبران درس بگیرند.

در فرجام، نخبگان تاجیک در ۴ دهه ی اخیر اندیشه های چپ، راست، اسلام گرایی و… را تجربه کرده اند. هیچ یکی از این اندیشه‌ها نتوانسته که جایگاه تاجیکان را در مناسبات قدرت افغانستان تضمین کند. آیا وقتش نرسیده که تاجیک‌ها به خود بیایند و کمی اندیشه ی “ناسیونالیستی شهروند محور”، مبتنی بر عدالت را که در آن معنویت و مادیت جمع می باشد، تجربه کنند.

به قول دکتر لطیف پدرام، تا وقتی گرفتن نام قوم بین فارسی زبان‌ها شرم باشد، ساختار قدرت نیز در افغانستان غیر قابل تغییر است.

نوشته های مرتبط :