دیروز، ۲۴ دلو روز جهانی رادیو بود. شنیدن رادیو از سرگرمی‌های روزمره‌ی مردم در افغانستان است. دفتر معاونت سازمان ملل روز گذشته گفته بود: « تصور دنیای بدون رادیو دشوار است».
در کافه پرسش میزبان رحمت‌الله بیگانه صاحب‌امتیاز رادیو آموزگار، شاعر و نویسنده هستم.
روز رادیو برای همه گرامی باد!
پرسش: رادیو چه زمانی و در کجای دنیا پدید آمد و آیا رادیو اولین وسیله‌ی اطلاع‌رسانی در جهان بوده است؟
پاسخ: رادیو به‌عنوان یک وسیله اطلاع‌رسانی، اولین بار در دهه ۱۹۲۰ میلادی در جهان ظاهر شد.
پرسش: رادیو در کدام سال در افغانستان به فعالیت آغاز کرد؟
پاسخ: در تاریخ افغانستان، رادیو در سال ۱۲۲۱ خورشیدی، پای خود را در این کشور گذاشت و باهدف ارتقاء آگاهی مردم شروع به کارکرد.
پرسش: رادیو از دید شما، در باور مردم افغانستان چگونه یک تعریفی دارد؟
پاسخ: در نظر مردم افغانستان، رادیو به‌عنوان یک منبع اطلاعات و سرگرمی مهم تلقی می‌شود.
پرسش: مردم در افغانستان چه نوع رادیوهایی را گوش می‌دهند؟
پاسخ: مردم افغانستان معمولاً به رادیوهای خبری و فرهنگی توجه می‌کنند. شماری از مردم به رادیوهای خبری و موسیقی علاقه‌مند هستند. هرچند به‌صورت عموم این‌گونه نیست. مثلاً مردان بیشتر به رادیوهای خبری و موسیقی گوش می‌دهند و اما اکثراً زنان، رادیوهای تفریحی و آموزشی را ترجیح می‌دهند.
پرسش: نقش رادیو در آگاهی اذهان جامعه چقدر بوده است؟
پاسخ: نقش رادیو در آگاهی اذهان جامعه اهمیت زیادی داشته و به‌عنوان یک ابزار ارتباطی قدرتمند تلقی می‌شود.
رادیو در آگاهی مردم نقش خوبی داشته است، به چند علت؛ اول اینکه دسترسی به رادیو کار ساده است، خبر، گزارش و برنامه رادیو می‌تواند به‌سرعت و آسانی تهیه گردد. رادیو را می‌توان آدم در راه، در موتر، در سپورت کردن، در تفریح و حتی کار دماغی و جسمی شنید و هیچ مزاحتمی درکار صورت نمی‌گیرد.
پرسش: رادیو از دید شما چگونه تعریفی دارد؟
پاسخ: رادیو یک وسیله خبری، آموزشی و تفریحی با سهولت قابل وصفی در نزد مردم جایگاه دارد.
پرسش: چه خاطراتی از تجربه کار و مسوولیت پیش‌برد یک رسانه رادیویی داشته‌اید؟
پاسخ: من مدت ده سال در کابل رادیو داشتم، چیزی که در این مدت برایم جالب بود، پرشنونده بودن رادیو است. من تا زمانی مسوولیت رادیو را نداشتم و با رادیو کارنکرده بودم، فکر می‌کردم که رادیو شنونده زیاد ندارد. برخلاف، ما در هرزمانی که برنامه‌های خود را در «رادیو آموزگار» حتی بدون آگاهی قبلی آغاز می‌کردیم، ده‌ها شنونده به برنامه‌های رادیو زنگ می‌زدند و نظر خود را شریک می‌کردند.
آموزگار در سال ۱۳۸۸ خورشیدی کار و فعالیت نشراتی خود را روی موج اف‌ام، در شهر کابل آغاز کرد.
اولین رادیو در شهر کابل رادیو آرمان بود که در بخش موسیقی فعالیت داشت. آموزگار بعد از رادیو اصلاح که رادیوی صرف دینی بود، کارآموزشی را در سطح شهر کابل آغاز کرد.
پوشش نشرات اف‌ام، فقط مناطق کابل و اطراف آن بود.
کار تعدادی از رادیوها در شهر کابل با حمایت موسسات خارجی آغاز شد؛ اما رادیو آموزگار هیچ حمایت‌کننده خارجی و دونر بیرونی نداشت. از طریق اعلانات و اسپانسر برنامه‌ها کارش ادامه داشت.
رادیوی آموزگار در سطح شهر کابل به خاطر میانه‌روی، نشر موسیقی خوب و برنامه‌های مختلف به حدی مشهور و محبوب بود که یک‌تن از خبرنگاران طلوع برایم گفت: ما همواره رادیوی آموزگار را در موترهای خود می‌شنویم.
روزی با یک‌تن از جوانان در رادیو سر خوردم، پرسیدم کدام رادیوها را بیشتر می‌شنوید؟ گفت: رادیوی آموزگار ۲۴ ساعت در دهلیز خانه ما آویزان است و ما همواره آموزگار می‌شنویم.
یک‌تن از شنودگان دیگر برای برنامه‌سازان ما نان چاشت تهیه کرده بود. یک نانوایی در سطح شهر کابل، برای چند روز نان روغنی با چای صبح همکاران ما تهیه کرده بودند. این‌ها همه از محبوبیت رادیو حکایت داشت.
رسانه‌داری در افغانستان کار ساده و آسانی نبود؛ زیرا بدون حمایت خارجی تنها با اعلانات «چلاندن» رادیو کاری بود خیلی سخت که ما در جریان ده سال، این کار را کردیم.
چند مسأله در کار ادامه رادیو مهم بوده و توان اقتصادی کلانی نیاز داشت. تهیه کرایه دفاتر، تهیه معاش به کارمندان، تهیه پول برق که از ساحات تجارتی خیلی بلند بود، تهیه و تحویلی پول اجرت فریکونسی همه‌ساله، تهیه مالیات از عاید نشرات و معاش کارمندان و سایر مصارف درواقع تهیه پول آن کاری بود خیلی دشوار و سخت.
پرسش: جایگاه فعلی رادیو را چگونه می‌بینید؟ آیا رادیو جایگاه‌اش را از دست داده است؟
پاسخ: رادیو هنوز هم جایگاه خود را در برخی امور تا جایی حفظ کرده است. هنوز هم بسیاری از افراد در جهان به رادیو به‌عنوان یک منبع اطلاعات معتبر اعتماد دارند.
پرسش: کدام رسانه‌هایی در مسیر راه رادیو قرار گرفتند و جایگاه این رسانه را گرفته‌اند؟
پاسخ: رسانه‌های رادیویی همچنان نقش مهمی در انتقال اطلاعات و سرگرمی دارند؛ اما با چالش‌های جدیدی همچون رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی روبرو هستند.
پرسش: آیا رادیو هنوز در جهان، مورد تایید مردم است؟
پاسخ: بدون شک رادیو جایگاه خوبی را تاکنون حفظ کرده است.
پرسش: گفته‌های از برخورد دوگانه دولت جمهوریت در میان رسانه‌های رادیویی و تلویزیونی بود آیا شما این گفته‌ها را تایید می‌کنید؟
پاسخ: دولت وقت انصافاً در کار رادیو هیچ‌گونه مداخله‌ی نداشت. رسانه‌ها به‌صورت عموم آزاد بودند، هرچه می‌خواستند می‌گفتند، هیچ‌گونه سانسور، قیدوبندی وجود نداشت.
پرسش: اکنون رسانه‌های رادیویی افغانستان را در چه حالی می‌بیند؟
پاسخ: متأسفانه با آمدن طالبان در کابل، ضمن اینکه کار اکثریت رسانه‌ها در افغانستان متوقف شد، طالبان سانسور بسیار شدیدی را که درگذشته سابقه نداشته است، روی رسانه‌ها و رادیوها گذاشته است. به همان دلیل است که مردم اعتماد خود را به رسانه‌های که در قلمرو طالب وجود دارد، ازدست‌داده‌اند.
پرسش: اگر به کابل بازگردید، آیا دوباره یک رادیو فعال خواهید کرد؟
پاسخ: هرچند رادیو در کابل مصارف زیادی داشت و عاید کمی، اما ما باوجود مشکلات اقتصادی توانستیم مدت ده سال در کابل رادیو داشته باشیم. رادیو آموزگار با پالیسی و روش خاصی که داشت، شنونده‌های خود را داشت.
اما اینکه من با تغییر رژیم، بار دیگر دست به ایجاد رادیو خواهم زد یا خیر، این مسأله بستگی به شرایط و امکانات دارد. امروز تکنولوژی به‌صورت سرسام‌آوری در حال رشد است، ما گفته نمی‌توانیم سال آینده به‌ویژه در عرصه رسانه چه تحولاتی رخ خواهد داد، این کار بسته به شرایط و زمان دارد؛ اما بلی در صورت مساعد شدن قوانین کشور المان، در نظر دارم، اینجا رسانه‌ی را تاسیس کنم.
