روز گذشته ملا حمیدالله آخندزاده، سرپرست وزارت ترانسپورت و هوانوردی ط-البان در دیدار با حسن کاظمی قُمی، نماینده خاص رییس جمهوری اسلامی ایران برای افغانستان و سرپرست سفارت آن‌کشور در کابل، درباره گسترش ارتباطات ترانسپورت زمینی و هوایی میان دو کشور گفتگو کرد. بر اساس آنچه در رسانه‌ها منتشرشده، در این دیدار، در مورد همکاری‌های دوام‌دار ترانسپورتی، ایجاد سهولت‌های بیشتر درزمینه‌ی ترانسپورت زمینی و هوایی، افزایش صادرات افغانستان به ايران از طریق ترانسپورت جاده‌ای و ریلی و استفاده از بندر چابهار برای صادرات و واردات کالاهای تجارتی افغانستان بحث و گفتگو شده است.
از سوی دیگر و هم‌زمان با این خبر، نماینده یک شرکت خصوصی ساختمانی و تجارتی ایران در دیدار با ملا بخت‌الرحمن شرافت، رییس اداره ملی خط آهن طا.لبان از آمادگی این شرکت برای سرمایه‌گذاری در بخش خط‌آهن کشور خبر داده است. به گفته اداره ملی خط آهن تحت کنترول طا.لبان، با سرمایه‌گذاری این شرکت؛ هرات، نیمروز، کندهار و دیگر ولایت‌ها با بندر تجارتی چابهار وصل خواهند شد.
از سوی دیگر، روز گذشته از هرات خبر رسید که قرار است تا ۱۵ روز دیگر از طریق راه‌آهن خواف – هرات صادرات و واردات اموال تجاری بین ایران و افغانستان آغاز گردد. گفته شده که با امتداد و تکمیل فاز چهارم خط آهن خواف- هرات، از دو هفته دیگر صادرات و واردات کالا از طریق ایستگاه روزنک بارگیری و تخلیه کالاهای تجاری را آغاز می‌شود.
با توجه به اهمیت تجارت بین ایران و افغانستان و نقش ایران در پیشرفت اقتصادی، رفع نیازهای کالاهای اساسی و احداث جاده‌های تجاری در کشور، چند نکته مهم در این زمینه وجود دارد:
اول: ایران هرگز از مراودات اقتصادی و مسیر ترانزیتی خود به‌عنوان ابزار سیاسی استفاده نکرده است. برخلاف کشورهای دیگر ازجمله پاکستان که با کوچک‌ترین چالش و تنش سیاسی میان کابل- اسلام‌آباد، از این اهرم بلافاصله استفاده کرده است. درحالی‌که اگر به آمار و داده‌های سال‌های پسین درزمینه‌ی تجارت بین افغانستان و ایران نگاه کنیم، ایران مهم‌ترین تأمین‌کننده کالاهای اساسی کشور بوده است؛ اما این کشور بدون توجه به این‌که اشرف غنی غرب‌گرا با آن شعارهای پوپولیستی و نیش و کنایه روی‌کار است یا طا.لبان که چندین بار با نیروهای سرحدی این کشور درگیر شده‌اند، مراودات تجاری خود را با افغانستان حفظ کرده است.
دوم: ایران درزمینه‌ی توسعه زیرساخت‌های جاده‌ی افغانستان در طول بیش از بیست سال گذشته یکی از کشورهای مهم کمک‌کننده بوده است. جاده اسلام قلعه- هرات، به طول ۱۲۲ کیلومتر، نخستین شاهراه کشور بود که پس از استقرار نظام جمهوریت در سال ۱۳۸۳ از محل کمک اولیه ۵۶۰ میلیون دالری ایران برای بازسازی افغانستان، ساخته شد. به همین شکل احداث بخشی از شاهراه کابل- بامیان توسط شرکت‌های ایرانی، احداث خط آهن خواف- هرات به‌عنوان طولانی‌ترین خط ریلی افغانستان و اجرای ده‌ها پروژه زیربنایی مانند شفاخانه، بند آب گردان و پل و جاده در کشور که با کمک و یا سوی شرکت‌های ایرانی ساخته شده و در حال ساخت است، نقش سازنده این کشور را در شکوفایی اقتصاد افغانستان نشان می‌دهد.
سوم: نکته مهم دیگر این‌که با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، ارتباطات ترانسپورتی زمینی و هوایی با ایران برای افغانستان یک مزیت است. همین‌طور افغانستان می‌تواند پلی بین ایران و کشورهای آسیای میانه باشد. ازاین‌رو گسترش ترانسپورت زمینی و خطوط ریلی و جاده‌ی فارغ از این‌که چه حکومتی و رژیمی در افغانستان حاکم است، تاثیرات اقتصادی آن برای افغانستان مثبت بوده و مهم است.
چهارم: با توجه به کارشکنی پاکستان در مسیر توسعه تجارت افغانستان و گروکشی از بازرگانان افغانستان که هرازگاهی انجام می‌شود، اهمیت گسترش راه‌های مواصلاتی افغانستان و ایران برای رفع چالش‌های اقتصادی افغانستان بسیار مهم است. به‌طور نمونه در بیست سال گذشته ده‌ها بار پاکستان اقدام به توقیف اموال تجار افغانستان در بندر کراچی و همچنین مسدود ساختن مرزها نموده است؛ دقیق به یاد دارم که در سال‌های نخست دوران ریاست جمهوری حامد کرزی، مسدود ساختن مرز از سوی پاکستان، قیمت مواد اولیه را دو برابر افزایش می‌داد؛ اما امروز باوجود این‌که همان سیاست از سوی پاکستان گاهاً اعمال می‌شود، اما توسعه تجارت با ایران و فعال شدن بندر چابهار تا حدودی توانسته از این فشار بکاهد. البته با توجه به قراردادهای که درزمینه‌ی استفاده از بندر چابهار و مسیر ترانزیت ایران صورت گرفته، در آینده دیگر فشار پاکستان کارساز نخواهد بود.
پنجم: با توجه به داده‌های اخیر درزمینه‌ی میزان صادرات و واردات افغانستان، ایران از حیث واردات کالاهای اساسی، مهم‌ترین شریک تجاری کشور می‌باشد. بااینکه چالش‌های زیادی درگذشته و حال سد راه تجارت با ایران وجود داشته و دارد، اما اقدامات ایران در جهت کمک به افغانستان در مسیر توسعه، ازجمله گسترش راه‌های ترانسپورتی بین دو کشور که یادآوری گردید درزمینه‌ی رشد تجارت موثر بوده است.
ششم: نکته آخر این‌که؛ فارغ از استقرار رژیم جمهوریت و یا طا.لبان بر کشور، مراوده با ایران در رفع فقر و بیکاری در افغانستان مهم و موثر است. به‌طور نمونه ولایت هرات که هم‌جوار با ایران است، امروز مهم‌ترین شهر صنعتی و تجارتی کشور می‌باشد. درحالی‌که افغانستان با کشورهای دیگر نیز مرز مشترک دارد، اما این توسعه‌یافتگی که در هرات صورت گرفته، در هیچ ولایت هم‌مرز با کشورهای دیگر صورت نگرفته است؛ زیرا دانش و زمینه انتقال دانش فنی توسعه و تجارت از آن کشورها میسر نشده است. بنا نقش ایران نه‌تنها درزمینه‌ی تامین کالاهای اساسی کشور از مواد خوراکه تا ساختمانی و نفتی مهم است که انتقال تجربیات اقتصادی، توسعه زیرساخت‌ها و اعمار و احداث جاده‌ها نیز قابل‌توجه است.
