تحقق پیش‌بینی‌های مولانا آزاد و جناح

دسته: اخبار فضای مجازی
نویسنده: فردوس کاوش
1402/11/04
10:31 ق.ظ
بازدید: 7

پایگاه خبری تحلیلی روایت : پیامد روشن این وضعیت افزایش تقابل کشورها در سیاست خارجی و تضادهای هویتی در سیاست داخلی است. سخنان مودی بیشتر شبیه سخنان اردوغان٬ رهبران طالبان٬ دست‌‌راستی‌های اروپا و طرف‌داران ترمپ بود. تنها هند به دست نیروهای دست‌راستی نی‌افتاده است. ترمپ در انتخابات امریکا پیش‌تاز است و اگر او بار دیگر به پیروزی برسد که احتمال آن زیاد است، لیبرالیسم امریکا صدمه می‌بیند. ما در عصر ظهور رهبران عوام‌گرا در دمکراسی‌ها به سر می‌بریم که رای قابل توجه می‌آورند٬ سیاست هویتی را در داخل دنبال می‌کنند و هیچ ارزشی به نهادهای حافظ ارزش‌های لیبرال قایل نیستند. این رهبران اتصال عاطفی با طرف‌داران شان دارند و تعریف شان از ملت همه‌شمول نیست و بخش‌هایی از شهروندان شان در این تعریف نمی‌گنجد. به نظر می‌رسد که ارزش‌های لیبرال و دموکراسی در همان دمکراسی‌های جا افتاده و قدیمی در معرض خطر قرار دارد.

سخنرانی نرندرا مودی نخست‌وزیر جمهوری هند در مراسم گشایش نیایش‌گاه رام در ایودیه نشان داد که این جمهوری با میراث شکوه‌مند گاندی-نهرو یک دیوار چین فاصله گرفته است. میراث گاندی-نهرو هند سکولار٬ دموکراتیک٬ کثرت‌گرا٬ چندفرهنگی و شکیبا بود. ناسیونالیسمی که جواهر لعل نهرو و مهاتما گاندی تولید کردند و به کمک آن استقلال کشور شان را از بریتانیا گرفتند٬ مبتنی بر قلمرو مشترک بود. آنان به این باور بودند که در جمهوری هند٬ دولت دین ندارد ولی شهروندان دولت-ملت حق دارند دین‌دار یا بی‌دین باشند و خود شان دین خود را آزادانه انتخاب کنند. نهرو تلاش کرد تا واژه‌ی هندوستان به دلیل این که مدلول آشکار دینی دارد به عنوان نام رسمی کشور درج قانون اساسی نشود. در قانون اساسی٬ جمهوری هند یک دولت-ملت سکولار لقب گرفت. بر مبنای ارزش‌های جنبش استقلال به رهبری گاندی و نهرو که در آن زمان حمایت گسترده‌ی توده‌ای داشت٬ هند دولت-ملت شهروندانش فارغ از این که به چه دین و فرهنگی تعلق دارند تعریف شد. ایده‌ی هند سکولار و دموکراتیک٬ برخلاف تفکر پاکستان بود که خودش را دولت-ملت مبتنی بر یک دین خاص تعریف کرد. در سال‌های آخر قبل از استقلال جمهوری هند٬ در جامعه‌ی هندو باور این کشور هم جریان‌ها٬ جنبش‌ها و رهبرانی بودند که تلاش داشتند دولت-ملت هند برمبنای دین تعریف شود ولی توانایی‌های نهرو٬ گاندی و حزب کنگره‌٬ مانع از محبوب شدن نظرات آنان شد. محمد علی جناح و هم‌باورانش پس از شکست در انتخابات ۱۹۳۷ سیاست هویتی دینی را در پیش گرفتند و تشکیل پاکستان و تجزیه‌ی شبه‌قاره را یک رسالت دینی تعریف کردند. جناح‌ در پاسخ به منتقدانش می‌گفت که اگر هند واحد بر اساس نظرات گاندی و نهرو تشکیل شود٬ به مرور زمان نیروها و رهبران اکثریت‌گرا و طرف‌دار سیاست هویتی٬ ظهور می‌کنند٬ جامعه را انقطابی می‌سازند٬ روی موج احساسات توده سوار می‌شوند و تنش‌های دینی و فرهنگی می‌آفرینند که نتیجه‌ی آن برای اقلیت‌های دینی ناگوار است و آنان را در معرض ستم همیشه‌گی روانی٬ محرومیت از فرصت‌های اقتصادی٬ دوری از قدرت سیاسی و تبعیض نظام‌مند قرار می‌دهد. مخالفان جناح از جمله مولانا آزاد یکی از دوستان نهرو و از رهبران حزب کنگره٬ به این باور بودند که با تشکیل دولت-ملت پاکستان بر مبنای یک دین خاص٬ تضادهای فرقه‌ای در این کشور شکل می‌گیرد٬ روابطش با همسایه‌گانش به دلیل تضاد‌های هویتی تیره می‌شود٬ اقلیت‌های دینی آن ستم می‌بینند٬ اقتصاد آن وابسته به کمک‌ها و قرضه‌های بیرونی می‌ماند و سیاست داخلی و خارجی‌‌اش هم رفته رفته به دست نظامیان می‌افتد. در حال حاضر چنین به نظر می رسد که پیش‌بینی‌های جناح و مولانا آزاد هر دو تحقق یافته است. هند دیگر بزرگ‌ترین دموکراسی سکولار دنیا نیست. آقای مودی در مراسم گشایش نیایش‌گاه رام گفت:« رام فلسفه‌ی ما٬ فرهنگ ما٬ قانون اساسی ما و سیاست ما است.» او گفت نسل‌های آینده ملت‌سازی‌اش را ستایش خواهند کرد. این نشان می‌دهد که در دیدگاه او هند دولت-ملت تک‌فرهنگ و تک‌دین است و دولت دین رسمی دارد. پاکستان هم در حال حاضر در همان وضعیتی است که مولانا آزاد حدس می‌زد. در آن کشور ترویج نفرت از ادیان دیگر و دشمنی با دین و فرهنگ هندو پروژه‌ی دولتی است. این طور به نظر می‌رسد که حزب بر سر اقتدار در دهلی‌نو هند را به یک پاکستان دیگر بدل می‌کند. آقای مودی در سخن‌رانی‌اش در معبد رام حتا یک بار هم از گاندی و نهرو که پدران استقلال کشورش هستند نام نبرد و محتوای سخنانش عبور آشکار از میراث آنان بود. نهرو یکی از رهبران بزرگ تاریخ دمکراسی‌خواهی جنوب آسیا و الگوی ماندگار است. او برای ترویج سکولاریسم و دموکراسی چنان مصمم بود که احتیاط می‌کرد میراثی از خودش به جا نماند تا در آینده مورد بهره‌برداری نیروهای غیر سکولار قرار گیرد. او تلاش کرد که از جریان نیایش و عبادتش هیچ عکس رسمی منتشر نشود. او دعا و نیایشش را در خفا انجام می‌‌داد. این رفتار او سبب شده بود که یک عده گمان کنند که نهرو آته‌یست است. در زمان نخست‌وزیری او حکومت هند نیایش‌گاه سومنات را که بارها توسط موج‌های مهاجم غزنوی و غیره تخریب شده بود٬ آباد ساخت اما نهرو از سخن‌رانی در مراسم افتتاح آن خودداری کرد و گفت نمی‌خواهد اصل سکولاریسم کشورش خدشه‌دار شود. در آن زمان رییس‌جمهور وقت هند در مراسم گشایش نیایش‌گاه سومنات سخن‌رانی داشت. محتوای سخن‌رانی او هم تاکید بر اصل سکولاریسم بود ولی به رغم آن٬ رادیوی دولتی از پخش آن سخن‌رانی به خواهش نهرو خودداری کرد تا این گمان ایجاد نشود که دولت جمهوری هند، دین دارد. تردیدی نیست که اساسات ثبات٬ رشد اقتصادی و نفوذ گسترده‌ی هند در کشورهای جهان سوم٬ در زمان نخست‌وزیری نهرو گذاشته شد. هند امروز از آن میراث شکوه‌مند عبور کرده است.

همچنین بخوانید: دوستم: در سال ۱۴۰۰ از سوی دشمنان ناشناس مسموم شده بودم

پیامد روشن این وضعیت افزایش تقابل کشورها در سیاست خارجی و تضادهای هویتی در سیاست داخلی است. سخنان مودی بیشتر شبیه سخنان اردوغان٬ رهبران طالبان٬ دست‌‌راستی‌های اروپا و طرف‌داران ترمپ بود. تنها هند به دست نیروهای دست‌راستی نی‌افتاده است. ترمپ در انتخابات امریکا پیش‌تاز است و اگر او بار دیگر به پیروزی برسد که احتمال آن زیاد است، لیبرالیسم امریکا صدمه می‌بیند. ما در عصر ظهور رهبران عوام‌گرا در دمکراسی‌ها به سر می‌بریم که رای قابل توجه می‌آورند٬ سیاست هویتی را در داخل دنبال می‌کنند و هیچ ارزشی به نهادهای حافظ ارزش‌های لیبرال قایل نیستند. این رهبران اتصال عاطفی با طرف‌داران شان دارند و تعریف شان از ملت همه‌شمول نیست و بخش‌هایی از شهروندان شان در این تعریف نمی‌گنجد. به نظر می‌رسد که ارزش‌های لیبرال و دموکراسی در همان دمکراسی‌های جا افتاده و قدیمی در معرض خطر قرار دارد.

نوشته های مرتبط :