حاشیه‌ای بر چند حایشۀ «شب هرات»

دسته: اخبار فضای مجازی, مصاحبه
نویسنده: یحیا حازم اسپندیاری
۱۴۰۲/۱۰/۲۷
۳:۰۱ ب٫ظ
بازدید: 13

پایگاه خبری تحلیلی روایت : قوم مبنای بیولوژیکی ندارد. تنها زبان است که یک قوم را از قوم دیگر تفکیک می کند. تمام کسانی که بزبان ازبکی گپ می زنند ازبک اند و تمام کسانی که بزبان بلوچی گپ می زنند، بلوچ! آنچه هاپلو گروه ها مشخص میکند، سکنا گزینی اقوام در بستر تاریخی و در جغرافیای خاص و بلاخره مسیر کوچ آنان و آمیختگی آنان با سایر اقوام است. مثلا در آسیای مرکزی هاپلوگروه های ازبک، ترکمن و تاجیک قابل تفکیک نیستند و این اقوام تنها از راه زبان به سه قوم تقسیم می شوند. – انسان‌ها هم از نظر دینی و هم از نظر علمی پدر و مادر واحدی دارند. تنوع انسان‌ها براساس زبان قابل فهم است و قابل تشخیص!

– تیمور گورکانی لشکرکش خون‌ریز، فریب‌کار و مخربی بود. داریوش هخامنشی، اسکندر مقدونی؛ محمود غزنه‌ای، علاالدین غوری، اسماعیل صفوی، نادر افشار و … نیز!
– فرزندان تیمور به مثل اکثر فرزندان لشکر کشان میراث پدری را میان شان تقسیم کردند و زندگی شهری آمیخته با ادب‌ و هنرپروری را آغاز کردند. گورکانیان هرات نمونه بارز و قابل ستایش از بازماندگان تیمور اند.
– دست‌آوردهای گورکانیان هرات تنها و تنها ادبی و هنری است! هیچ دست‌آورد علمی نداشتند، این موضوع از چند رهگذر قابل بحث است. این‌که آیا خود این خانواده به علم باور داشته است یا خیر جای سوال کلانی است، اما، از همه مهم‌تر این است که آنچه بنام علم در قالب فلسفه، ریاضیات، طب، نجوم و … می‌شناسیم تنها در بستر حاکمیت سامانیان در خراسان رقم خورد، در زمان محمود به سردی گرایید، در زمان سلجوقیه به رکود مواجه شد و توسط چنگیزخان نابود شد. بناً حاکمیت گورکانی هرات، سمرقند و دهلی میراث‌دار داشته های علمی نبود تا آن را پرورش دهد. تقربیاً بنگاه های علمی با حضور نظامیه های از میان رفت.
– نسبت ازبکان فعلی به امیر تیمور گورکانی برابر به نسبت تاجیکان فعلی به صلاح‌الدین ایوبی، احمد شاه دُرانی و نصیر خان بلوچ است. چطور؟ زبان امیر تیمور و فرزندانش بنام زبان «تُرک تیلی یا چغتای لفظی» یاد می‌شد. این زبان که اکنون بنام زبان جغتایی شناخته می‌شود تاریخ دورۀ کلاسیکش از ۱۴۰۰ میلادی آغاز می شود و اکنون زبانی متروک و مرده است. اصطلاح جغتا به قلمرو فرزندان پسر دوم چنگیز خان برمی گردد. یعنی در قلمرو جغتا همه کس با هر زبان و هر قومی که بود جغتایی خطاب می‌شد، چون در حوزه حاکمیت حغتاییان بود. این نوع نگاه در زمان تیموریان نیز رواج داشت. زبان جغتایی ارتباط مسقیمی با زبان اُزبکی ندارد، تمام ارتباط و مشترکات آن بدلیل از یک خانواده بودن هر دو زبان است. ازبکان از ساحات روسیه کنونی در زمان بابر گورکانی به ماورالنهر یورش بردند و در واقع هم حاکمیت گورکانی در سمرقند و هم در هرات را سرنگون کردند و تمام خانوادۀ گورکانی را یا کشتند و یا هم به هند و بعضاً به دربار صفویه فرار دادند. اگر قیاس هم خانواده بودن زبان ازبکی با جغتایی است، زبان فارسی با پشتو، کردی و بلوچی نیز همان اشتراکات را دارد و صلاح‌الدین ایوبی، احمد شاه دُرانی و نصیر خان بلوچ همان پیوند را با تاجیکان دارند که تیمور گورکانی با ازبکان فعلی دارد. آیا چنین پیوند منطقی است؟
– افسانه پیوند طایفه شریف تیموری به امیر تیمور گورکانی هیچ منبع تاریخی ندارد، برعکس تمام گزارش‌های تاریخی نشان می‌دهد که میان این طایفه و امیر تیمور ارتباط خونی وجود ندارد. آنچه برخی غرب رفته‌ها دامن می زنند نوعی از پت خزانه سازی به شکل دیگریست!
– قوم مبنای بیولوژیکی ندارد. تنها زبان است که یک قوم را از قوم دیگر تفکیک می کند. تمام کسانی که بزبان ازبکی گپ می زنند ازبک اند و تمام کسانی که بزبان بلوچی گپ می زنند، بلوچ! آنچه هاپلو گروه ها مشخص میکند، سکنا گزینی اقوام در بستر تاریخی و در جغرافیای خاص و بلاخره مسیر کوچ آنان و آمیختگی آنان با سایر اقوام است. مثلا در آسیای مرکزی هاپلوگروه های ازبک، ترکمن و تاجیک قابل تفکیک نیستند و این اقوام تنها از راه زبان به سه قوم تقسیم می شوند.
– انسان‌ها هم از نظر دینی و هم از نظر علمی پدر و مادر واحدی دارند. تنوع انسان‌ها براساس زبان قابل فهم است و قابل تشخیص!
– امیدوارم اگر خلاف باور دوستان انسان‌گرا و حتی ناسیونالیست و فاشیست چیزی نوشتم، ناراحت نشوند و این کمترین را مثل همیشه عفو فرمایند.

همچنین بخوانید: سازمان ملل: در آستانه‌ی زمستان بسیاری از زلزله‌زدگان هرات در چادر زندگی می‌کنند

نوشته های مرتبط :