شش جدی؛ دسترسی به اسلحه و پایان ستم‌گری ملی

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1402/10/07
10:08 ق.ظ
بازدید: 30

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شاید پرسید که چه ویژگی در شش جدی نهفته بود که برای چند دهه منجر به پایان ستمگری‌های قومی شد؟ در این خصوص باید گفت که مهم‌ترین ویژگی شش جدی، همانا دسترسی تمام اقوام به اسلحه بود. اتحاد جماهیر شوروی پیشین هنگامی که به افغانستان لشکرکشی نمود، مردم افغانستان علیه اشغال‌گری آن اعلام جهاد نموده و از سوی برخی کشورهای دنیا که در تضاد ایدیولوژیک با کمونیسم و بلوک شرق قرار داشتند، سلاح دریافت نمودند. دسترسی تمام اقوام افغانستان به اسلحه، اگر از یک‌سو باعث شکست اتحاد جماهیر شوروی و استعمار خارجی شد، از سوی دیگر افسانه‌ی «پشتون جنگجو» را شکستانده و موجب از هم‌پاشی استعمار داخلی شد. اقوام مظلوم و ستمدیده افغانستان، هنگامی که به اسلحه دسترسی پیدا نمودند در برابر همه‌ی زورگویی‌های داخلی «نه» گفته و نشان دادند که ایشان نیز از جمله ساکنان این سرزمین و به تبع آن، از حقوق برابر با سایر شهروندان برخورداراند.

دیروز شش جدی سال۱۴۰۲ هجری خورشیدی بود. شش جدی در تاریخ افغانستان اگرچه یکی از سیاه‌ترین روزها شمرده می‌شود؛ روزهای تجاوز و اشغال‌گری ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی پیشین. اما تبعات و پیامدهای ناخواسته‌ی مثبتی هم برای جامعه‌ی مان داشت که بدون شک، قابل چشم‌پوشی نیست. یکی از این تبعات، خودمختاری اقوام و پایان ستم‌گری‌های ملی و قومی بود. تا پیش از شش جدی، قدرت و ثروت درافغانستان در انحصار قوم ویژه‌ای بود و مردم مان عملاً به خودی و غیرخودی منقسم می‌گردیدند، اما با تجاوز اتحاد جماهیر شوروی پیشین، این مرزبندی‌های وهمی و خیالی درهم شکسته شد و عملاً فرایند خودمختاری اقوام و هویت‌یابی آن‌ها آغاز شد. بنابراین، اگر شش جدی در تاریخ معاصر کشور از یک‌سو یادآور تجاوز ارتش سرخ می‌باشد، از سوی دیگر، سرآغاز نافرمانی اقوام و حق‌خواهی آنان نیز می‌باشد.

شاید پرسید که چه ویژگی در شش جدی نهفته بود که برای چند دهه منجر به پایان ستمگری‌های قومی شد؟ در این خصوص باید گفت که مهم‌ترین ویژگی شش جدی، همانا دسترسی تمام اقوام به اسلحه بود. اتحاد جماهیر شوروی پیشین هنگامی که به افغانستان لشکرکشی نمود، مردم افغانستان علیه اشغال‌گری آن اعلام جهاد نموده و از سوی برخی کشورهای دنیا که در تضاد ایدیولوژیک با کمونیسم و بلوک شرق قرار داشتند، سلاح دریافت نمودند. دسترسی تمام اقوام افغانستان به اسلحه، اگر از یک‌سو باعث شکست اتحاد جماهیر شوروی و استعمار خارجی شد، از سوی دیگر افسانه‌ی «پشتون جنگجو» را شکستانده و موجب از هم‌پاشی استعمار داخلی شد.
اقوام مظلوم و ستمدیده افغانستان، هنگامی که به اسلحه دسترسی پیدا نمودند در برابر همه‌ی زورگویی‌های داخلی «نه» گفته و نشان دادند که ایشان نیز از جمله ساکنان این سرزمین و به تبع آن، از حقوق برابر با سایر شهروندان برخورداراند.
خشونت رهایی بخش
کارل ریموند پوپر در جایی از مدهای روشنفکری صحبت می‌کند و حضور آن را در میان روشنفکران، باعث جزم‌گرایی و دگراندیشی و مانع عقلانیت انتقادی می‌خواند.
من فکر می‌کنم یکی از این مدهای روشنفکری، خشونت‌پرهیزی می‌باشد که پس از گاندی تبدیل به تابو شده و در ذهن روشنفکران مان تقدس یافته است. از زمانی که گاندی آمد و گفت: «با خشونت، نمی‌توان خشونت را زدود»، خشونت‌پرهیزی در میان فلاسفه، روشنفکران و فعالان حقوق بشری تبدیل به یک مد گردیده و همه در تقبیح جنگ می‌نویسند و حرف می‌زنند و می‌سرایند.
به گونه‌ی نمونه؛ من در این‌جا به نوشته‌هایی از چندتن فلاسفه و روشنفکران اشاره می‌کنم:
هانا آرنت: خشونت می‌تواند قابل توجیه باشد، اما هرگز مشروع نیست… هرچه هدف در نظر گرفته شده برای آن به آینده‌ی دورتری موکول می‌شود توجیهش منطقی بودن خود را از دست می‌دهد. هیچ کس استفاده از خشونت را جهت دفاع شخصی زیر سوال نمی‌برد، زیرا نه تنها خطر آشکار است بلکه در زمان حاضر است و هدفی که وسیله را توجیه می‌کند آنی می باشد.
مارتین لوترکینگ: تاریکی را نمی‌توان با تاریکی زدود و تنها روشنایی است که میتواند به تاریکی پایان دهد.
لخ والسا: ما در طول تاریخ از انواع و اقسام خشونت استفاده کرده‌ایم، اما هیچ چیزی از آن عایدمان نشده است.
اما اشتباهی را که این فلاسفه و روشنفکران مرتکب می‌شوند این است که ایشان میان انواع و اقسام خشونت فرق نگذاشته و هر نوع خشونت را تقبیح و هرگونه عدم خشونت را تقدیس می‌کنند. این در حالی است که نه هر نوع خشونت نکوهیده و نه هرگونه عدم خشونت ستوده می‌باشد. در تاریخ بشریت، بسیار خشونت‌های بوده که منجر به پیشرفت گردیده و بسیار خشونت ‌پرهیزی‌های بوده که عقب‌گرد و توحش را به ارمغان آورده است.
به گونه‌ی نمونه؛ انقلاب کبیر فرانسه که خشونت‌آمیز بودند، موجب پیشرفت بشریت گردیده و پیمان صلح انگلستان با آلمان نازی، باعث بروز جنگ جهانی دوم گردید.
درست، از همین‌جا است که تعدادی از فلاسفه، خشونت را نیروی محرکه‌ی تاریخ خوانده و ستمدیدگان را به توسل بدان دعوت نموده اند.
به گونه‌ی نمونه؛ مارکس، خشونت را قابله‌ی پیشرفت می‌خواند و سورل آن را یک امر طبیعی، غریزی، و دایمی در نهاد و فطرت بشری می‌داند.
سورل در مورد خشونت می‌گوید: «سوسیالیسم به سبب برخورداری از خشونت به ارزش‌های والای اخلاقی رسیده است و از این طریق خواهد توانست دنیای نوین را به رستگاری برساند.»
ویل دورانت، در کتاب درس‌های تاریخ، می‌گوید: «جنگ یکی از عناصر ثابت تاریخ بشر است و تمدن و دموکراسی هم نتوانسته است چیزی از آن بکاهد. از سال ۳۴۲۱ سال گذشته، که تاریخ مضبوط دارد، تنها ۲۶۸ سال آن جنگی به خود ندیده است. باید پذیرفت که در طول این مدت، مانند امروز، جنگ آخرین شکل رقابت و انتخاب طبیعی میان نوع انسان بوده است. به قول هراکلیتوس «جنگ یا رقابت پدر همه‌ی چیزها است»: سرچشمه‌ی پرقدرت اندیشه‌ها، اختراعات، نهادها و دولت‌ها است. صلح نوعی تعادل ناپایدار است که تنها با قبول برتری یا در صورت تساوی قدرت قابل حفظ است.»
هم‌چنان پرودون می‌گوید که «حرکت‌های تاریخی توسط شوک مطلق‌ها و تضاد قدرت‌ها رخ می‌دهد.»
فرانتس فانون، در کتاب دوزخیان زمین، می‌نویسد: «بومیان با بیرون افکندن استعمارگران به قدرت اسلحه، ناهنجاری‌هایی استعماری را درمان می‌کنند. کشتن یک اروپایی همانند زدن دو نشان با یک تیر است، و در واقع از میان برداشتن همزمان ستم‌گر و ستم‌کش او است».