آیا مولانا فضل‌الرحمن هم‌وطن طالبان است یا رهبران سیاسی افغانستان؟

دسته: تحلیل, گفتگوی ملی, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1402/02/18
12:20 ب.ظ
بازدید: 1

من چند روزی است که از نشانی «روایت» فاشیسمِ تاجیکی را نقد می‌‎کنم. هدفم از این نقدها این است که در میانِ شهروندان افغانستان، به ویژه تاجیک و پشتون، دیگر حس تنفر و بدبینی وجود نداشته باشد و همه در کنار هم ایستاده و افغانستان را از بحران چهل ساله عبور بدهیم. لازمه‌ی این امر این است که نخبگان کشور به هر قومی که تعلق دارند، گرایش‌های فاشیستی و قوم‌گرایانه‌ی موجود در میانِ هم‌تباران خود را نقد کرده و برای آشتی و اعتمادسازی ملی تلاش کنند.

متاسفانه اما دیده می‌شود که روشن‌فکر و نخبه‌ی پشتون به عوض این‌که مرا هم‌وطن بداند با یک پشتون پاکستانی‌تبار احساس قرابت می‌کند.

دی‌شب در توییتر تصویری را دیدم که در آن امیر خان متقی، وزیر امورِ خارجه‌ی طالبان در حال جلسه با مولانا فضل‌الرحمن و محمود اچکزی، سیاست‌مداران پشتون‌تبار پاکستانی، دیده می‌شوند.

فیض زلاند، یکی از نخبگان پشتون، ضمن استقبال از این نشست، پشتون‌های دوسوی مرز را ملتِ واحد خوانده و اظهار امیدواری کرده بود که چنین جلسه‌ای در کابُل نیز برگزار گردد.

هم‌وطن پشتون‌ام! یکی از دلایلی این‌که افغانستان عزیز در این چهل سال نتوانست جنگ و بدبختی را پُشت سر بگذارد و مانند سایر کشورها به توسعه و پیشرفت فکر کند، همین قوم‌گرایی بود. قوم‌گرایی با وطن‌دوستی سازگار نیست. وطن قوم‌گرایان، قومش است آرتور شوپنهاور، در جایی در باره دوگونه میهن‌دوستی صحبت می‌کند:

۱) میهن‌دوستی به معنای متعارف کلمه؛

۲)میهن‌دوستی بدونِ میهن.

به باور او، قوم‌گرایان میهن‌دوستان بدون میهن اند. بدین معنا که آن‌ها چیزی به نام منافع ملی، دولت – ملت‌ها، جغرافیای مشترک و قلمرو مشترک را به رسمیت نمی‌شناسند. میهن پدری یک قوم‌گرا مابقی اعضای قوم و قبیله‌اش است، حتا اگر در هر کجای دنیای زندگی کند. حتا اگر در یک کشور متخاصم باشد. شعار قوم‌گرایان “یکی برای همه و همه برای یکی است.” یک قوم‌گرا برای دفاع از اعضای قبیله خودچنان می‌جنگد که انگار برای دفاع از “خانه و کاشانه‌اش” می‌جنگد. او، قوم‌گراها را سزاوار حکومت‌کردن و سهم‌دادن در حکومت نمی‌داند و شریک‌سازی آن‌ها را در قدرت یک کار احمقانه می‌خواند. زیرا آن‌ها یک بیگانه‌ای را که تعلق قومی با وی داشته باشد، بر صد هموطن خود ترجیح می‌دهد.

همچنین بخوانید: در باب بیهودگی قوم‌گرایی

شوپنهاور می‌گوید سال‌ها پیش وقتی مسالة آزادسازی یهودیان در پارلمان انگستان به بحث گذاشته شد، یکی از سخنرانان یک مورد فرضی را مطرح کرد: «یک یهودی به لیسبون می‌آید و به دوفردی که بی‌نهایت فقیر و بدبخت‌اند برمی‌خورد؛ ولی فقط می‌تواند یکی از آن‌ها را نجات دهد. آن دو نفر شخصاَ برای او غریبه‌اند. حالا اگر یکی از آن‌ها مسیحی انگلیسی و دیگری یهودی پرتغالی باشد، او به کدام یک کمک خواهد کرد؟ من فکر نمی‌کنم هیچ مسیحی عاقل و هیچ یهودی صادقی در این‌که پاسخ چیست تردید داشته باشد.”

حرف‌هایی را که شوپنهاور در مورد ویژگی قوم‌گرایان می‌نویسد، در بارة قوم‌گرایان افغانستان نیز صدق می‌کند. نمونه‌اش همین فیض زلاند و امثال‌اش است. تا هنگامی که در افغانستان ما قوم را دوست داشته باشیم، نمی‌توانیم میهن خود را دوست داشته باشیم. من دی‌شب وقتی آن نوشته‌ی زلاند را خواندم گفتم شاید شماری از نخبگان پشتون نقدش کنند، اما دیدم که بسیاری‌ها با سکوت از کنارش گذشتند.

می‌خواهم خطاب به نخبگان پشتون بگویم که شما ناگزیراید میان وطن و قومیت یکی را انتخاب کنید. همه‌ی ما ناگزیریم که از میان قوم و وطن یکی را انتخاب کنیم. بنابراین، اگر خیر و صلاح کشور را می‌خواهید و افغانستان را دوست دارید، این افکار قوم‌گرایانه را نقد کرده و به طالبان تفهیم کنید که جلسه با اچکزی و فضل‌الرحمان درد افغانستان را دوا نمی‌کند، به جای آن با اپوزیسیون بنشینید که وطندار تان است. با آن‌ها گفتگو کنید که راه حلی برای معضل افغانستان پیدا شود.

نوشته های مرتبط :