پس از حاذثه‌ی طبیعی زمین‌لرزه در کنر که جان صدها انسان را گرفت و خانه‌های‌شان را ویران کرد، کمک‌های بشر دوستانه از دور نزدیک به سمت این ولایت در حرکت شد. در تازه‌ترین مورد اتحادیه اروپا اعلام کرده که ۱۴ میلیون یورو کمک به افغانستان اختصاص داده است. در ظاهر، این کمک‌ها قرار است برای آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی و به‌ویژه زلزله‌زدگان کنر مصرف شود؛ اما گزارش‌های میدانی و شهادت منابع محلی حکایت از آن دارد که این کمک‌ها، به جای رسیدن به مستحقان واقعی در کنر، به سوی قندهار و مناطقی هدایت می‌شود که هیچ آسیبی از زلزله ندیده‌اند. این پرسش جدی را به میان می‌آورد که چرا کمک‌هایی که باید مرهمی بر زخم‌های باز مردم کنر باشد، به جیب و سفره طالبان در قندهار می‌رود؟
طالبان و سیاست مصرف کمک‌های خارجی
طالبان در بیش از سه سال گذشته نشان داده‌اند که نگاه‌شان به کمک‌های بشردوستانه، نه از منظر حمایت از مردم، بلکه از زاویه تأمین مخارج شبکه جنگی و اداری خود است. از همان روزهای نخست حاکمیت، آن‌ها سازوکاری ایجاد کردند که هرگونه کمک بین‌المللی نخست از صافی نهادهای کنترلی طالبان بگذرد و سپس توزیع شود. در عمل، این به معنای آن بود که طالبان تصمیم می‌گیرند چه کسی کمک بگیرد و چه کسی از فهرست حذف شود.
کمک‌های بشردوستانه برای طالبان نه تنها منبعی برای بقای حکومت‌شان، بلکه ابزاری برای مهندسی اجتماعی و سیاسی نیز بوده است. آن‌ها با توزیع انتخابی کمک‌ها، وفاداری نیروهای‌شان را می‌خرند و مخالفان محلی را تحت فشار قرار می‌دهند. بنابراین، انتقال کمک‌هایی که باید به کنر برود، به قندهار، در راستای همین سیاست کلان طالبان قابل درک است.
قندهار؛ مرکز قدرت و اولویت طالبان
طالبان قندهار را به‌مثابه قلب سیاسی و ایدئولوژیک خود می‌دانند. رهبران اصلی طالبان، از جمله هبت‌الله آخندزاده، در همین ولایت مستقر اند. به همین دلیل، هرگونه منابع مالی و بشری که به دست طالبان می‌رسد، پیش از همه برای تحکیم قدرت در قندهار مصرف می‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از کمک‌های نقدی و جنسی که به نام زلزله‌زدگان کنر، بدخشان یا پکتیکا جمع‌آوری شده، در نهایت به انبارهای قندهار منتقل شده و میان شبکه‌های طالبان و خانواده‌های وفادار به آن‌ها توزیع گردیده است.
این امر نه تنها بی‌عدالتی آشکار در حق مردم آسیب‌دیده است، بلکه بیانگر آن است که طالبان عملاً کمک‌های جهانی را به بخشی از سازوکار اقتصادی و نظامی خود تبدیل کرده‌اند. به عبارت دیگر، کمک‌های اروپا، سازمان ملل یا نهادهای خیریه، به جای اینکه خانه‌های ویران‌شده در کنر را آباد کند، به تقویت دستگاه سرکوب در قندهار می‌انجامد.
مردم کنر که از زلزله اخیر آسیب جدی دیده‌اند، بیش از هر زمان دیگر به کمک‌های فوری نیاز دارند: سرپناه، مواد غذایی، دارو و امکانات اولیه زندگی. اما محروم‌ماندن آن‌ها از این کمک‌ها پیامدهای انسانی فاجعه‌باری دارد. خانواده‌های بی‌سرپناه در سرمای کوهستانی کنر، بدون حمایت بین‌المللی، با فقر و مرگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از سوی دیگر، این محرومیت احساس تبعیض و بی‌عدالتی را در میان مردم محلی تقویت می‌کند؛ احساسی که می‌تواند شکاف‌های قومی و منطقه‌ای را عمیق‌تر سازد.
از دید اجتماعی نیز طالبان با این سیاست، نوعی تقسیم‌بندی جدید در جامعه می‌سازند: مردمانی که به دلیل وابستگی یا نزدیکی به طالبان از کمک‌ها بهره‌مند می‌شوند، و کسانی که صرفاً به‌خاطر جغرافیای متفاوت یا دیدگاه‌های سیاسی‌شان از کمک‌ها محروم می‌مانند. این شکاف نه تنها بحران بشری را تشدید می‌کند، بلکه آینده وحدت ملی افغانستان را نیز به خطر می‌اندازد.
مسوولیت جامعه جهانی
واقعیت این است که جامعه جهانی از تجربه‌های گذشته باید آموخته باشد. نهادهای بین‌المللی بارها هشدار دریافت کرده‌اند که طالبان کمک‌ها را مصادره می‌کنند و برای اهداف گروهی خود به مصرف می‌رسانند. با وجود این هشدارها، هنوز هم کمک‌ها بدون نظارت دقیق به کانال‌هایی منتقل می‌شود که طالبان بر آن‌ها تسلط کامل دارند.
اگر قرار است کمک‌های بشردوستانه واقعاً به زلزله‌زدگان کنر برسد، باید مکانیسم توزیع آن مستقل از طالبان باشد. این به معنای ایجاد شبکه‌های بومی، همکاری با شوراهای مردمی، یا حتی نظارت مستقیم نهادهای بین‌المللی است. در غیر آن، هر یورو یا دلاری که به افغانستان فرستاده شود، به احتمال زیاد بخشی از ماشین جنگی طالبان خواهد شد.
سخن آخر
کمک‌های بشردوستانه که به نام مردم آسیب‌دیده کنر سرازیر می‌شود، در عمل به جیب طالبان و شبکه‌های وابسته به آن‌ها در قندهار می‌رود. طالبان این کمک‌ها را به ابزار بقای سیاسی و نظامی خود بدل کرده‌اند و از آن برای تأمین هزینه‌های افراد و اهداف گروهی‌شان استفاده می‌کنند.
قربانیان اصلی این روند، مردم کنر اند که در میان ویرانه‌های زلزله، همچنان چشم‌انتظار کمکی می‌مانند که هرگز به دست‌شان نمی‌رسد. جامعه جهانی اگر واقعاً به شعارهای بشردوستانه‌اش پایبند است، باید با نظارت و مدیریت مستقل، مانع از این سوءاستفاده‌ها شود؛ در غیر آن، کمک‌های امروز تنها به تحکیم استبداد امروز و فردا خواهد انجامید.
