از بعد از ظهر روز گذشته تاکنون، افغانستان شاهد یکی از بی‌سابقه‌ترین بحران‌های ارتباطی خود است؛ براساس تصمیم گروه طالبان تمامی خدمات فایبر نوری و شبکه‌های مخابراتی توسط وزارت مخابرات این گروه، و بنا بر فرمان رهبر طالبان، به‌طور کامل قطع گردیده است. این اقدام ناگهانی، کشور را برای نخستین بار به‌طور کامل از شبکه جهانی ارتباطات جدا نموده است. شهروندان کشور نه‌تنها دسترسی به اینترنت ندارند، بلکه امکان برقراری تماس‌های تلفنی نیز از بین رفته است. شرکت‌های مخابراتی مانند روشن، اتصالات، افغان‌تلیکام و افغان‌بیسیم موظف به توقف کامل فعالیت‌های خود شدند. با حال اما این بحران و محدودیت از سوی طالبان بدون شک پیامدهایی عمیق و چندلایه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و بین‌المللی دارد.
پیامد سیاسی: زندانی‌کردن یک ملت در قرن بیست‌ویکم
قطع کامل ارتباطات در افغانستان، نخستین و مهم‌ترین پیامد خود را در عرصه سیاسی نشان خواهد داد. طالبان با این اقدام، تلاش کرده‌اند فضای اطلاعاتی کشور را به‌طور کامل تحت کنترل خود درآورند. اما در دنیای امروز، حاکمیتی نمی‌تواند یک ملت ۴۰ میلیونی را در جغرافیای ۶۵۰ هزار کیلومتری زندانی کند. این اقدام شاید برای چند روز یا چند هفته قابل تحمل باشد، اما در بلندمدت، خشم عمومی را برخواهد انگیخت.
مردم افغانستان که سال‌ها از جنگ، ناامنی و بی‌ثباتی رنج برده‌اند، با تمام خستگی و حوصله‌مندی، در برابر این محدودیت‌ها به پا خواهند خاست. قطع اینترنت نه‌تنها آزادی بیان را محدود می‌کند، بلکه ابزارهای اطلاع‌رسانی، سازمان‌دهی و مقاومت مدنی را نیز از مردم می‌گیرد. این فشار سیاسی، دیر یا زود، به شکل اعتراضات گسترده و نافرمانی مدنی بروز خواهد کرد و طالبان را با موجی از نارضایتی عمومی مواجه خواهد ساخت. شاید هم اگر خواست مردم برآورده نشود کارهای به جاهای بکشد که از کنترل طالبان دیگر خارج باشد.
پیامد اقتصادی: فروپاشی زیرساخت‌های تجارت و کسب‌وکار
در ساعات اولیه قطع اینترنت، ده‌ها پرواز داخلی و خارجی لغو شده و سیستم ارتباط تجاری و مراودات مختل گردیده است. این تنها نمونه‌ای از اختلالات گسترده‌ای است که در بخش حمل‌ونقل و تجارت رخ داده است. سیستم‌های بانکی، کسب‌وکارهای آنلاین، مراودات مالی، و حتی فعالیت‌های روزمره اقتصادی که به اینترنت وابسته‌اند، به‌طور کامل فلج شده‌اند/خواهند شد.
در شرایطی که اقتصاد افغانستان با بحران‌های متعدد مواجه است، قطع اینترنت ضربه‌ای مهلک به اعتماد عمومی و پایداری بازار وارد می‌کند. کسبه‌کاران، تاجران، و صاحبان مشاغل کوچک و بزرگ، دیگر نمی‌توانند فعالیت‌های خود را ادامه دهند. این وضعیت نه‌تنها باعث زیان‌های مالی گسترده می‌شود، بلکه بیکاری، رکود و نارضایتی اقتصادی را نیز تشدید خواهد کرد. در چنین شرایطی، هیچ توجیهی برای قطع ارتباطات قابل پذیرش نیست و مردم به‌طور طبیعی در برابر این فشار اقتصادی واکنش نشان خواهند داد.
پیامد اجتماعی: انسجام عمومی علیه طالبان
در عصر انفجار اطلاعات، هوش مصنوعی، اینترنت ماهواره‌ای و کسب‌وکارهای مجازی، قطع اینترنت اقدامی واپس‌گرایانه و غیرقابل پذیرش است. مردم افغانستان، به‌ویژه نسل جوان، به ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی وابسته‌اند و محروم‌سازی آنان از این امکانات، منجر به نفرت بیشتر مردم از گروه طالبان خواهد شد.
این اقدام طالبان، برخلاف دیگر روش‌های سرکوب، انسجام اجتماعی علیه این گروه را تقویت خواهد کرد. مردم، فارغ از قومیت، زبان و مذهب، در برابر این محدودیت‌ها متحد خواهند شد. حتی آن دسته از افراد که اندکی وجدان بیدار دارند و پیش‌تر به دلایل قومی یا فکری از طالبان حمایت کرده‌اند، در مواجهه با محرومیت‌های ارتباطی، از این گروه فاصله خواهند گرفت. اگر این بحران ادامه یابد، واکنش‌های اجتماعی به‌گونه‌ای خواهد بود که رژیم طالبان از درون با فروپاشی مواجه خواهد شد.
پیامد جهانی: افشای چهره واقعی طالبان در سطح بین‌المللی
قطع اینترنت در افغانستان، نه‌تنها پیامدهای داخلی دارد، بلکه در سطح جهانی نیز بازتاب گسترده‌ای خواهد داشت. جامعه جهانی که پیش‌تر با اقدامات خشونت‌آمیز، انفجارها، انتحارها، و محدودیت‌های طالبان علیه زنان، اقوام و مذاهب آشنا بود، اکنون با چهره‌ای جدید از این گروه مواجه شده است: چهره‌ای که حتی ارتباطات دیجیتال را تهدیدی برای بقای خود می‌داند.
این اقدام، پرونده طالبان را در نهادهای بین‌المللی سنگین‌تر خواهد کرد و حمایت‌های احتمالی از این گروه را کاهش خواهد داد. افکار عمومی جهانی، رسانه‌ها، و سازمان‌های حقوق بشری، قطع اینترنت را به‌عنوان نقض آشکار حقوق بشر تلقی خواهند کرد.
در نتیجه، طالبان بیش از پیش در انزوا قرار خواهند گرفت و فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی علیه آنان افزایش خواهد یافت.
خلاصه این‌که قطع اینترنت در افغانستان، اقدامی نیست که بتوان آن را صرفاً یک تصمیم امنیتی رژیم طالبان دانست که به آسانی قابل تحمل و چشم پوشی باشد. این بحران، ابعاد گسترده‌ای در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و جهانی دارد و پیامدهای آن، دیر یا زود، گریبان‌گیر طالبان خواهد شد. در دنیای امروز، ارتباطات نه‌تنها ابزار اطلاع‌رسانی، بلکه ستون فقرات جامعه مدرن است. محروم‌سازی مردم از این ابزار، به‌معنای محروم‌سازی آنان از حق زندگی، حق آزادی و حق توسعه است. طالبان با این اقدام، بار دیگر بر خودکامگی، افراطیت، عدم مشروعیت داخلی خود صحه گذاشته و در سطح جهانی نیز با موجی از محکومیت و انزوا مواجه خواهند شد. آینده افغانستان، وابسته به بازگشت به ارتباطات آزاد، شفاف و انسانی است—و این مسیر، دیر یا زود، با مقاومت مردم آغاز خواهد شد.
