کابل؛ شهر یا کلان روستا؟

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1404/01/28
12:01 ب.ظ
بازدید: 19

پایگاه خبری تحلیلی روایت : یک وقتی آپوستولیس پاپاکوستاس در بارۀ شهرهای یونان امروزی نوشته بود که «شهرهای یونان را می توان «شهرهایی از روستاییان» و ساکنانش را «روستاییان شهرنشین شده» نامید. منظور پاپا کوستاس از این نامگذاری این بود که شهرها اغلب تحرک اجتماعی می داشته باشند. نخستین تحرک اجتماعی یا انتقال هویتی که در شهرها صورت می گیرد، گذار از گماینشافت به گزلشافت است. گماینشافت و گزلشافت، اصطلاحاتی است که توسط فردیناند تونیس، جامعه شناس آلمانی، وارد ادبیات جامعه شناسی شده است. معادل های فارسی که برای این دو صورت بندی اجتماعی برگزیده اند، «اجتماع» و «جامعه» است. گماینشافت (اجتماع) به صورت بندی اجتماعی گفته می شود که اساسش بر روابط عاطفی و صمیمانۀ مثل پیوندهای خونی، نیاکان مشترک، رسوم و عنعنات گذاشته شده باشد، ارتباطات چهره به چهره حاکم باشد و در آن هیچ اثری از فردیت دیده نشود. فردیت افراد در اجتماع استحاله می یابد. قبیله یک گماینشافت است، که اعضای آن بر اساس پیوندهای خونی، رابطۀ صمیمانه و عاطفی دارند. اما درگزلشافت، این پیوندها رنگ می بازد و جایش را فردیت، رقابت و محاسبه گری سود و زیان می گیرد. اینکه پاپاکوستاس، شهرهای یونان را «شهرهایی از روستاییان» می خواند، بدین معنا است که در این شهرها چنین گذاری صورت نگرفته و صورت بندی اصلی، همان گماینشافت است. او علت این امر را نیز در آن می داند که شهرنشینی در ایتالیا و یونان نه پیامد صنعتی شدن، بل نتیجه کوچ و جابجایی تمام اهالی روستاها به شهر می باشد.

یک وقتی آپوستولیس پاپاکوستاس در بارۀ شهرهای یونان امروزی نوشته بود که «شهرهای یونان را می توان «شهرهایی از روستاییان» و ساکنانش را «روستاییان شهرنشین شده» نامید. منظور پاپا کوستاس از این نامگذاری این بود که شهرها اغلب تحرک اجتماعی می داشته باشند. نخستین تحرک اجتماعی یا انتقال هویتی که در شهرها صورت می گیرد، گذار از گماینشافت به گزلشافت است. گماینشافت و گزلشافت، اصطلاحاتی است که توسط فردیناند تونیس، جامعه شناس آلمانی، وارد ادبیات جامعه شناسی شده است. معادل های فارسی که برای این دو صورت بندی اجتماعی برگزیده اند، «اجتماع» و «جامعه» است. گماینشافت (اجتماع) به صورت بندی اجتماعی گفته می شود که اساسش بر روابط عاطفی و صمیمانۀ مثل پیوندهای خونی، نیاکان مشترک، رسوم و عنعنات گذاشته شده باشد، ارتباطات چهره به چهره حاکم باشد و در آن هیچ اثری از فردیت دیده نشود. فردیت افراد در اجتماع استحاله می یابد. قبیله یک گماینشافت است، که اعضای آن بر اساس پیوندهای خونی، رابطۀ صمیمانه و عاطفی دارند. اما درگزلشافت، این پیوندها رنگ می بازد و جایش را فردیت، رقابت و محاسبه گری سود و زیان می گیرد. اینکه پاپاکوستاس، شهرهای یونان را «شهرهایی از روستاییان» می خواند، بدین معنا است که در این شهرها چنین گذاری صورت نگرفته و صورت بندی اصلی، همان گماینشافت است. او علت این امر را نیز در آن می داند که شهرنشینی در ایتالیا و یونان نه پیامد صنعتی شدن، بل نتیجه کوچ و جابجایی تمام اهالی روستاها به شهر می باشد.

توصیفی را که پاپاکوستاس از شهرهای یونان ارایه می کند، در باره کابل نیز صدق می کند. کابل یکی از شهرهای افغانستان است که در دوره امیر تیمور به پایتخت این سرزمین تبدیل شد. این شهر، روزگاری یکی از مدرن ترین شهرهای منطقه و دارای فرهنگ شهرنشینی بود. به همین خاطر یک زمانی شهر کابل، نماینده تجدد و نوآوری در سطح کشور محسوب می شد و ارزش های نوین از این جا به سایر نواحی صادر می گردید. در آن زمان، تضاد اصلی در افغانستان تضاد شهری و اطرافی (روستایی) بود. فلم ها و کمدی هایی که از گذشته کابل به یادگار مانده است، نشان می دهد که مردم این شهر، فارغ از قومیت و تبار و زبان، بیش تر خود را نماینده ارزش ها و نحوۀ زندگی شهری می دانستند تا متعلق به خاستگاه هایی روستایی شان. یکی از این نمونه ها، همان سریال تلویزیونی «د کوندی زوی» یا «بچه بیوه» است که همه داستان بر محور مسخره سازی آدم های اطرافی و روستایی می چرخد. اما متاسفانه چنددهه جنگ و بدبختی در کشور باعث شد که شهروندان بافرهنگ و اصیل کابل از شهر به کشورهای بیرونی مهاجرت کرده و جای آن ها را، با مهاجرت جمعی، روستایی ها پرکنند. کابل، امروزه یک شهر روستایی است و ساکنانش روستایی های شهرنشین. جغرافیای کابل امروزه بر بنیاد وابستگی های قبیله ای تقسیم شده است. خیرخانه، تاجیک نشین. غرب کابل، هزاره. ارزان قیمت و نواحی اش، پشتون. و این ها هر کدام، خود را جزیره های جداگانه از همدیگر تعریف می کنند.

تضادهای روستایی

یکی از پیامدهای تقسیم شدن کابل به جغرافیای قبیله ای، انتقال تضادهای روستایی به این شهر است. زندگی قبیله ی طوری است که اساسش بر همکاری میان خودی و ستیز با غریبه ها گذاشته شده است. یک فرد قبیله ی همان قدر که در برابر خودی ترحم و عاطفه دارد، از غریبه تنفر دارد. همبستگی قبیله بر همین دو عنصر بنیاد گذاشته شده است. با مهاجرت های جمعی روستاییان به کابل، تضادهای قبیله ای نیز به این شهر انتقال یافته وکابل را به یک بمب ساعتی تبدیل کرده است که ممکن است هر لحظه این شهر را در خون فرو برد. تضادها در کابل، ساختاری اند.

نوشته های مرتبط :