از پُست تا اینترنت؛ سرگذشت ارتباطات در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالله دانش
1404/07/17
1:12 ب.ظ
بازدید: 11

پایگاه خبری تحلیلی روایت : پست از قدیم‌ترین و مهم‌ترین ابزارهای ارتباط در تاریخ بشر به شمار می‌رود. در زمان‌هایی که نه تلفون وجود داشت و نه اینترنت، ادم های روزی زمین برای برقراری ارتباط با یکدیگر تنها به نامه‌های کاغذی تکیه می‌کردند. مردم نامه‌های خود را می‌نوشتند، پاکت‌ها را مهر و موم می‌کردند و به امید رسیدن پیام به دست گیرنده، آن‌ها را به شهرها و قریه های دور می‌فرستادند. در آن دوران، قاصدان و نامه‌رسان‌ها وظیفه دشوار و حیاتی رساندن این پیام‌ها را بر عهده داشتند. آنها با اسپ یا شتر سفر می‌کردند و گاهی پای پیاده از کوه‌ها، دشت‌ها و رودخانه‌ها می‌گذشتند تا نامه‌ها را به مقصد برسانند. هر مسیر پر از خطرهای طبیعی و حیوان‌های وحشی بود، مگر تعهد و تلاش این نامه‌رسان‌ها باعث می‌شد که ارتباط انسان‌ها، حتا در فاصله‌های بسیار دور حفظ شود.

پست از قدیم‌ترین و مهم‌ترین ابزارهای ارتباط در تاریخ بشر به شمار می‌رود. در زمان‌هایی که نه تلفون وجود داشت و نه اینترنت، ادم های روزی زمین برای برقراری ارتباط با یکدیگر تنها به نامه‌های کاغذی تکیه می‌کردند. مردم نامه‌های خود را می‌نوشتند، پاکت‌ها را مهر و موم می‌کردند و به امید رسیدن پیام به دست گیرنده، آن‌ها را به شهرها و قریه های دور می‌فرستادند. در آن دوران، قاصدان و نامه‌رسان‌ها وظیفه دشوار و حیاتی رساندن این پیام‌ها را بر عهده داشتند. آنها با اسپ یا شتر سفر می‌کردند و گاهی پای پیاده از کوه‌ها، دشت‌ها و رودخانه‌ها می‌گذشتند تا نامه‌ها را به مقصد برسانند. هر مسیر پر از خطرهای طبیعی و حیوان‌های وحشی بود، مگر تعهد و تلاش این نامه‌رسان‌ها باعث می‌شد که ارتباط انسان‌ها، حتا در فاصله‌های بسیار دور حفظ شود.

در افغانستان، پُست در زمان امیر شیرعلی‌خان پایه‌گذاری شد و در دوره‌ی امان‌الله‌خان گسترش یافت. در آن سال‌ها، پاکت‌های نامه با مهر مخصوص «پُست افغانستان» به شهرهای دور فرستاده می‌شد و این نشانه‌ای از نظم، ارتباط و پیشرفت کشور بود. مردم با دریافت هر نامه، بوی آشنایی و دلتنگی را حس می‌کردند.

پُست برای مردم جهان و افغانستان سهولت‌های فراوانی به همراه آورد. از دید خانوادگی، فاصله‌ها را کوتاه کرد؛ پدر می‌توانست از غربت برای فرزندش نامه بفرستد و عاشقی می‌توانست درد دل خود را در قالب چند سطر بنویسد و به معشوق بفرستد. از دید اقتصادی، بازرگانان توانستند قراردادها، اسناد و سفارش‌هایشان را از راه پُست بفرستند و با اطمینان از رسیدن آن، کار و تجارت را رونق بخشند. از دید دولتی هم، پُست وسیله‌ای شد برای رساندن فرمان‌ها، خبرها و اطلاعیه‌های حکومتی به مردم. در بسیاری از روستاهای افغانستان، روزی که پیک پُست می‌رسید، خانواده ها خوشحال می‌شدند، چهره‌ها لبخند می‌زدند و دل‌ها آرام می‌گرفت.

با گذر زمان، تکنالوژی چهره‌ی تازه‌ای از پُست و ارتباط را به ما نشان داد. انترنت، ایمیل و شبکه‌های اجتماعی ادامه‌ی همان اندیشه‌ی کهن‌اند، اما با سرعتی چندین برابر. امروز پیام در چند ثانیه از کابل به لندن و امریکا می‌رسد و صدا و تصویر در لحظه منتقل می‌شود. دنیای تکنالوژی، فاصله‌ ها را از میان برداشته و انسان را به جهانی تازه وارد کرده است؛ جهانی که در آن دانستن، گفت‌وگو و یادگیری آسان‌ تر از همیشه است.

در دو دهه‌ی پسین، مخصوصن زمان جمهوریت، افغانستان نیز گام‌های بزرگ در مسیر تکنالوژی برداشت. انترنت در بسیاری از ولایت‌ها دسترس‌پذیر شد، شرکت‌های مخابراتی رشد کردند و مردم توانستند از طریق تلفن همراه با جهان بیرون در تماس باشند. دانشگاه‌ها آموزش آنلاین را آغاز کردند، جوانان در رسانه‌ های اجتماعی صدای خود را بلند ساختند و زنان توانستند از خانه کسب‌وکارهای دیجیتالی راه بیندازند. تکنالوژی، دریچه‌ای بود به سوی دانایی و امید.

اما با بازگشت دو باره طالبان به این کشور، فضای آزاد ارتباط آسیب دید. بسیاری از شبکه‌های اجتماعی زیر فشار قرار گرفتند، رسانه‌ها محدود شدند و انترنت در برخی مناطق ضعیف یا قطع گردید. آزادی بیان که با سختی به دست آمده بود، دوباره در خطر افتاد. جوانانی که از طریق انترنت درس می‌خواندند یا کار می‌کردند، دچار سردرگمی شدند. زنانی که از خانه آموزش می‌دیدند، ناگهان از این امکان محروم گشتند و هنوز روشن هم نیست که چنین وضعیتی تا چه زمانی دوام خواهد کرد.

حالا قصه این است که اگر انترنت و دنیای تکنالوژی در افغانستان به صورت عمومی قطع شود، پیامدهای آن برای مردم این سرزمین سنگین خواهد بود. در زمانه‌ای که جهان با سرعت به سوی دانایی و نوآوری می‌رود، دور ماندن از شبکه‌های جهانی، به معنی خاموش ماندن است. جوانی که نتواند در فضای مجازی مهارت بیاموزد یا با بازار جهانی تماس بگیرد، آینده‌اش تیره می‌شود. کشوری که از جریان آزاد اطلاعات جدا گردد، در تاریکی نادانی فرو می‌رود، چون انترنت دیگر تنها ابزار سرگرمی و بازی نیست؛ راهی است برای آموزش، تجارت، درمان و آگاهی.

پُست در روزهای گذشته و انترنت در روزگار امروز، هر دو نشانه‌ی میل انسان به ارتباط و دانستن‌اند. هیچ نیرویی نمی‌تواند روح گفت‌وگو و پیوند را از دل مردم بیرون کند.

به بهانه‌ی روز جهانی پُست، می‌خواهم بگویم که در عصر ۲۱، ارتباطات جانمایه‌ زندگی است. افغانستان اگر دروازه‌های دانایی را باز نگه‌دارد و به نسل جوان اجازه‌ی بهره‌گیری از تکنالوژی و فناوری را بدهد، می‌تواند دوباره بدرخشد. همان‌گونه که روزی پیک پُست با دلی پر امید از کوه و دشت می‌گذشت تا نامه‌ای را به دست برساند، امروز نیز هر جوان افغانستانی می‌تواند پیام‌آور آگاهی و روشنی هم برای کشور خود و هم برای مردم جهان باشد.

نوشته های مرتبط :