پشتون‌ها در کشاکش تجدد و هویت «گاندی مسلمان» یک پشتون بود!

دسته: تحلیل, هویت
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1403/10/24
5:02 ب.ظ
بازدید: 82

پایگاه خبری تحلیلی روایت : عبدالغفار خان، شخصیت پشتون‌تباری است که در سال 1890 در منطقه‌ی اتمان‌زی که در پشاور پاکستان واقع است، متولد شد. او 98 سال عمر کرد و سی سال آن را در زندان گذراند، تا این‌که در سال 1988 درگذشت از عبدالغفار خان، که معروف به «پادشاه خان» بود به نام «گاندی سرحدات» و «گاندی مسلمان» نیز یاد می‌شود. آن‌چه که باعث شده است تا پژوهش‌گران و محققان به او لقب «گاندی مسلمان» بدهند اعتقاد او به خشونت‌پرهیزی و تلاشش در راستای ترویج این آموزه در میان مسلمانان شبه‌قاره‌ی هند، به ویژه پشتون‌ها، بود.

«عقیده‌ قلبی‌ام این است که اسلام عمل، یقین و محبت است و بدونِ این‌ها نام «مسلمان» جز آواز دُهل نیست.»
به نظر شما این حرف از چه کسی است؟
از خان عبدالغفار خان.
عبدالغفار خان، شخصیت پشتون‌تباری است که در سال ۱۸۹۰ در منطقه‌ی اتمان‌زی که در پشاور پاکستان واقع است، متولد شد. او ۹۸ سال عمر کرد و سی سال آن را در زندان گذراند، تا این‌که در سال ۱۹۸۸ درگذشت
از عبدالغفار خان، که معروف به «پادشاه خان» بود به نام «گاندی سرحدات» و «گاندی مسلمان» نیز یاد می‌شود.
آن‌چه که باعث شده است تا پژوهش‌گران و محققان به او لقب «گاندی مسلمان» بدهند اعتقاد او به خشونت‌پرهیزی و تلاشش در راستای ترویج این آموزه در میان مسلمانان شبه‌قاره‌ی هند، به ویژه پشتون‌ها، بود.
او معتقد بود که آن‌چه باعث تباهی پشتون‌ها گردیده است، خشونت‌ورزی و یک‌سری رسوم و عنعنات ضداجتماعی دیگری است که در میان این قوم است.
خان عبدالغفار خان خطاب به پشتون‌ها می گفت: «من به شما سلاحی خواهم داد که پولیس و ارتش قادر نخواهند بود در برابرش بایستند. این سلاح پیامبر است؛ اما شما از آن آگاه نیستید. این سلاح بردباری و درستکاری است. هیچ قدرتی در جهان نمی تواند در برابر آن بایستد.»
یکی از رسومی را که او به شدت از آن متنفر بود و علیه‌اش مبارزه کرد، رسم بدل در میان پشتون‌ها است. «بدل» یکی از رسوم قبایلی جوامع پشتونی است که بر اساس آن اگر کسی شود کشته شود، حفظ و شرافت قبیله اقتضا می‌کند که باید قاتل را کشت و آن قتل را با قتل تلافی کرد.
او علیه این رسم ایستاد و جنبشی زیر نام «خدای خدمتگاران» تشکیل داد. نویسنده‌ی هندی اکنات ایشواران در باره‌ی جوامع پشتونی می‌گوید: «دو هنر والای زندگی پشتون: چگونه کشتن و چگونه مُردن. به واسطه‌ی این‌ها، مرد می‌تواند پشتون تمام‌عیاری شود.»
جالب این‌که پادشاه خان توانسته بود از میان چنین جامعه‌ای که به خشونت‌ورزی شهره است، میان ۸۰۰۰۰ الی ۱۰۰۰۰۰ آدم خشونت‌پرهیز در سازمان خود جذب کند. کسانی که به این جنبش می‌پیوستند همه روزه ۲۵ میل پیاده‌روی می‌کردند و از این روستا به آن روستا می‌رفتند تا مردم به خشونت‌پرهیزی، اصلاح رسوم ضداجتماعی و تحصیل تشویق کنند.
اعضا در هنگام پیوستن به این سازمان سوگند یاد می‌کردند که:
«من یک خدای خدمت‌گارم؛ و خدای را به خدمت هیچ نیازی نیست،
ولی خدمت به خلقش خدمت به او است. پس عهد می‌بندم تا به نام او
خدا به بشریت خدمت کنم.
عهد می‌بندم تا از خشونت و کین‌خواهی بپرهیزم. عهد می‌بندم تا از
کسانی که به من ستم کنند یا به بدی با من رفتار کنند درگذرم.
عهد می‌بندم تا از شرکت در خصومت‌ها و دعواها و از دشمن‌تراشی بپرهیزم.»
تحولی را که پادشاه خان در میان پشتون‌ها ایجاد کرده بود، به یک معجزه می‌ماند. نهرو در باره‌ی این معجزه می‌گفت: «در خصوص ایالتِ سرحدِ ما، هیچ چیز به اندازه‌ی گِرَوِش آن مردم جنگ‌جو به آموزه‌ی پرهیز از خشونت شگفتی‌برانگیز نیست. البته این گروش هنوز بسیار جا دارد تا کامل شود، و پشتون کاری به کار نظرپردازی فلسفی یا مابعدالطبیعی ندارد. ولی پرواضح است که او در عمل تا حد به‌سزایی از خشونت پرهیز داشته است. همان مردی که جنگ‌افزارش را بیش از کودک یا برادرش دوست می‌داشت، هم او که زندگی را پشیزی ارزش نمی‌گذاشت و از مرگ هیچ بیم نداشت، هم او که از کوچک‌ترین بی‌حُرمتی، به ضرب تیغ می‌ستاند، به ناگاه بی‌باک‌ترین و تاب‌آورترین سربازانِ بری از خشونت هند. بی‌شک چنین کارستانی به دلیل نفوذ یک مرد بود: عبدالغفار خان که سخنش برای مردمش در حکم قانون بود، زیرا به او عشق می‌ورزیدند و اعتماد داشتند.»
شخص گاندی نیز با شگفتی می‌گفت: «اینکه چنین مردمی که انسانی را به همان اندازه که در کشتن گوسفند یا مرغی درنگ می‌کردند می‌کشتند با فرمان یک مرد سلاح بر زمین گذاشته و عدم خشونت را هم‌چون سلاح برتر پذیرفته‌اند بیش‌تر به قصه‌ی پریان می‌ماند.»
گاندی باری در باره جنبش پادشاه خان گفته بود: «خادمان خداوند هرکه باشند و یا نهایتا از کار درآیند، هیچ تردیدی در این نیست که رهبر آن‌ها- آن‌که دوست دارند پادشاه خان اش بنامند-چه کسی است؟ او مسلما مرد خداست، به حضور زنده‌ خود باور دارد و می‌داند که جنبش او تنها اگر خدا بخواهد کامروا خواهد شد. با گذاشتن تمامی روح خود در نهضت، به آ‌نچه روی می‌ دهد بی اعتنا می‌ماند. برای او کافی است دریابد که برای پشتون‌ها هیچ رستگاری وجود ندارد، مگر از طریق پذیرش تمام و کمال عدم خشونت. او به این واقعیت که یک پشتون جنگجوی ماهر است افتخار نمی کند. او شجاعت وی را تحسین می کند؛ اما گمان می‌کند که او با تشویق بیش از حد تباه شده است. او نمی‌خواهد پشتون خود را مانند اوباش جامعه ببیند. او معتقد است که پشتون در استثمار و جهل نگاه داشته شده است.می خواهد پشتون از آنچه هست شجاع تر شود و از او می خواهد بر شجاعت خود معرفت حقیقی را بیافزاید. او فکر می کند که این تنها از طریق عدم خشونت به دست می‌آید».

همچنین بخوانید: جدال، جدال پارسی است

برای من نیز جالب است که کسی که از میان مسلمانان نامش در ردیف گاندی، مارتین لوترکینگ و نلسون ماندیلا یاد می‌شود و به عنوان یکی از رهبران جنبش خشونت‌پرهیزی شناخته می‌شود، یک پشتون است.
آثار فراوانی در باره‌ی این شخصیت پشتون‌تبار توسط پژوهش‌گران خارجی نوشته شده و همه از او به عنوان گاندی مسلمان یا گاندی سرحدات یاد کرده‌اند. جالبیت‌اش در این است که او از فرهنگی برخاسته است که طالبان نیز منسوب به این فرهنگ و قوم می‌باشند.

نوشته های مرتبط :