تاریخ افغانستان، تاریخ اندیشه و پایداری است؛ سرزمینی که در هر قرن، ستارگانی در آسمان علم و معرفت درخشیده‌اند از امام ابوحنیفه و مولانا جلال‌الدین بلخی تا سید جمال‌الدین افغان. این میراث در روزگار ما نیز تداوم یافته است. امروز، در هر گوشه‌ای از جهان، نخبگان و دانشمندان افغانستانی با علم، قلم، و اندیشهٔ خود، نام افغانستان را زنده و سربلند نگه‌داشته‌اند. آنان نه تنها نمایندگان ملت خویش، بلکه سفیران فرهنگ، هویت و خرد این سرزمین کهن‌اند.
وطن، ریشه‌ای که از خاک تا افلاک گسترده است
هرچند جغرافیای افغانستان در نقشه محدود است، اما جغرافیای اندیشهٔ افغان ها در جهان بی‌مرز است.
نخبهٔ افغان هرجا که باشد، ریشه در خاک وطن دارد و شاخه در آسمان علم می‌گستراند. او وطنش را نه تنها در قلب، که در هر پژوهش، سخن، تألیف و خدمت خود زنده می‌سازد.
هجرت، اگر برای بسیاری نشانهٔ غربت است، برای نخبگان افغانستان، پلی است میان رنج و رسالت؛ رسالتی برای معرفی چهرهٔ واقعی افغانستان سرزمین علم، فرهنگ، صلح و اندیشه.
افغانستان، در تاریخ تمدن اسلامی و شرقی، یکی از سرچشمه‌های مهم اندیشه و دانش بوده است.
از امام ابوحنیفهٔ نعمان بن ثابت فقیه کبیر کوفه با ریشهٔ بلخی – گرفته تا مولانا جلال‌الدین محمد بلخی پیام‌آور عشق و معرفت در جهان و سید جمال‌الدین افغان – بنیان‌گذار بیداری اسلامی و ضد استعمار همگی زادهٔ این خاک‌اند.
این بزرگان، با اندیشهٔ خود، نه تنها به وطن، بلکه به جهان اسلام عزت بخشیدند. میراث آنان، امروز در وجود نخبگان معاصر افغانستان ادامه دارد.
نخبگان معاصر افغانستان در جهان
امروز، نخبگان افغانستان در گوشه‌گوشهٔ جهان، از سنگر علم تا میدان اقتصاد، از عرصهٔ فرهنگ تا فناوری، نمایندهٔ عزت و ظرفیت ملت خویش‌اند.
الف. در ایران؛ صدای علم و تفکر
ایران یکی از مراکز مهم حضور نخبگان مهاجر افغانستان است.
دانشمندانی چون دکتر شاه فرهت، با حضور فعال در مجامع علمی، پژوهشی و دانشگاهی، چهرهٔ علمی افغانستان را در منطقه زنده کرده‌اند.
صدها استاد، پژوهشگر و نویسندهٔ افغانستانی در دانشگاه‌های مشهد، قم، تهران و اصفهان در رشته‌های فقه، مدیریت، پزشکی و علوم انسانی درخشیده‌اند و نسل تازه‌ای از نخبگان مهاجر را پرورش می‌دهند.
اینان با علم خود، پلی میان دو ملت ساخته‌اند و با تحقیق و تلاش، تصویر تازه‌ای از افغانستان در ذهن جهانیان شکل داده‌اند.
ب. در ایالات متحده؛ چهره‌های علمی و مدیریتی
در آمریکا، بسیاری از افغانستانی‌ها در نهادهای علمی، فناوری و پزشکی جایگاه‌های برجسته دارند. از استادان دانشگاه‌های معتبر گرفته تا پژوهشگران در عرصه‌های مهندسی، فیزیک و علوم اجتماعی، همه نشان داده‌اند که هوش و پشتکار افغانستانی، مرز نمی‌شناسد.
در جامعهٔ مهاجر، آنان نه تنها برای پیشرفت فردی، بلکه برای شناخت جامعهٔ افغان در آمریکا تلاش می‌کنند.
ج. در روسیه و آسیای مرکزی
افغانستانی‌ها تحصیل‌کرده در روسیه، نقش مهمی در پیوند علمی و صنعتی میان دو ملت ایفا کرده‌اند. بسیاری از مهندسان و پزشکان افغانستانس که در دانشگاه‌های روسیه و تاشکند تحصیل کرده‌اند، امروز در عرصه‌های فنی و آموزشی خدمات ارزنده‌ای ارائه می‌دهند.
د. در پاکستان
در پاکستان، صد ها تاجر افغانستانی نقش سازنده‌ای در تحکیم روابط میان دو کشور دارند. شماری از علمای برجستهٔ مهاجر، در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های این کشور به تربیت نسل نو مسلمانان مشغول‌اند. همچنین تاجران افغانستان، در بازارهای کراچی و اسلام‌آباد، چهره‌ای از صداقت و همت افغانستانی را نشان داده‌اند.
هـ. در فرانسه و انگلستان
در اروپا، نخبگان افغانستان با حضور فعال در نهادهای بین‌المللی، رسانه‌ها و دانشگاه‌ها، روایت تازه‌ای از ملت خویش عرضه کرده‌اند.
پژوهشگران افغانستانی در دانشگاه سوربن، کمبریج و آکسفورد در حوزه‌های فلسفه، جامعه‌شناسی و ادبیات مشغول‌اند و بسیاری از آنان در مباحث مربوط به مهاجرت، صلح و توسعه، صدا و وجدان ملت خودند.
و. در دبی و کشورهای خلیج؛ تبلور هوش اقتصادی
در دبی، قطر و عربستان، بازرگانان و کارآفرینان افغانستان چنان درخشیده‌اند که نام افغانستان را با صداقت، کار و اعتماد گره زده‌اند. آنان نه تنها سرمایه می‌سازند، بلکه فرصت کار و امید برای هم‌وطنان خویش می‌آفرینند.
بازرگان افغانستانی در خارج، سفیر اقتصادی وطن است؛ او با تلاش خود، پرچم عزت را بر بام تجارت جهانی افراشته است.
ز. در ترکیه؛ حضور فعال علمی و دانشگاهی
ترکیه، امروز میزبان جمع زیادی از دانشجویان و نخبگان افغانستان است. در دانشگاه‌های آنکارا، استانبول و قونیه، جوانان افغانستان در رشته‌های مهندسی، پزشکی و علوم سیاسی تحصیل می‌کنند و برخی از آنان به مقام‌های علمی بلند دست یافته‌اند.
این نسل، پلی میان تمدن شرق و غرب است؛ فرزندان افغانستان‌اند که با اندیشه و دانش، به بازسازی وطن می‌اندیشند.
۴. رسالت نخبگان دور از وطن
نخبهٔ مهاجر، تنها یک فرد تحصیل‌کرده نیست؛ او وجدان بیدار ملت در تبعید است.
وظیفهٔ او تنها در آموختن علم خلاصه نمی‌شود؛ بلکه در بازتاب حقیقت افغانستان و دفاع از حیثیت فرهنگی ملت نهفته است.
او باید میان گذشته و آینده پیوند زند؛ میراث سید جمال، مولانا و ابوحنیفه را به زبان امروز ترجمه کند و به نسل نو امید بیاموزد.
اگر نخبگان در مهاجرت، با هم پیوند یابند، می‌توانند شبکه‌ای از خرد و توانایی بسازند که نه‌تنها افغانستان را از غربت فکری رهایی بخشد، بلکه در ساختن فردای این سرزمین نقش‌آفرین گردد.
نتیجهگیری
در روزگار غربت، نخبگان ما چراغهای فروزان وطناند؛ شمعهایی که در میان تاریکی مهاجرت میسوزند تا راه فردا را روشن کنند.
تاریخ افغانستان با قلم آنان ادامه مییابد، با علم آنان عزت مییابد، و با همت آنان زنده میماند.
آری، همانگونه که روزگاری سید جمال‌الدین افغان پرچم بیداری را در قاهره و استانبول برافراشت، و مولانا بلخی از بلخ تا قونیه پیام عشق را رساند،
امروز نیز فرزندان این خاک در گوشه‌گوشهٔ جهان، نام افغانستان را جاویدان ساخته‌اند.
آنان سفیران بیپرچم وطناند بینیاز از نشان و منصب، اما سرشار از عشق به خاکی که در قلبشان ریشه دارد.
افغانستان به آنان میبالد، و تاریخ از آنان با افتخار یاد خواهد کرد.
