نیاز ما؛ رهبر کاریزماتیک یا سازمان سیاسی قوی؟

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1404/01/20
10:11 ق.ظ
بازدید: 43

پایگاه خبری تحلیلی روایت : دی شب در برنامه اسپیس پایگاه خبری-تحلیلی روایت، بحثی صورت گرفت مبنی بر اینکه کدام یک می‌تواند مخالفان طالبان را متحد کند: رهبری یا سازمان؟ من که در این بحث از “سازمان” طرفداری کردم، دلایل خود را در این جا یادآوری می‌کنم.

دی شب در برنامه اسپیس پایگاه خبری-تحلیلی روایت، بحثی صورت گرفت مبنی بر اینکه کدام یک می‌تواند مخالفان طالبان را متحد کند: رهبری یا سازمان؟
من که در این بحث از “سازمان” طرفداری کردم، دلایل خود را در این جا یادآوری می‌کنم.

رهبرگرایی

در اینکه یکی از کارکردهای رهبر کاریزماتیک، خلق اتحاد و انسجام و بسیج مردم در مبارزات ملی و میهنی است، شکی وجود ندارد. رهبر کاریزماتیک، یعنی کسی که از جاذبه‌ی استثنایی و توانایی و قدرت الهام‌بخشی بر پیروان خود برخوردار است.
مثال‌های زیادی برای این دسته رهبران می‌توان ذکر کرد: گاندی، نلسون ماندلا، چرچیل، مارتین لوترکینگ و امثال آن‌ها.
این رهبران کسانی بودند که با جاذبه استثنایی و توانایی الهام‌بخشی که داشتند، توانستند مبارزات ملت‌های خود را به پیروزی برسانند.
با اینکه نمی‌توان نقش رهبران کاریزماتیک را در پیروزی مبارزات ملت‌ها دستِ کم گرفت، اما نباید این دو موضوع را فراموش کرد:
１) رهبران کاریزماتیک اکثراً در عصر حاکمیت‌های اریستوکراتیک قابل دسترس بودند. عصر فعلی که عصر برابری است، ما با آدم‌های معمولی و متوسط الحال مواجه‌ایم.
در این عصر، اگر ما انتظار داشته باشیم که چهره‌هایی مانند احمدشاه مسعود در افغانستان، گاندی در هند و مارتین لوترکینگ در آمریکا ظهور کنند، انتظار تقریباً برآورده‌نشده‌ای است.
２) به فرض اینکه ظهور چنین رهبرانی ممکن نیز باشد، مطلوب نیست؛ زیرا خطر اینکه آن‌ها در فردای پیروزی تبدیل به یک دیکتاتور و مستبد شوند، خیلی بالا است.
اگر تاریخ سده بیستم را بخوانید، حتما می‌دانید که چگونه فرهنگ رهبرپرستی باعث گردید تا در بخش‌های اعظم دنیا، دیکتاتوری حاکم گردد و چهره‌های مستبد به قدرت برسند.
اساساً می‌توان گفت که رهبرپرستی یکی از ویژگی‌های نظام‌های توتالیتار است.
مشهور است که نازی‌ها به خاطر ارج‌گذاری به مقام والای پیشوا، تصمیم داشتند قصر جدیدی را برای وی پی افکنند با عظمتی ۷۰ برابر بزرگ‌تر از ساختمان بزرگی که نازی‌ها در اواخر سال ۱۹۳۰ ساخته بودند؛ کاخی با وسعتی ۱۵۰ برابر بزرگ‌تر از کاخ بیسمارک. افزون بر این، در نظر داشتند یک بنا با گنبدی به ارتفاع ۳۵۰ متر با گنجایش صدهزار صندلی برای استقرار حامیان هیتلر، سالن کنفرانسی برای شصت هزار نفر، استادیوم ورزشی برای پنجصدهزار تماشاچی، زمین رژه‌ای برای یک میلیون ارتشی، و خیابانی برای برگزاری جشن و سرور در مرکز شهر با پهنایی سه برابر پهنای خیابان شانزه‌لیزه در پاریس، ایجاد کنند.
نازی‌ها همه‌ی این کارها را برای آن انجام می‌دادند تا عظمتی پیشوا را به نمایش بگذارند.
از سرگذشت و کارنامه‌ی لنین و استالین که نیز خبر داریم.
بنابراین، شرط احتیاط این است که کاری نکنیم که به سرنوشت اتحاد جماهیر شوروی و آلمان نازی گرفتار شویم.

همچنین بخوانید: کانگرس‌ امریکا، طالبان را سازمان تروریستی خواند

سازمان‌گرایی

در حال و اوضاع ویژه و وقوع بحران‌ها معمولاً مردم حسرت قهرمانان استوره‌ای و یا معروف گذشته را می‌خورند و می‌پرسند که آیا جای خالی آنان را می‌توان پر کرد؟
اگر چنین پرسشی با الکسی دو توکویل مطرح می‌شد، حتما در پاسخ می‌گفت که آری، جای خالی قهرمانان را می‌توان پر کرد، اما با تشکیل انجمن سیاسی.
الکسی دو توکویل، فیلسوف و دولت‌مرد فرانسوی بود که در توصیفش می‌گویند که او «برای درک جهان نو، علوم سیاسی تازه‌ای اختراع کرده است.»
یکی از مهم‌ترین آثار الکسی دو توکویل، کتاب «تحلیل دموکراسی در آمریکا» است. او در سال ۱۸۳۱ و ۱۸۳۲ به اجازه دولت فرانسه به آمریکا سفر می‌کند تا نحوه اداره زندان‌ها در آن کشور را مطالعه و بررسی کند.
بعدها آن‌چه را که او در آمریکا مشاهده می‌کند به رشته تحریر درمی‌آورد که نتیجه‌اش می‌شود کتاب «تحلیل دموکراسی در آمریکا».
یکی از چیزهایی که در آمریکا باعث تعجب الکسی دو توکویل می‌گردد، کثرت و وفور انجمن‌های مدنی و سیاسی است. او می‌گوید مردم در آمریکا وقتی با چالش و مشکلی مواجه می‌شوند، نه به دعا متوسل می‌شوند و نه منتظر معجزه می‌مانند و نه به جستجوی یک قهرمانِ دارای توانایی‌های فوق بشری چراغ بدست گرد شهر می‌گردند، بلکه علی‌العجاله یک انجمن سیاسی یا مدنی تشکیل می‌دهند و با مشارکت همدیگر به مشکلات رسیدگی کرده و چالش‌ها را رتق و فتق می‌کنند.
او می‌گوید این‌که یک ملت قهرمان استثنایی داشته باشد خوب است، اما چنین قهرمانی در عصر حاکمیت‌های اریستوکراتیک در دسترس بود. در عصر امروز که عصر برابری است شما با آدم‌های عادی و متوسط مواجهید. در چنین دوره‌ای فقط با تشکیل انجمن سیاسی و همکاری و مشارکت همدیگر می‌توان جای خالی آن‌ها را پر کرد.
فکر می‌کنم یک چنین چیزی را باری از شاهرخ مسکوب هم خوانده بودم. شاهرخ در باره «رستم» می‌گوید: «رستم‌شدن کار یک فرد نیست، کار یک ملت است». یک ملت وقتی دست به دست هم بدهند و متحد شوند، رستم می‌شوند. رستم فاتح و پهلوان و شکست‌ناپذیر.
در باره مشکلات ما در افغانستان من نیز می‌فکر می‌کنم که هیچ چیزی دیگر کارساز نیست، جز اتحاد و اتفاق و انسجام در زیر یک چتر یک انجمن سیاسی.
نه منتظر آمریکا و اروپا و چین و روسیه بمانیم، نه منتظر ظهور [کدام قهرمان] دیگر و یا معجزه‌ای دیگر. کمر همت ما را بسته و با تشکیل یک انجمن سیاسی فراگیر، وارد اقدام شویم و برای تامین عدالت و حق و حقوق‌مان مبارزه کنیم.
متاسفانه پس از [تحولات سال ۲۰۰۱م] از نسل جوان کشور توقع می‌رفت که منسجم شوند و با ایجاد تشکل‌های سیاسی و اجتماعی دارای برنامه و هدف، با مشکلات و چالش‌ها مقابله کنند. اما دیده می‌شود که نسل جوان ما هم منتظر ماندند؛ منتظر وقوع معجزه یا دخالت یک ابرقدرت.

همچنین بخوانید: حیات سازمان در دستان تعهد: استراتژی‌های عملی برای تقویت وفاداری اعضا

نوشته های مرتبط :