نقش قضاوت اجتماعی در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی

دسته: تحلیل
نویسنده: شفیق‌الله احدی
1403/12/16
11:03 ق.ظ
بازدید: 58

پایگاه خبری تحلیلی روایت : برای نوشتن، همیشه به‌دنبال سوژه‌هایی هستم که علاوه بر روشنگری، برای مخاطبان مهم، ارزشمند و حتی ارضاکننده‌ی نیازهای اجتماعی و عاطفی‌شان باشند. پیش از آن‌که چیزی بنویسم، به این فکر می‌کنم که قضاوت خوانندگان در مورد آن چگونه خواهد بود. حتی اگر کاری را انجام دهم، چه در جهت خیر باشد یا نباشد، این سوال را در ذهن دارم که کار من از نظر اجتماعی چه بازده و پذیرشی خواهد داشت. این‌گونه افراد همواره به دنبال این هستند که کارشان از نظر دیگران چقدر خوب یا بد تلقی می‌شود. آن‌ها به‌دنبال تأیید هستند و این خواسته یا ناخواسته، مهم است. توجه به این موضوع، حتی اگر برای رد آن باشد، به‌عنوان یک امر مهم تلقی می‌شود. جایی خواندم که خوب و بد را ما از آن جهت خوب یا بد می‌شناسیم که جامعه برای ما تعریف کرده است. یعنی از ابتدا هرچه جامعه، دیگران و نهادهای اجتماعی و اندیشمندان گفته‌اند خوب است، ما نیز آن را خوب گفته‌ایم. از این جهت، همواره قضاوت دیگران بوده که خوب و بد را به انسان در اجتماع تعریف می‌کرده است. اما پرسش اصلی این است که این قضاوت‌های اجتماعی در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی انسان‌ها چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟ نگارنده در این یادداشت کوتاه قصد دارد به این موضوع بپردازد.

برای نوشتن، همیشه به‌دنبال سوژه‌هایی هستم که علاوه بر روشنگری، برای مخاطبان مهم، ارزشمند و حتی ارضاکننده‌ی نیازهای اجتماعی و عاطفی‌شان باشند. پیش از آن‌که چیزی بنویسم، به این فکر می‌کنم که قضاوت خوانندگان در مورد آن چگونه خواهد بود. حتی اگر کاری را انجام دهم، چه در جهت خیر باشد یا نباشد، این سوال را در ذهن دارم که کار من از نظر اجتماعی چه بازده و پذیرشی خواهد داشت. این‌گونه افراد همواره به دنبال این هستند که کارشان از نظر دیگران چقدر خوب یا بد تلقی می‌شود. آن‌ها به‌دنبال تأیید هستند و این خواسته یا ناخواسته، مهم است. توجه به این موضوع، حتی اگر برای رد آن باشد، به‌عنوان یک امر مهم تلقی می‌شود. جایی خواندم که خوب و بد را ما از آن جهت خوب یا بد می‌شناسیم که جامعه برای ما تعریف کرده است. یعنی از ابتدا هرچه جامعه، دیگران و نهادهای اجتماعی و اندیشمندان گفته‌اند خوب است، ما نیز آن را خوب گفته‌ایم. از این جهت، همواره قضاوت دیگران بوده که خوب و بد را به انسان در اجتماع تعریف می‌کرده است. اما پرسش اصلی این است که این قضاوت‌های اجتماعی در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی انسان‌ها چه نقشی می‌تواند داشته باشد؟ نگارنده در این یادداشت کوتاه قصد دارد به این موضوع بپردازد.

شخصیت اجتماعی

شخصیت اجتماعی در واقع آن بخشی از ما است که در اجتماع وجود دارد، شناسه یا هویتی که بر مبنای آن انسان در اجتماع شناخته یا شناسانده می‌شود. شخصیت اجتماعی، تلاش فرد برای ابراز وجود و شناخته شدن‌اش بر مبنای یک سری ویژگی‌هایی است که اجتماع آن را می‌پذیرد. چرا انسان به پذیرش اجتماعی فکر می‌کند؟ زیرا انسان موجودی اجتماعی است و دور از اجتماع، در واقع هویتی ندارد. حتی ارسطو انسان دور از اجتماع را به «حیوان یا فرشته» تشبیه می‌کند. از این رو، شخصیت اجتماعی همان چیزی است که نقش ما را در اجتماع تعریف و جایگاه ما را مشخص می‌کند. این شخصیت اجتماعی می‌تواند در قالب‌های متفاوتی قابل شناسایی باشد و هر قالبی، انتخاب خود شخص برای شناخته شدن است. ما اگر کسی را به‌عنوان دانشمند، متفکر، فعال مدنی، سیاست‌مدار، جنایت‌کار، بداخلاق یا خوب و بد می‌شناسیم، این‌ها در واقع شخصیت‌های اجتماعی این افراد هستند که برای ساختن و شناساندن آن، طرف فرم و قالب‌های بروز چنین شخصیتی را خود انتخاب کرده است. و همین‌ها مجموعه مواردی هستند که از بدو ورود انسان به اجتماع، او را به سوی شناخته شدن و شکل‌دهی شخصیت اجتماعی سوق می‌دهند.

همچنین بخوانید: مروری بر زندگی نامه فتح الله گولن

قضاوت اجتماعی

قضاوت اجتماعی مجموعه‌ای از بینش‌هایی است که در رابطه با شخصیت اجتماعی انسان در اجتماع وجود دارد. این بینش‌ها در پی فعالیت‌ها و کنش‌هایی شکل می‌گیرد که ما در اجتماع داریم و رفتاری که از خود در برخورد با دیگران نشان می‌دهیم. همین بینش‌ها در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی افراد نقش دارند. قضاوت و بینش اجتماعی اغلب شکل‌دهنده‌ی شخصیت انسان در اجتماع است. این قضاوت‌ها همیشه همان‌قدر که می‌تواند در تکامل شخصیتی انسان به سمت نیکی و خیر نقش بازی کند، به همان اندازه می‌تواند به ظهور شخصیت انحرافی، بد و حتی جنایت‌کار نقش داشته باشد. از همین رو است که دانشمندانی مانند روسو توصیه می‌کنند: پایه‌های زندگی را بر مبنای قضاوت دیگران نگذارید. اغلب در اجتماع نیز شاهد این بوده‌ایم که پشت به انزوا رفتن شخصیت‌ها، دست اجتماع بوده است. این‌که جامعه رفتار و کردار شخص را چگونه دیده است، همین بینش تأثیر زیادی بر شخصیت او گذاشته و مسیر زندگی‌اش را تعیین کرده است. زندگی یک شاعر یا نویسنده را در نظر بگیرید؛ او از ابتدایی‌ترین شکل ممکن آغاز می‌کند، ولی روزی به جایی می‌رسد که کارش حمایت جمعی را به خود می‌گیرد و مورد پذیرش عمومی یا حداقل صاحبان نظر در این عرصه می‌شود. اما این شامل همه نیست؛ بعضی‌ها در آغاز راه می‌مانند و پیش نمی‌روند، زیرا قضاوت اجتماعی برای آن‌ها مهم بوده است و چون در ابتدا خواننده‌ای نداشته‌اند، حتی با وجود مهارت در این بخش، پیش نرفته‌اند. قضاوت اجتماعی در واقع به همین شکل عمل می‌کند.

سخن آخر

از آنجایی‌که انسان فطرتاً به‌دنبال تأیید، پذیرش و حتی مورد توجه بودن است، بینش مردم در اجتماع در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی او نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. هرچند اغلب قضاوت‌های اجتماعی خصمانه، بازدارنده و منحرف‌کننده است، ولی همین بینش و داوری قادر است تأثیر بگذارد و تعیین‌کننده باشد. از این رو، نقش قضاوت در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی، مهم، قابل توجه و تعیین‌کننده است. چه انسان این قضاوت‌ها را مهم بشمارد و چه نشمارد. در هر صورت، انسانی‌که در پی اجتماع است و بودن در اجتماع هویت او را می‌سازد، زندگی خود را بر مبنای این قضاوت‌ها بنا می‌نهد و ادامه می‌دهد. به همین اساس، فیگورهای اجتماعی خوب، مردمی می‌شوند و محور.

همچنین بخوانید: ‏دگم‌اندیشی یا دیالکتیک منفی؟

و فیگورهای اجتماعی بد، نیز با آن‌که پذیرنده‌ی خود را دارند، همیشه نمی‌توانند محور اجتماعی باشند.

نوشته های مرتبط :