ترکیه در واپسین تحول سیاسی اخیر، رسماً قطع کامل روابط خود با رژیم اسرائیل را اعلام کرد. این تصمیم که شامل توقف روابط دیپلماتیک، تعلیق همکاری‌های امنیتی و ممنوعیت عبور هواپیماهای اسرائیلی از حریم هوایی ترکیه می‌شود، موجی از واکنش‌ها را در سطح منطقه و جهان برانگیخته است. در حالی که آنکارا این اقدام را در واکنش به سیاست‌ها و اقدامات تل‌آویو در قبال فلسطین اتخاذ کرده، اما فراتر از بُعد سیاسی، پیامدهای اقتصادی و تجاری این تصمیم اهمیت ویژه‌ای دارد.
ترکیه و اسرائیل در دو دهه اخیر روابط تجاری پُررونقی داشته‌اند. آمارها نشان می‌دهد که حجم مبادلات بازرگانی میان دو کشور در سال‌های اخیر بین ۶ تا ۸ میلیارد دلار در نوسان بوده است. اسرائیل بخشی از نیازهای خود به کالاهای صنعتی، ساختمانی و مصرفی را از ترکیه تأمین می‌کرد و در مقابل، ترکیه از بازار اسرائیل برای صادرات محصولات مختلف از جمله آهن، فولاد، منسوجات، مواد غذایی و تجهیزات بهره می‌برد. همچنین بخش‌هایی از صنایع اسرائیل به‌ویژه در زمینه فناوری و تجهیزات امنیتی، در بازار ترکیه جایگاهی ویژه داشتند.
قطع روابط تجاری میان دو طرف، نخستین ضربه را به بخش خصوصی و صادرکنندگان دو کشور وارد می‌کند. شرکت‌های ترکی که از بازار اسرائیل سود سرشاری می‌بردند، اکنون ناگزیرند به دنبال جایگزین‌هایی در منطقه باشند. برای اسرائیل نیز از دست دادن ترکیه به‌عنوان یک تأمین‌کننده مهم و در عین حال نزدیک از نظر جغرافیایی، به معنای افزایش هزینه‌های واردات و وابستگی بیشتر به مسیرهای دورتر خواهد بود.
ترکیه از لحاظ جغرافیایی موقعیتی استراتژیک دارد؛ این کشور نه‌تنها گذرگاه انرژی و تجارت میان آسیا و اروپا محسوب می‌شود، بلکه برای اسرائیل نیز به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی مهم اهمیت داشت. ممنوعیت پروازهای اسرائیلی از آسمان ترکیه به معنای افزایش مسافت و هزینه برای خطوط هوایی این رژیم است. پروازهایی که پیش‌تر با عبور از ترکیه کوتاه‌تر انجام می‌شدند، اکنون ناچار به انتخاب مسیرهای طولانی‌تر خواهند شد؛ امری که هم زمان و هم هزینه‌های حمل‌ونقل هوایی را افزایش می‌دهد.
قطع روابط تجاری ترکیه و اسرائیل می‌تواند پیامدهای سیاسی ـ اقتصادی گسترده‌تری نیز داشته باشد. این اقدام پیامی آشکار به دیگر بازیگران منطقه‌ای می‌دهد که آنکارا حاضر است برای فشار بر تل‌آویو از ابزار اقتصادی استفاده کند. در نتیجه، احتمالاً کشورهای دیگر نیز در محاسبات خود درباره آینده روابط با اسرائیل تجدیدنظر خواهند کرد. از سوی دیگر، این تصمیم ممکن است موجب نزدیکی بیشتر ترکیه با کشورهای عربی و اسلامی شود که از سیاست‌های اسرائیل در منطقه ناخشنودند. چنین تحولی می‌تواند بازارهای جایگزینی برای ترکیه فراهم آورد و در عین حال به تقویت جایگاه این کشور در جهان اسلام بینجامد.
با این حال، باید توجه داشت که اقتصاد ترکیه در شرایط کنونی با چالش‌هایی همچون تورم بالا، کاهش ارزش لیره و نیاز شدید به بازارهای صادراتی مواجه است. از این منظر، قطع روابط با اسرائیل ممکن است فشار مضاعفی بر بخش خصوصی وارد کند. برخی از شرکت‌های ترکیه‌ای در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در همکاری با طرف‌های اسرائیلی انجام داده بودند و اکنون احتمالاً زیان‌های سنگینی متحمل خواهند شد. در عین حال، آنکارا می‌کوشد با گسترش روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس و شرق آسیا، خلأ ناشی از قطع روابط با اسرائیل را جبران کند.
از نگاه اسرائیل نیز این تحولات تنها یک چالش اقتصادی نیست، بلکه تهدیدی راهبردی محسوب می‌شود. این رژیم که همواره تلاش کرده بود روابط خود با ترکیه را به‌عنوان یک کشور مسلمان و عضو ناتو حفظ کند، اکنون با یکی از مهم‌ترین شریکان منطقه‌ای خود قطع رابطه کرده است. تنگ‌تر شدن مسیرهای تجاری و ترانزیتی اسرائیل، انزوای بیشتر سیاسی و هزینه‌های بالاتر در واردات کالا و مواد اولیه می‌تواند فشارهای مضاعفی بر اقتصاد داخلی این رژیم وارد سازد.
جالب آنکه در همین فضای پرتنش، گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد یک هواپیمای اسرائیلی توانسته است همچنان از آسمان ترکیه عبور کند. این اتفاق، هرچند ممکن است ناشی از شرایط اضطراری یا هماهنگی خاص باشد، اما پرسش‌هایی جدی درباره میزان جدیت و اجرایی شدن تصمیم آنکارا برمی‌انگیزد. به‌هرحال، اگر سیاست ممنوعیت پرواز و قطع روابط تجاری به‌طور کامل به اجرا گذاشته شود، بی‌تردید مناسبات اقتصادی و سیاسی منطقه دچار تغییراتی بنیادین خواهد شد.
در مجموع، تصمیم ترکیه برای قطع کامل روابط با اسرائیل، نقطه عطفی در روابط سیاسی و اقتصادی منطقه به شمار می‌رود. این اقدام هم فرصت‌هایی برای بازتعریف اتحادهای جدید ایجاد می‌کند و هم تهدیدهایی برای اقتصاد دو کشور به همراه دارد.
در حالی که پیام سیاسی این تصمیم آشکار است ـ یعنی اعلام مخالفت قاطع با سیاست‌های اسرائیل ـ اما آثار اقتصادی آن در ماه‌های آینده روشن‌تر خواهد شد. برای ترکیه این تصمیم آزمونی است برای سنجش توانایی‌اش در مدیریت فشارهای اقتصادی ناشی از کاهش تجارت، و برای اسرائیل هشداری جدی است که انزوا و هزینه‌های فزاینده در انتظارش خواهد بود.
