پس از اقدام بی‌سابقه ایران که چند روز قبل و برای اولین بار به‌طور مستقیم سرزمین‌های فلسطین اشغالی تحت کنترول اسرائیل را با صدها پهپاد و موشک هدف قرارداد؛ این مسئله احتمال رویارویی نظامی گسترده را در منطقه افزایش داد. بر همین مبنا، صبح روز گذشته اخباری راجع به حمله اسرائیل با چند ریز پرنده (کوادکوپتر) به مراکز نظامی در اصفهان منتشر شد که بعداً با اعلام مقامات جمهوری اسلامی ایران و اذعان بعضی از مقامات اسرائیل، این حمله به شکست انجامیده است. هرچند که بعضی رسانه‌ها تلاش زیادی کردند تا این حمله را که به قول وزیر امنیت داخلی اسرائیل، یک حمله “مسخره” بود، بزرگنمایی کنند، ولی کارشناسان داخلی اسرائیل نیز به بی‌اثر بودن این حمله اعتراف کردند.
به‌هرحال، بدون توجه به این‌که حمله ایران در ابعاد وسیع و با اعلام رسمی این کشور انجام شد و حمله‌ی اسراییل در خفا و بسیار و محدود و کم اثر، اما آنچه قابل‌توجه است، این‌که با حمله‌ی مستقیم ایران به اسراییل، از یک‌سو به نظر می‌رسد که هیمنه‌ی اسراییل تاحدودی شکسته شده و از سوی هم تقابل ایران و اسراییل، وارد مرحله تازه‌ی از بازدارندگی قوی ایران شده که قبلا وجود نداشت. البته تصویب حمله به ایران در کابینه‌ی جنگ اسرائیل و حمله محدود و شکست‌خورده‌ی صبح روز گذشته به تأسیساتی در اصفهان، بار دیگر در محافل علمی، سنجش توان نظامی دو کشور به‌عنوان متغیری اثرگذار بر تصمیمات سیاسی طرفین را موردتوجه قرار داده که به آن با استناد به آمارهای موسسات بین‌المللی و نقل از رسانه‌های معتبر پرداخته می‌شود.
فاکتورهای مقایسه
بر اساس شاخص مورداستفاده در رده‌بندی کشورها بر اساس قدرت نظامی به شاخص (پاور) یا شاخص قدرت جهانی معروف است. این شاخص درواقع ۵۰ فاکتور را برای رتبه‌بندی قدرت نظامی کشورها در نظر می‌گیرد و فرمولی را ایجاد کرده که با استفاده از آن بتوان کشورهای پیشرفته ازنظر فناوری را با کشورهای کوچک کمتر توسعه‌یافته مقایسه کرد.
بر اساس آنچه از سوی موسسات پژوهشی بین‌المللی، درزمینه‌ی توان نظامی و دفاعی کشورها در نظر گرفته می‌شود، ازجمله فاکتورهای موردبررسی در این شاخص‌ها، نیروی انسانی، نیروی زمینی، نیروی هوایی، منابع طبیعی، نیروی دریایی، لجستیک و مالی. در زیرمجموعه‌ی نیروی انسانی فاکتور‌هایی مانند جمعیت، شبه‌نظامیان، سن ورود به نیروی نظامی، نیروهای فعال و نیروهای ذخیره مدنظر قرار می‌گیرد. در بخش مربوط به تجهیزان نظامی فاکتور‌هایی نظیر ناوگان آموزش‌دیده، قدرت ناوگان هوایی، ناوگان هلی‌کوپتر، ناوگان تهاجمی، راکت‌ها، قدرت تانک‌ها، هواپیمابرها، قدرت نیروی دریایی، نابودگر‌های نیروی دریایی، زیردریایی، کشتی‌های گشت زنی، ناوچه‌ها، مین‌های دریایی و ناوگان نفت‌کش‌های کشورها مقایسه می‌شود.
بنا بر همین رویکرد و بر مبنای تازه‌ترین داده‌های «موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» و پایگاه آمریکایی «گلوبال فایر پاور» یا جی‌اف‌پی، در سیاهه‌ی قوی‌ترین ارتش‌های جهان مربوط به سال ۲۰۲۴، اسرائیل را در رتبهی هفدهم قرار داده است. در صفحه نخست وبسایت این پایگاه، نام ده کشور آمریکا (۱)، روسیه (۲)، چین (۳)، هند (۴)، کوریای شمالی و کوریای جنوبی (۵)، جاپان (۷)، ترکیه (۸)، ایران (۱۴) و اسرائیل (۱۷) به‌صورت برجسته نشان داده شده‌است.
جزئیات این شاخص برای کشورهای مختلف در زیرگروه‌های بسیاری ازجمله نفرات حاضر به خدمت، ادوات نظامی شامل ناوگان زمینی، هوایی و دریایی، منابع مالی و غیره با آمار و ارقام تشریح شده است:
مقایسه بخش مالی و اقتصادی ایران و اسراییل
در بخش مربوط به وضعیت مالی ایران و اسرائیل، مسائلی نظیر میزان استقراض خارجی، بودجه نظامی، ذخیره ارزی و طلا موردتوجه است. البته توضیح هریکی از این شاخصه‌ها به طولانی شدن مطلب می‌انجامد ولی به‌صورت خلاصه و بر اساس گزارش موسسه صلح استکهلم، در شاخص بودجه نظامی سال ۲۰۲۲، ایران ۶.۸ میلیارد دالر بودجه دفاعی در رتبه ۳۴ جهان و اسرائیل بیش از ۲۳ میلیارد بودجه نظامی در رتبه ۱۶ جهان قرار دارد.
منابع طبیعی ایران و اسرائیل
داشتن منابع طبیعی از دیگر شاخصه‌های قدرت یک کشور درزمینه‌ی توان نظامی نیز ارزیابی می‌شود. ازجمله منابع طبیعی، نفت هم از شاخص‌های موثر بر قدرت نظامی است. ایران با داشتن ۲۰۸ میلیارد بشکه ذخایر نفتی رتبه سوم جهان را. این در حالی است که اسرائیل که اسرائیل ذخایر نفتی قابل‌توجه ندارد و گفته می‌شود که ۱۲ میلیون بشکه ذخایر نفتی دارد که به‌اندازه سه روز تولید نفتی ایران است.
جمعیت و سربازان آماده‌به‌خدمت
بر اساس تازه‌ترین آمار منتشرشده از شمار جمعیت ایران و اسراییل، جزییات این شاخص نشان می‌دهد که جمعیت ایران بیش ده برابر جمعیت رژیم اسرائیل است. ایران از حیث جمعیت با بیش از ۸۵ میلیون نفر، رتبهی ۱۷ در جهان را دارد و اسرائیل با ۸.۶ میلیون نفر رتبهی ۹۰ را دارد. در همین زیرشاخه، تعداد نیروی انسانی آماده‌به‌خدمت دو طرف هم مورد مقایسه قرار گرفته است. ایران همچنین از این حیث با ۴۷ میلیون نیروی آماده‌به‌خدمت رتبهی ۱۴ را دارد و اسرائیل با ۳.۶ میلیون نیروی آماده‌به‌خدمت در رتبهی ۹۰ جهان قرارگرفته است.
با توجه به سن سربازی در ایران، سالانه ۱.۳ میلیون نفر آماده‌به‌خدمت در ایران وجود دارند که این به معنای رتبهی ۱۶ ایران از این حیث در جهان است. اسرائیل با حداکثر ۱۲۰ هزار نیروی سالانه که رو به کاهش نیز است، در رتبهی ۸۵ قرار دارد.
بر اساس داده‌های معتبر، ایران یکی دیگر از قدرت‌های نظامی بزرگ جهان و خاورمیانه است. با ارتش فعالی متشکل از ۳۵۰,۰۰۰ نیرو به‌اضافه ۳,۷۰۰۰ پرسنل نیروی هوایی، ۱۸,۰۰۰ نیروی دریایی و ۱۵,۰۰۰ نیروی پدافند هوایی و ۲۳۰,۰۰۰ نفر نیروهای زبده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ۱۵۰,۰۰۰ از آن‌ها در نیروهای زمینی، ۴۰,۰۰۰ شبه‌نظامی، ۲۰,۰۰۰ در نیروی دریایی سپاه و ۱۵,۰۰۰ در نیروی هوایی و پدافند هوایی سپاه، به‌اضافه حداقل ۳۵۰,۰۰۰ پرسنل ذخیره برای فراخوانی در مواقع اضطراری ایران یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های فعال در خاورمیانه و رتبه ۸ در جهان است.
اما اسرائیل ۱۷۰ هزار پرسنل نظامی فعال مشغول به کارند و رتبهی این کشور ۳۰ ام در جهان است.
البته ایران بیش از ۲۵ میلیون نفر عضو بسیج دارد که از آن جمله نیروهای بسیج فعال را در برنامه پنجم توسعه ایران مصوب سال ۸۹ تا ۱.۵ میلیون گفته که باید باشد. درحالی‌که نیروی ذخیره اسرائیل فقط ۴۶۵ هزار نفر است.
مقایسه نیروی هوایی ایران و اسرائیل
در جنگ کلاسیک و مدرن، قدرت نیروی هوایی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های قدرت نظامی کشورهاست. هرچند ایران از زمان انقلاب تا مقاطعی دسترسی به جنگنده‌های پیشرفته جهان نداشته، اما مدل جنگنده‌های پیشرفته‌ای مانند اف-۱۴ و سوخو ۲۴ را در اختیار دارد و قرار است که سوخو ۳۵ را نیز از روسیه خریداری و به خدمت بگیرد. از سوی هم اسرائیل دو نوع جنگنده اف ۱۶ و اف ۳۵ امریکایی را در اختیار دارد.
ایران از حیث تعداد جنگنده با ۵۱۹ جنگنده در رتبهی ۲۴ و اسرائیل با ۵۹۵ جنگنده در رتبهی ۱۹ قرارگرفته. در مورد جنگنده‌های تهاجمی رتبهی ایران با ۱۶۱ جنگنده ۱۷ و رتبهی اسرائیل با ۲۴۱ جنگنده تهاجمی ۱۳ است.
یک شاخص مهم دیگر هم ناوگان حمل‌ونقل هوایی نظامی می‌تواند شامل هواپیما‌های بوئینگ سی-۱۷ یا ایرباس سی ان-۲۳۵ باشد. ایران به‌واسطه‌ی وسعت سرزمینی از این حیث رتبهی بسیار بالاتری نسبت به اسرائیل دارد. رتبهی ایران با ۸۵ هواپیمای ترابری ۷ و اسرائیل با ۱۵ هواپیما در رتبهی ۴۰ قرار دارد.
مقایسه تسلیحاتی
درزمینه‌ی توان تسلیحاتی اعم از موشک، تانک‌ها، خمپاره، گلوله‌های آتشین و… که در تمامی جنگ‌ها کاربرد دارد، هر دو دارای صنایع دفاعی بزرگ داخلی هستند که امکان تولید همه‌چیز از سلاح‌های کوچک و تانک گرفته تا پهپاد‌ها و موشک‌ها را فراهم می‌کند. البته ایران امکانات بیشتری در اختیار دارد و اسراییل محدود است. اسرائیل بخش دفاعی خود را با همکاری ایالات‌متحده ایجاد کرده، درحالی‌که ایران باوجود چندین دهه تحت تحریم اما درزمینه‌های تولید بسیاری از ادوات نظامی پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای داشته و برتری دارد است.
گفته می‌شود که اسرائیل حدود ۸۰ تا ۳۰۰ سلاح اتمی دارد. درحالی‌که ایران تسلیحات هسته‌ای و سایر سلاح‌های کشتارجمعی را رد کرده است. هرچند که در روزهای اخیر یک فرمانده ارشد نظامی ایران در اظهارات بی‌سابقه گفت “اگر رژیم جعلی صهیونیستی بخواهد از تهدید حمله کردن به مراکز هسته‌ای کشورمان برای تحت‌فشار قرار دادن ایران استفاده ابزاری کند، تجدیدنظر در دکترین و سیاست‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته، محتمل و قابل‌تصور می‌باشد.” ایران همچنین یک برگ برنده از نوع دیگری دارد: توانایی بستن تنگه هرمز که اساساً به آن کشور، این قدرت را می‌دهد که در صورت مورد تجاوز قرار گرفتن اقتصاد‌های غربی را با جلوگیری از دریافت ۳۰ درصد از کل تحویل نفت خام دریایی دچار مشکل سازد.
در عرصه‌ی نیروی زمینی ایران، هزار و ۹۹۶ فروند تانک و اسرائیل هزار و ۳۷۰ فروند تانک دارد. ایران ۶۵ هزار و ۷۸۵ خودرو زرهی و اسرائیل ۴۳ هزار و ۴۰۷ خودروی زرهی در اختیار دارند. ایران ۵۸۰ توپخانه خودکششی و اسرائیل ۶۵۰ توپخانه خودکششی در اختیاردارند. ایران ۷۷۵ راکت انداز سیار و اسرائیل ۱۵۰ راکت‌انداز سیار در اختیاردارند.
توان زرهی دو کشور
قدرت نیروی زمینی شاخص اصلی دیگری در میان زیرمجموعه شاخص قدرت نظامی است. تعداد تانک‌های زرهی کشورها در این زیرمجموعه مورد مقایسه قرار می‌گیرد و ایران در این حوزه رتبه ۷ و اسرائیل رتبه ۱۶ را دارند.
ناوگان موترهای زرهی ایران نیز از اسرائیل مجهز‌تر است. ایران با ۸ هزار و ۵۰۰ وسیله نقلیه زرهی در مقام ۱۲ جهان و اسرائیل با ۷ هزار و ۵۰۰ وسیله نقلیه در رتبه ۱۴ قرارگرفته‌اند.
مقایسه قدرت نیروی دریایی ایران و اسرائیل
به‌طورکلی ناوگان نیروی دریایی ایران رتبهی ۶ و ناوگان نیروی دریایی اسرائیل رتبهی ۳۵ جهان را دارند. هیچ‌یک از ایران و اسرائیل ناو هواپیمابر و هلیکوپتربر، ندارند، اما وضعیت ایران در حوزه‌ی زیردریایی‌ها بسیار بهتر است. ایران با ۲۹ زیردریایی در مقابل ۵ زیردریایی اسرائیل در رتبهی ۵ جهان ایستاده است.
از سوی هم، مراکز پشتیبانی و لوجستیک کشورها هم در قدرت نظامی آن‌ها موثر است. ازجمله شاخص‌های زیرمجموعه لوجستیک می‌توان به تعداد فرودگاه، تعداد بنادر و ترمینال‌ها، نیروی کار، جاده و ریل اشاره کرد. این شاخص به‌طور مستقیم با وسعت سرزمینی کشورها رابطه دارد و ازاین‌رو عجیب نیست که ایران درمجموع در حوزه‌ی لجستیک برتری قابل‌توجهی نسبت به اسرائیل داشته باشد.
مقایسه وضعیت جغرافیای ایران و اسرائیل
تقریباً در تمام شاخص‌های موردبررسی، شاخص جغرافیا مدنظر قرارگرفته، اما به‌طور مستقل هم این عنصر باید مقایسه شود. ایران با ۱.۶ میلیون کیلومترمربع مساحت در رتبهی ۱۷ و اسرائیل با ۲۰ هزار کیلومترمربع در رتبهی ۱۳۲ جهان قرار گرفته‌اند. ایران ۵ هزار کیلومتر مرز مشترک با کشورهای همسایه دارد.
در مورد مرز دریایی هم وضع به همین منوال است. ایران ۲.۴ هزار کیلومتر خط ساحلی و اسرائیل ۲۷۳ کیلومتر خط ساحلی دارد. ایران در این زمینه در رتبهی ۴۱ جهان و اسرائیل در رتبهی ۹۳ ایستاده است. داشتن آبراهه، اما به‌منزله‌ی قدرت نظامی بیشتر است. اسرائیل هیچ آبراهه‌ای ندارد درحالی‌که ایران ۸۵۰ کیلومتر آبراهه دارد. یکی از مهم‌ترین آبراهه‌های تحت کنترل ایران تنگه هرمز است که به‌تنهایی شاخص مهمی برای قدرت نظامی ایران به شمار می‌رود.
مقایسه توان موشکی
بر اساس ارزیابی و گزارش جدید اسپوتنیک، ایران موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد، موشک‌های بالستیک میان‌برد و موشک‌های بالستیک دور‌برد‌ی دارد که می‌تواند در مسیری پیچیده به هدف برسند. ایران در حال حاضر دارای موشک‌های بالستیک فاتح، خیبرشکن، ذوالفقار، قیام، سجیل، قدر ۱۱۰، قدر ۳۱۳، عاشورا، فتاح و فجر ۳ و شهاب ۳ و…در اختیار دارد.
در همین حال، موشک دوربرد شهاب ۴ که برای حمل ماهواره و قرار دادن آن در مدار، طراحی شده‌است و موشک‌های فتاح۲ و موشک دوربرد شهاب ۵ ، یکی از موشک‌های بسیار پیشرفته با برد حداکثری می‌باشد که اطلاعات کمی درباره‌ی آن‌ها منتشر شده است. همچنین موشک بالستیک و هوشمند خلیج‌فارس با سرعتی مافوق صوت می‌تواند انواع ناوها و شناورهای دشمن را مورد اصابت قرار دهد. گفته‌شده که شعاع برد عملیاتی این موشک، ۳۰۰ کیلومتر است که در آینده‌ی نزدیک نسل جدید آن با بردی بیشتر تولید خواهد شد.
از سوی هم، موشک ایرانی «حوت» یکی از سریع‌ترین موشک‌های رادار گریز آبی جهان است که معادل ۱۰۰ متر در ثانیه سرعت دارد که حدود ۳ برابر بیشتر از آن موشکی سرعت دارد که آمریکایی‌ها از داشتن آن به خود می‌بالند. بر اساس گزارش اسپوتینک، فناوری ساخت چنین موشکی فقط در اختیار ایران و روسیه (موشک اشکوال) است و موشک‌اندازهای این موشک ترسناک کاملاً رادار گریز بوده و از دید رادارهای دشمن مخفی می‌مانند.
از سوی دیگر و بنا بر گزارش دیدبان ایران؛ اسرائیل موشک‌های جریکو ۳، موشک دلیله و گابریل را در اختیار دارد. بدون شک این موشک‌های ایران است که در خاورمیانه بیشترین توجه را به خود جلب کرده و اثرگذار نیز می‌باشد، اما لازم به ذکر است که اسرائیل نیز موشک‌های بالستیک مختص خود را دارد که البته کارایی آن چندان ثابت نشده است. طبق گزارش‌های منتشرشده، اسراییل موشک‌های سه مرحله‌یی جریکو ۳ قابلیت حمل کلاهکی ۲.۲ تنی را دارند و موشکی با برد متوسط به شمار می‌روند. همچنین موشک دلیله، نوعی موشک کروز است که توسط صنایع نظامی اسرائیل ساخته شده و موشک گابریل از دیگر موشک‌های پیشرفته اسرائیل است.
توان جنگی
اسرائیل با این‌که بیش از ده‌ها جنگ با کشورهای همسایه و فلسطینیان از سال ۱۹۴۸ داشته است، اما درگیری‌های اخیر در غزه نشان داد که قدرت رزمی این رژیم آن‌گونه که تعریف می‌شود، کارایی ندارد؛ زیرا ارتش اسرائیل در مقابل حماس که دارای ۲۵ هزار تا ۴۰ هزار سرباز می‌باشد، هم دچار چالش و خطای محاسباتی گردیده و هم در منجلاب جنگ چریکی گیر افتاده است؛ زیرا تاکنون اسرائیل در جنگ اخیر غزه سنگین‌ترین تلفات را در مقایسه با تمامی جنگ‌هایش در سال‌های گذشته متحمل شده است.
البته توان رزمی اسرائیل، بیشتر وابسته به حمایت امریکا و غرب است که اگر امریکا پشت این رژیم نباشد، احتمال پیروزی اسرائیل در جنگ‌های رودررو (متعارف) بسیار کم است. همچنین این رژیم توان جنگ درازمدت و فرسایشی را نیز ندارد.
از سوی هم ایران نیز تجربه‌ی جنگی بسیاری مهمی دارد. هشت سال جنگ در برابر عراق و به پیروزی بر صدام که حمایت شوروی سابق و بسیاری از کشورهای عربی و غربی را با خود داشت، بسیار مهم است. از سوی هم تشکیل محور “مقاومت”، سرکوب داعش و گروه‌های تکفیری در سوریه، تغییر اوضاع به نفع حوثی‌ها در یمن، اقتدار حزب‌الله لبنان، کنترول عراق از سوی حشد الشعبی و بالا بردن توان رزمی حماس که به‌تنهایی اسراییل را شش ماه است، به چالش کشیده است، برای اثبات توان رزمی ایران و متحدان آن بسیار مهم باشد. به نظر می‌رسد که ایران با همین رویکرد و توان رزمی فعلی، بازدارندگی کامل را در برابر اسراییل ایجاد کرده و اسراییل به‌نوعی در محاصره محور مقاومت قرار دارد.
