مطبوعات افغانستان؛ از دستاوردهای جمهوریت تا سرکوب امارت

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالله دانش
1404/02/13
12:13 ب.ظ
بازدید: 3

پایگاه خبری تحلیلی روایت : امروز ۳ می یا ۱۳ ثور، روز جهانی مطبوعات است این روز یک فرصت جهانی برای ارزیابی وضعیت آزادی رسانه‌ها در کشورهای مختلف شناخته می‌شود، در افغانستان به ویژه پس از تحولات عمده‌یی‌که در دو دهه پسین شاهد بوده‌ایم، اهمیت دیگری پیدا کرده است. افغانستان در طول دو دهه گذشته مسیر طولانی و پیچیده‌ای را در عرصه رسانه‌ها طی کرد؛ از بهبود آزادی‌های مطبوعاتی و افزایش تعداد رسانه‌ها در دوران جمهوریت تا بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ که منجر به بحران جدی در وضعیت رسانه‌ها و خبرنگاران شد.

امروز ۳ می یا ۱۳ ثور، روز جهانی مطبوعات است این روز یک فرصت جهانی برای ارزیابی وضعیت آزادی رسانه‌ها در کشورهای مختلف شناخته می‌شود، در افغانستان به ویژه پس از تحولات عمده‌یی‌که در دو دهه پسین شاهد بوده‌ایم، اهمیت دیگری پیدا کرده است. افغانستان در طول دو دهه گذشته مسیر طولانی و پیچیده‌ای را در عرصه رسانه‌ها طی کرد؛ از بهبود آزادی‌های مطبوعاتی و افزایش تعداد رسانه‌ها در دوران جمهوریت تا بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ که منجر به بحران جدی در وضعیت رسانه‌ها و خبرنگاران شد.
پس از سقوط رژیم گروه طالبان در سال ۲۰۰۱، افغانستان شاهد تحولی گسترده در زمینه رسانه‌ها بود. با آغاز دوران جمهوری، آزادی بیان و فعالیت‌های رسانه‌یی به یکی از دستاوردهای مهم کشور تبدیل شد. در این دوران، شمار رسانه‌ها در افغانستان به سرعت بالا رفت و از چند ده رسانه به بیش از ۵۰۰ رسانه مستقل در سطوح مختلف رسید. این رشد در رسانه‌های تلویزیونی، رادیویی و آنلاین مشاهده شد که به تقویت فضای آزاد تبادل اطلاعات، نقد و گفت‌وگو در جامعه کمک کرد. علاوه بر این، خبرنگاران زن نیز برای نخستین بار توانستند به صورت جدی وارد عرصه رسانه‌ها شوند و جایگاه خود را در این بخش پیدا کنند.
این پیشرفت‌ها در زمینه رسانه‌ها، زمینه را برای ایجاد فضایی بازتر و دموکراتیک‌تر فراهم ساخت و رسانه‌ها به عنوان ابزارهای اساسی برای نظارت بر حکومت و نقد سیاست‌ها عمل کردند. افزایش روزافزون رسانه‌های گوناکون به ویژه رسانه‌های مستقل و متنوع، یکی از دستاوردهای اصلی دوره جمهوریت بود که دستاوردهای آن را نمی‌توان نادیده گرفت.
اما با بازگشت طالبان به قدرت در ۱۵ اگست ۲۰۲۱، وضعیت رسانه‌ها و آزادی مطبوعات در افغانستان به شدت تحت تاثیر قرار گرفت. طالبان بلافاصله پس از به دست گرفتن به‌قدرت، سیاست‌هایی را در پیش گرفتند که به شدت محدودکننده آزادی رسانه‌ها بود. در این دوران رسانه‌ها دیگر اجازه نداشتند که خبرها و گزارش‌ها را به طور مستقل منتشر کنند و تنها می‌توانستند مواد و محتوای تایید شده از سوی گروه طالبان را منتشر نمایند. بسیاری از رسانه‌ها مجبور به تغییر خط‌مشی خود شدند یا به طور کامل مسدود شدند.
در این شرایط، خبرنگاران زن تحت فشارهای جدی قرار گرفتند و تعداد زیادی از آن‌ها به دلیل تهدیدهای مکرر از سوی طالبان، مجبور به ترک حرفه خبرنگاری شدند. بسیاری از روزنامه‌نگاران با تهدیدات مستقیم مواجه شدند و عملن‌ از فعالیت آزادانه محروم شدند. این سیاست‌ها باعث شد تا افغانستان دوباره به یکی از کشورهای با کمترین آزادی مطبوعات در جهان تبدیل شود.
بر اساس گزارش تازه سازمان گزارش‌گران بدون مرز برای سال ۲۰۲۵، افغانستان در رتبه ۱۷۵ از ۱۸۰ کشور قرار دارد و تنها ۱۷.۸۸ امتیاز از ۱۰۰ در شاخص آزادی مطبوعات کسب کرده است. اگرچه این رتبه نسبت به سال گذشته سه پله بهبود یافته، اما وضعیت همچنان بحرانی و نگران‌کننده است. افغانستان در شاخص‌های امنیتی، قانونی، اقتصادی و اجتماعی در وضعیتی بسیار ضعیف قرار دارد و خبرنگاران به ویژه در زمینه آزادی عمل با موانع جدی روبه‌رو هستند.

آینده مطبوعات در افغانستان

با توجه به وضعیت کنونی و سیاست‌های گروه طالبان در قبال رسانه‌ها، پیش‌بینی آینده آزادی مطبوعات در افغانستان دشوار است. تا زمانی که سیاست‌های سختگیرانه طالبان در زمینه کنترل رسانه‌ها ادامه یابد، به نظر نمی‌رسد که شرایط برای رسانه‌ها و خبرنگاران بهبود یابد. در چنین شرایطی، حمایت‌های بین‌المللی از رسانه‌ها و خبرنگاران افغانستان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. جامعه جهانی بایداز خبرنگاران و رسانه‌های مستقل حمایت کند و در برابر سرکوب‌های فزاینده‌ییکه علیه آزادی بیان در افغانستان صورت می‌گیرد، واکنش نشان دهد.
افغانستان در حالی روز جهانی مطبوعات را گرامی می‌دارد که وضعیت رسانه‌ها در این کشور دستخوش تحولاتی اساسی و منفی شده است. در حالی که دوران جمهوریت یکی از دستاوردهای بزرگ در زمینه آزادی رسانه‌ها بود، بازگشت طالبان وضعیت آزادی مطبوعات را به طور جدی تهدید کرده است. در این شرایط، حمایت‌های بین‌المللی از آزادی بیان و رسانه‌های مستقل می‌تواند نقش مهمی در حفظ حقوق خبرنگاران و ارتقاء فضای رسانه‌ای در افغانستان داشته باشد.

نوشته های مرتبط :