مجیب‌الرحمن رحیمی، سخنگوی پیشین ریاست اجراییه، در کنفرانس «احمدشاه مسعود و گفتمان دولت ملی» در هامبورگ، به تبیین افکار و اندیشه‌های شهید احمدشاه مسعود پرداخت.
رحیمی با استفاده از رویکرد «گذشته‌نگر»، تلاش کرد زندگی و دستاوردهای مسعود را در چهار مرحله تحلیل کند و از یک‌سو شخصیت، جایگاه و نقش دوران‌ساز وی را به تصویر بکشد و از سوی دیگر تکامل فکری و اندیشه‌های وی را بررسی کند. وی در این سخنرانی بحث «عبور از تجلیل به تحلیل» و تقسیم‌بندی زندگی مسعود به «مسعود متقدم» و «مسعود متأخر» را مطرح کرد.
مسعود متقدم: جهاد علیه اشغال شوروی
زمینه: تقابل گفتمانی راست و چپ، مارکسیسم و اسلام (اسلام سنتی/اخوان‌المسلمین).
اسلام به عنوان ابرنشانه مبارزات: جهاد، آزادی، عدالت و براندازی حکومت تحت‌الحمایه شوروی.
برداشت مسعود از حکومت اسلامی: وی همواره بر رضایت مردم، ارائه خدمات و تأمین امنیت تأکید داشت، نه صرف استفاده از نمادهای ظاهری دین.
احترام به تنوع جامعه و ساختارهای اداری و رهبری شورای نظار.
برنامه‌ریزی برای حکومت اسلامی پس از خروج نیروهای شوروی، تدوین قانون اساسی و ایجاد اداره نمونه و ارتش اسلامی در تالقان.
فهم عمیق از تاریخ، روابط قدرت، جامعه‌شناسی سیاسی و تحلیل دقیق اوضاع داخلی و منطقه‌ای در چارچوب پارادایم اسلام‌گرایی و جهاد.
دولت مجاهدین؛ از براندازی تا دولت‌سازی
زمینه: دوران سقوط رژیم کمونیستی، برقراری نظام اسلامی، تلاش برای دولت‌سازی و درگیری‌های میان‌حزبی و قومی.
مواجهه با واقعیت‌های جامعه و پیچیدگی‌های دولت‌سازی.
روابط با اقوام، احزاب و درگیری‌ها با حزب اسلامی حکمتیار.
تقسیم قدرت، نزاع‌ها، ائتلاف‌های سیاسی-قومی و دوران گذار با تشکیل نظام شبه‌ریاستی.
توجه به اقتصاد سیاسی و روابط خارجی، به ویژه دشواری‌ها با پاکستان، ایران و کشورهای آسیای میانه.
تکامل فکری و تغییر در قرائت ایدئولوژیک اسلام، با حفظ محوریت آن در مبارزات سیاسی-فکری.
مسعود متأخر: مقاومت ملی و ظهور رهبر ملی
زمینه: اشغال کابل توسط طالبان و گفتمان شریعت طالبانی.
مشاهده پیامد قرائت سیاسی-ابزاری از دین و خشونت قبیله‌ای-قوم‌محور.
عبور از محدودیت‌های پارادایم‌های جهادی و ایدئولوژیک و شکل‌گیری مرحله جدید عمل‌گرایی.
پختگی سیاسی: کنار گذاشتن اختلافات و ایجاد محور بزرگ ائتلاف سیاسی علیه طالبان.
محور مقاومت ملی با دیدگاه‌های مدرن و ملی، احترام به رهبران و بزرگان اقوام و جریان‌های سیاسی.
ارائه روایت جدید در تقابل گفتمانی با طالبان: اسلام معتدل، دموکراسی، انتخابات، حقوق بشر، حقوق زبان و مشارکت اقوام.
مفهوم «حکومت دموکراتیک بر اساس رأی و نظر مردم» جایگزین «حکومت اسلامی انتصابی».
توجه به سیاست خارجی مبتنی بر احترام متقابل و اهمیت صلح با عزت و استقلال.
تحول فکری-فلسفی مسعود، نتیجه مطالعه، بحث و تجربه عملی وی، و هم‌خوانی اسلام معتدل با عدالت اجتماعی، مردم‌سالاری، حقوق بشر و مشارکت سیاسی.رحیمی تأکید کرد که تحول فکری و عملی احمدشاه مسعود، الگویی برای دولت‌سازی و مقاومت ملی در افغانستان محسوب می‌شود و نشان‌دهنده عبور یک رهبر جهادی از محدودیت‌های ایدئولوژیک به سمت رهبری مدرن و ملی‌گرا است.
