فروپاشی ائتلاف‌ها در افغانستان؛ بازی بی‌ثمر قدرت و واکنش آگاهانه مردم

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/02/03
11:33 ق.ظ
بازدید: 37

پایگاه خبری تحلیلی روایت : تاریخ سیاسی افغانستان در چند دهه گذشته و بویژه بیش از دو دهه‌ی اخیر شاهد تولد و مرگ زودهنگام ده‌ها ائتلاف و اتحادیه بوده است. این اتحادهای ناپایدار عموماً نه بر اساس یک برنامه و چشم‌انداز مشترک، بلکه در واکنش به تهدیدات مقطعی شکل گرفته/می‌گیرند. در آخرین مورد از نمونه بارز آن خروج جبهه مقاومت ملی، جبهه آزادی و حزب جمعیت شاخه صلاح الدین ربانی از مجمع ملی برای نجات افغانستان است که نشان می دهد حتی در شرایط بحرانی کنونی، گروه‌های سیاسی قادر به حفظ اتحاد خود نیستند. البته مشکل از هیچ جریان و فرد و سیاسی نیست؛ مشکل اصلی اینجاست که این ائتلاف‌ها بیشتر «ضد چیزی» هستند تا «برای چیزی». آنها علیه طالبان متحد می‌شوند، اما وقتی پای تعریف ساختار قدرت و سیاست‌های اجرایی به میان می‌آید، اختلافات بنیادین آشکار می‌شود.

تاریخ سیاسی افغانستان در چند دهه گذشته و بویژه بیش از دو دهه‌ی اخیر شاهد تولد و مرگ زودهنگام ده‌ها ائتلاف و اتحادیه بوده است. این اتحادهای ناپایدار عموماً نه بر اساس یک برنامه و چشم‌انداز مشترک، بلکه در واکنش به تهدیدات مقطعی شکل گرفته/می‌گیرند. در آخرین مورد از نمونه بارز آن خروج جبهه مقاومت ملی، جبهه آزادی و حزب جمعیت شاخه صلاح الدین ربانی از مجمع ملی برای نجات افغانستان است که نشان می دهد حتی در شرایط بحرانی کنونی، گروه‌های سیاسی قادر به حفظ اتحاد خود نیستند. البته مشکل از هیچ جریان و فرد و سیاسی نیست؛ مشکل اصلی اینجاست که این ائتلاف‌ها بیشتر «ضد چیزی» هستند تا «برای چیزی». آنها علیه طالبان متحد می‌شوند، اما وقتی پای تعریف ساختار قدرت و سیاست‌های اجرایی به میان می‌آید، اختلافات بنیادین آشکار می‌شود.

موضوع تک‌روی در ائتلاف‌ها

یکی از مشکلات اصلی در اتحادها و ائتلاف ها، رویکرد فرد محورانه است. فرهنگ سیاسی افغانستان همواره از بیماری فردمحوری رنج برده است. یعنی رهبران سیاسی به جای اینکه خود را بخشی از یک کل بدانند، همواره در پی برجسته کردن نقش فردی و موقعیت شخصی خود هستند. این ویژگی در رفتار شخصیت های سیاسی نیز دیده می‌شود که ترجیح می‌دهد به جای سازش در چارچوب یک ائتلاف گسترده، مستقل عمل کند. این تک‌روی‌ها زمانی خطرناک‌تر می‌شود که پای محاسبات قومی به میان می‌آید. انتصاب عمر داودزی به ریاست اجرایی شورای ملی نجات، نمونه بارزی از این خودمحوری‌هاست که بدون توجه به حساسیت‌های موجود صورت گرفته و نتیجه آن چیزی جز تضعیف و ازهم پاشی ائتلاف نبوده است.

تاثیرگذار مردم

جامعه افغانستان امروز تا حدودی به کنش های سیاسی آشنا شده اند. انتقادات گسترده مردم به انتصاب عمر داودزی نشان داد که افکار عمومی دیگر حاضر نیست چشم بسته از تصمیمات که افرادی با گذشته نامطلوب را برجسته کند، بپذیرند. مردم به خوبی می‌فهمند که چگونه افراد یک قوم خاص و برخی جریان‌های آن با تقسیم‌بندی‌های حساب‌شده، تعدادی را در نقش جمهوری‌خواه، گروهی را به عنوان طالبان معتدل و شماری را در جایگاه میانجی قرار می‌دهند تا از همه ظرفیت‌ها برای نفوذ و قدرت‌طلبی استفاده کنند. هرچند مخالفت شماری از جریان ها با انتصاب داودزی گفته شده که بدون مشورت بوده است.

آینده ائتلاف‌ها؛ انسجام یا فروپاشی؟

آینده تحولات سیاسی افغانستان به شدت به توانایی نیروهای سیاسی در ایجاد ائتلاف‌های مبتنی بر برنامه بستگی دارد. اگر این ائتلاف‌ها نتوانند از چارچوب‌های قومی و فردی فراتر روند و بر اساس یک طرح جامع متحد شوند، شاهد تکرار بی‌پایان همین چرخه فروپاشی خواهیم بود. نیاز مبرم امروز، ایجاد یک جبهه متحد بر اساس اصول دموکراتیک، عدالت محوری و مشارکت واقعی همه اقوام است. ائتلافی که نه بر اساس تنها مخالفت با طالبان، بلکه بر اساس ارائه یک آلترناتیو ملموس و قابل قبول برای آینده افغانستان شکل بگیرد. بدون چنین تحولی، هر ائتلاف جدیدی محکوم به تکرار اشتباهات گذشته خواهد بود. بدون شک مبارزه با طالبان یک امر ضروری در جهت اتحاد است، اما اتحاد و تشکیل ائتلاف ها فارغ از بود و نبود طالبان، برای تامین اصل مردم سالاری ضروری است.

نکته آخر

با توجه به انفصال چند جریان سیتسی از مجمع ملی نجات، تجربه اخیر این مجمع نشان داد که بدون وجود یک برنامه مشترک و روشن، حتی ضرورت مبارزه با طالبان نیز نمی‌تواند ضامن پایداری ائتلاف‌ها باشد. از سوی دیگر، واکنش مردم به انتصاب‌های قوم‌گرایانه حاکی از ظهور افکار عمومی هوشیاری است که دیگر حاضر به پذیرش بازی‌های سیاسی سنتی نیست. آینده سیاسی افغانستان در گرو توانایی نیروهای مخالف طالبان در ایجاد ائتلاف‌های برنامه‌محور و فراگیر است. در غیر این صورت، باید شاهد تداوم همین چرخه باطل تشکیل و فروپاشی ائتلاف‌ها باشیم.

نوشته های مرتبط :