علت درگیری طالبان با نظامیان پاکستان و عواقب این تقابل

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام رضا سادات
1403/06/20
2:00 ب.ظ
بازدید: 35

پایگاه خبری تحلیلی روایت : روز گذشته پس از وقفه یک روزه، نیروهای طالبان و مرزبانان پاکستانی در ولسوالی زازی ولایت خوست بار دیگر درگیر شدند. در پی تداوم این درگیری‌ها عبدالقیوم روحانی، والی طالبان برای خوست از مناطق مرزی دیدار کرده و گفته است، نیروهای مرزی برای دفاع از خاک و مردم خود آماده هرگونه قربانی هستند و با اراده محکم و عزم قوی از خاک کشور دفاع می‌کنند.

روز گذشته پس از وقفه یک روزه، نیروهای طالبان و مرزبانان پاکستانی در ولسوالی زازی ولایت خوست بار دیگر درگیر شدند. در پی تداوم این درگیری‌ها عبدالقیوم روحانی، والی طالبان برای خوست از مناطق مرزی دیدار کرده و گفته است، نیروهای مرزی برای دفاع از خاک و مردم خود آماده هرگونه قربانی هستند و با اراده محکم و عزم قوی از خاک کشور دفاع می‌کنند.

این چندمین بار است که نیروهای طالبان با مرزبانان پاکستانی درگیر می‌شوند. در حالی‌که نقش دولت و نظامیان پاکستان را در بوجود آوردن و به قدرت رسیدن طالبان هیچ کسی نمی تواند انکار کند، اما فعلا با تشدید حملات تی تی پی روابط دو طرف به ظاهر متشنج و غیر دوستانه به نظر می رسد. در حالی‌که پشت پرده این وقایع می تواند معاملات در کار باشد، اما این تنش در ظاهر قضیه همزمان با وقوع سه مسئله جدی در پاکستان (برکناری عمران خان، به حاشیه کشاندن مولانا فضل الرحمن و تشدید حملات تی تی پی در خیبر پختونخواه) تشدید گردید.

با این وجود، درگیری های مرزی فارغ از معاملات پشت پرده، در نگاه نخست بیشتر از آن‌که مبتنی بر تخطی مرزی یا ایجاد پاسگاه و موارد دیگر باشد، دلیل اول آن تشدید حملات تی تی پی در پاکستان و حمایت طالبان از این گروه در مقابل دولت پاکستان است. حالا پرسش این است که با ادامه این روند و معاملات پشت پرده و درگیری ظاهری بین طالبان و دولت پاکستان و تشدید حملات تی تی پی، پاکستان دنبال چیست و عواقب این مسئله برای افغانستان چه می تواند باشد؟

اول؛ درحالی‌که پاکستان پس از بوجود آوردن طالبان در ۱۹۹۴، نخستین کشوری بود که این گروه را به رسمیت شناخت، اما هدف پاکستان از تاسیس و حمایت طالبان با اذعان بی‌نظیربوتو که در گفتگو با نشریه‌ی لوموند دیپلماتیک در سال ۲۰۰۱ انجام داد؛ بر این بود که: طالبان یک پروژه بود که از سوی آمریکا، عربستان سعودی و پاکستان ایجاد گردید. هدف از این کار، در واقع ایجاد یک جبهه در مقابل حکومت مجاهدین به رهبری استاد ربانی و احمدشاه مسعود بود که روابط چندان حسنه‌ای پس از سال ۱۳۷۱ با این سه کشور نداشتند.
البته رابطه امریکا و عربستان با طالبان نسبتاً پنهان بود، ولی پاکستان طالبان را به قول احمد رشید، نویسنده سرشناس این کشور، به‌عنوان نیروی نیابتی در افغانستان، روی صحنه آورد و علناً حمایت کرد. از سوی دیگر، پاکستان در جهان یگانه کشوری بود که رهبران طالبان فکر می‌کردند که می‌توانند روی کمک‌های آن حساب کنند.

همچنین بخوانید: یک کودک در تیراندازی «افراد مسلح با لباس طالبان» در غور به قتل رسیده است

دوم؛ پس از واقعه‌ی ۱۱ سپتامبر و متهم شدن طالبان به پناه دادن سران القاعده، روابط پنهانی طالبان و امریکا به هم خورد و پاکستان هم به خاطر پیروی از امریکا و وابستگی مالی به امریکا ناگزیر شد که روابط خود با طالبان را به صورت ظاهری تنزیل دهد. از همین رو به نوشته‌ی وحید بینش در کتاب «جریان پرشتاب طالبان»، پرویز مشرف پس‌ازآنکه دو هیات را به خاطر تسلیمی بن‌لادن نزد ملا عمر فرستاده بود، به مقصود خود نرسید و بدون آنکه مناسباتش را به‌طور رسمی قطع کند دیپلمات‌هایش را از افغانستان خارج کرد و به‌این‌ترتیب طالبان در مقابل یک ائتلاف غربی تنهای تنها ماند.
یعنی پاکستان همان‌گونه که در اوایل سال ۲۰۰۰ تحت‌فشار و با اشاره امریکا و غرب در رابطه خود با طالبان تجدیدنظر کرد، امروز هم حملات مرزی بین پاکستان طالبان و تشدید اوضاع و استفاده از داعش در بلوچستان و گروه‌های دیگر تروریستی، بخشی از موضع‌گیری‌های سیاسی و نظامی پاکستان با دیکته امریکا انجام می‌شود؛ زیرا امریکا دنبال منافع خود با استفاده از گروه های تروریستی است و پاکستان هم از یک طرف به کمک مالی امریکا نیاز دارد و از طرفی هم جنگ و درگیری ادامه دار نیاز این کشور برای تامین منافع منطقوی اش می باشد.

سوم؛ نقش پاکستان در استفاده از گروه های تروریستی زمانی واضح تر معلوم می شود که وقتی در بیست سال دوران پسا ‌بن در منطقه نگاه کنیم، می بینیم که امریکا با طالبان ظاهراً می‌جنگید، از سوی پاکستان هم‌میدان تاخت‌وتاز امریکا بود و هم ‌محل معامله و زد و بندهای سیاسی با گروه‌های مختلف در این کشور. همه به یاد داریم که امریکا بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸ هزاران حمله‌ی پهپادی را در داخل خاک پاکستان انجام داد و بر اساس آمارهای معتبر، از جمله گزارش‌های مقامات نظامی پاکستان، در این مدت نزدیک به ۱۰ هزار پاکستانی در حملات هوایی امریکا کشته و زخمی شده‌اند. یعنی پاکستان هم اجازه حضور گروه های جنگی به شمول طالبان را در خاک خود داده بود و هم از امریکا پول و سلاح می گرفت و اجازه عملیات های نمادین را به این کشور به بهانه مبارزه با تروریزم می‌داد.

چهارم؛ روند برکناری عمران خان از قدرت در سال ۲۰۲۲ که با اشاره و دستور امریکا صورت گرفت را همه به یاد داریم. به نوشته‌ی رسانه اینترنتی اینترسپت، پس از سفر عمران خان به مسکو و نزدیکی به روسیه، بلافاصله دیداری که بین اسد مجید خان، سفیر پاکستان در واشنگتن با ۲ مقام وزارت امور خارجه آمریکا از جمله دونالد لو، دستیار وزیر در امور جنوب و آسیای مرکزی برگزار شد، آن‌ها از دولت پاکستان خواستند تا نخست‌وزیر سابق این کشور را به دلیل آنچه بی‌طرفی در اوکراین خوانده‌شده، از سمتش برکنار کنند. بر اساس این گزارش، یک ماه بعد از دیدار سفیر پاکستان با مقامات وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن، عمران خان بارأی عدم اعتماد پارلمان از سمت خود برکنار شد. این رأی از حمایت نظامیان پرقدرت پاکستان برخوردار بود که نشان می‌دهد نفوذ امریکا تا چه حد در لایه‌های سیاسی و نظامی پاکستان ریشه دارد. حتی امروز عمران خان با همان فشارهای امریکا در زندان است. یعنی یک بازی چندگانه برد برد بین امریکا، پاکستان و نیروهای نیابتی این دو کشور در منطقه جریان دارد.

همچنین بخوانید: بازداشت‌های گسترده زنان توسط طالبان؛ ده‌ها زن به اتهام «بدحجابی» شکنجه شده‌اند

پنجم؛ با تمام‌ نزاع و درگیری های که بین طالبان و پاکستان به وقوع پیوسته و به ظاهر تنش ها تشدید شده، اما با نگاه به عمق قضایا ابعادی از روابط پنهان آنان آشکار می شود. مثلا با تمامی لفاظی ها بین طالبان و سیاسیون پاکستانی، نخست وزیر پاکستان چند ماه پیش در نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای گفت که «کشورهای جهان با حکومت طالبان باید تعامل معنادار داشته باشند زیرا که ثبات در افغانستان برای رسیدن به صلح و رفاه در منطقه، دغدغه‌ مشترک و مسئولیت همه رهبران سازمان همکاری‌ شانگهای است». وی همچنین مانند سایر رهبران پاکستان باری دیگر خواستار حمایت مالی از گروه طالبان گردیده و گفت که حمایت حیاتی مورد نیاز افغانستان برای جلوگیری از یک بحران شدید انسانی، جلوگیری از فروپاشی اقتصادی و مبارزه با تروریسم، متوقف شده است و این سیاست نیاز به بازنگری فوری دارد. همچنین در دو نشست دوحه با این‌که بسیاری انتظار داشتند که پاکستان با توجه به روابط ظاهری تنش آلود با طالبان علیه این گروه موضع بگیرد، اما بر عکس هیچ تصمیم خصمانه‌ای را از سوی پاکستان شاهد نبودیم.
البته این نکته قابل تامل است که طالبان بهترین گزینه برای پاکستان برای در دست داشتن قدرت در افغانستان است. زیرا پاکستان در طول حیات سیاسی خود هرگز با حاکمیت های گذشته افغانستان تا این حد نزدیک نبوده است. حتی در دوران جهاد و استقرار گروه های جهادی در این کشور، به جز حزب اسلامی حکمتیار، مولوی خالص و مولوی محمدی، هیچ گروهی دیگر تا این حد برای پاکستان عزیز نبوده است. نزدیکی گروه ها و حاکمیت ها به پاکستان در گرو رفتار و سیاست آنان بوده است. در واقع نزدیکی پاکستان به طالبان هم در شرایط کنونی بر میگردد به تبعیت طالبان از دولت پاکستان.
به قول بی نظیر بوتو، طالبان ارزان‌ترین و کم هزینه‌ترین و فرمان‌بردار ترین نیروی‌ نیابتی پاکستان در سال های گذشته بوده و هستند. به قول احمد رشید نویسنده پاکستانی، هیچ نیرویی به اندازه طالب برای پاکستان و پیشبرد اهداف این کشور به صرفه نیست. وجود طالب برای حیات پاکستان در افغانستان اساسی است. پاکستان با بودن طالب، مکلف به پرداخت میلیون‌ها دالر برای بی ثباتی در افغانستان مانند سال‌های گذشته نیست. از سویی هم محرک فکری طالبان ( مدارس حقانیه و دیوبندی) در دست استخبارات پاکستان قرار دارد؛ چون تا زمانیکه مدارس دینی پشتونستان‌ فعال باشد و مغزشویی افراد برای عملیات ها و برآورده شدن اهدافی به ظاهر مقدس وجود داشته باشد، پاکستان نیازی به ریخت و پاش‌ها برای برآورد شدن اهدافش کلان اش از جمله ادعاها برای ختم معضل خط دیورند در افغانستان ندارد.

همچنین بخوانید: لغو ممنوعیت سفر عضو ارشد طالبان

ششم؛ فارغ از این‌که درگیری مرزی و تقابل پاکستان و طالبان – حالا خودسرانه یا غیر خودسرانه، واقعی یا نمایشی؛ اما بسیاری به این اعتقاد اند که طالبان نماینده بخش بزرگ از مردم نبوده و پالیسی این گروه به‌هیچ‌عنوان مورد تایید اکثریت مطلق مردمان کشور نیست؛ زیرا نفس وجود طالبان به‌عنوان حاکم خودخوانده در افغانستان مشروعیت جمعی ندارد.
تبادل آتش در مرز و فشار ظاهری پاکستان بر طالبان حالا به خاطر تیرگی روابط این کشور با طالبان یا هم امتیازگیری از امریکا، هرچه باشد؛ اما پرسش این است که مردمان کشور تا کی و چرا هزینه این روابط و‌ معاملات را بپردازند و مهره بازی امریکا، پاکستان و طالبان باشند؟

نوشته های مرتبط :