هر طرح، برآیندی از یک مسئله است

دسته: تحلیل
نویسنده: محراب‌الدین ابراهیمی
1404/08/01
12:21 ب.ظ
بازدید: 7

پایگاه خبری تحلیلی روایت : این‌روزها درباره‌ی افغانستان پرسش‌های فراوانی مطرح می‌شود؛ چیستی‌ها و چرایی‌هایی که ریشه در تاریخ پر از جعل و تناقض دارند. دیروز در صفحات مجازی، دوست دانشمندم آقای عبدالشهید ثاقب موضوعاتی چون «لوی افغانستان» و «لوی پشتونستان» را مطرح کرد و هر کس با دیدگاهی متفاوت پیرامون این دو دیدگاه دلایل خود را فهرست نموده بودند. عده‌ی لوی افغانستان را محال دانستند و لوی پشتونستان را خیال خام؛ و گروهی دیگر، عکس این برداشت را پذیرفتند. در این شکی نیست که افغانستان از نظر بافت اجتماعی و موقعیت ژئوپولتیک، سرزمینی پیچیده و دغدغه‌مند است؛ از همین‌رو هیچ‌گاه کسی به وجود آرامش نسبی در این جغرافیا ایمان کامل نداشته است.

این‌روزها درباره‌ی افغانستان پرسش‌های فراوانی مطرح می‌شود؛ چیستی‌ها و چرایی‌هایی که ریشه در تاریخ پر از جعل و تناقض دارند. دیروز در صفحات مجازی، دوست دانشمندم آقای عبدالشهید ثاقب موضوعاتی چون «لوی افغانستان» و «لوی پشتونستان» را مطرح کرد و هر کس با دیدگاهی متفاوت پیرامون این دو دیدگاه دلایل خود را فهرست نموده بودند. عده‌ی لوی افغانستان را محال دانستند و لوی پشتونستان را خیال خام؛ و گروهی دیگر، عکس این برداشت را پذیرفتند. در این شکی نیست که افغانستان از نظر بافت اجتماعی و موقعیت ژئوپولتیک، سرزمینی پیچیده و دغدغه‌مند است؛ از همین‌رو هیچ‌گاه کسی به وجود آرامش نسبی در این جغرافیا ایمان کامل نداشته است.

در حالی‌که امروز طراحان مسئله‌ی افغانستان عمدتاً خارج‌نشین‌اند؛ افرادی آواره از خود این جغرافیا که بیشتر به بافتن نظر و پیشنهاد می‌پردازند و بر هر چیز قمار می‌کنند، در حالی‌که اگر در وطن می‌زیستند و بار مهاجرت را بر دوش نداشتند، باید مسئولانه‌تر می‌اندیشیدند. به هر حال، پرداختن به هر یک از این مسائل نیازمند واکاوی و شکافتن عمیق‌تر است، تا بتوان میان این عناصر گره‌های کور را یافت و راه‌حلی برای معضل دیرینه و تاریخی این سرزمین پیشنهاد کرد.

از منظر سنت وطن‌پرستی و میثاق‌های انسانی و مرزبندیِ دولت‌ها، اگر افغانستانی‌ها به‌جای دامن زدن به اختلافات درون قومیتی، بر «ملت شدن» تمرکز کنند، شاید بتوان با میان‌بری عقلانی‌تر زودتر بر بدبختی‌ها فائق آمد و بر پلشتی‌ها خندید. با این همه، در برجسته‌سازی این موضوعات همه‌ی مردم افغانستان — هر چند با فراز و فرود — شریک‌اند؛ یکی کمتر و دیگری بیشتر. بنابراین مسئله‌ی افغانستان به‌عنوان دغدغه‌ی کلان و منطقه‌ی، تداومِ ناکامی‌اش را حفظ خواهد کرد مگر آن‌که اراده‌ای جمعی پدید آید.

برای عبور از این بن‌بست، افغانستانی‌ها باید بر چند اصلِ بنیادین نقطه‌ی پایان گذارند و پیش از هر چیز به خودِ افغانستان و ملت‌های ساکن در آن بیندیشند؛ وگرنه راهِ تجزیه را در پیش خواهیم داشت و هرکس برای خود بساطی پهن خواهد کرد. همان‌گونه که پشتون‌ها طبل پشتونستان‌خواهی می‌کوبند و تاجیک‌ها به خراسان کهن و تعلقات فرهنگی با ایران و تاجیکستان گرایش و تمایلی بیشتر از افغانستان نشان می‌دهند، هر دو مسیر به سوی بدبختی خواهد رفت؛ روندی که از هر دو سو برای من مردود است. اگر چه شاید عده‌ی زیادی با من در این مورد موافق نباشد، اما دیدگاه های مختلف هم برای من قابل احترام اند.

بنابراین راه برون‌رفت از این معضلات، تنها در دو گزینه خلاصه می‌شود: نخست، اندیشیدن به کلیتِ افغانستان به‌عنوان جغرافیا و سرزمین مشترک، فارغ از تعلقات قبیله‌ی — و بنا نهادن نظامی مبتنی بر عدالت قومی و شهروندمحور؛ یا پذیرفتن تقسیم سیاسی افغانستان به شمال و جنوب، طوری که اگر امکان زندگی مشترک به‌عنوان هم‌وطنان میسر نشد، دست‌کم به‌عنوان دو کشور همسایه، تجربه‌ی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و انسانی را بیازماییم و دیگر جوانان کشور را قربانی آرمان‌ها و اهداف نامطلوب نکنیم.

نوشته های مرتبط :