برنامه «کافه پرسش» پایگاه خبری تحلیلی روایت شب گذشته با موضوع «مناسبات پاکستان با اقوام غیر پشتون افغانستان» در صفحه ایکس این رسانه برگزار شد. در این نشست، دکتر سردار رحیمی، پژوهشگر دانشگاه اینالکو پاریس، دکتر داوود عرفان، نویسنده و پژوهشگر، و عبدالشهید ثاقب، نویسنده، دیدگاه‌های خود را درباره سیاست‌های پاکستان در قبال افغانستان و نقش اقوام غیر پشتون در معادلات منطقه‌ای مطرح کردند. مهمانان این برنامه تاکید کردند که نگاه پاکستان به اقوام غیر پشتون افغانستان بیشتر ابزاری است و اقوام غیر پشتون هنوز نتوانسته‌اند جایگاه مؤثر سیاسی برای اینکه در راس قدرت قرار بگیرند، برای شان جستجو کنند.
دکتر رحیمی: نگاه ابزاری پاکستان و فرصت‌های محدود برای اقوام غیر پشتون
دکتر سردار محمد رحیمی در این نشست تأکید کرد که سیاست پاکستان در قبال افغانستان را باید در دو سطح دید؛ نخست سناریوهای از پیش طراحی‌شده برای مداخله قدرت‌های جهانی مانند آمریکا، و دوم واقعیت‌های بروکراتیک و روابط فردی که سیاست عملی منطقه را شکل می‌دهد. او هشدار داد که گرفتار شدن در «توهم توطئه» مانع درک واقع‌بینانه از سیاست‌های منطقه‌ای می‌شود.
رحیمی با مرور تاریخ روابط پاکستان با افغانستان گفت: «پاکستان در دوره جهاد از مجاهدین حمایت کرد، اما پس از پیروزی به دنبال نیروی نیابتی همسو با خود رفت و طالبان را تقویت کرد. پس از حادثه ۱۱ سپتامبر، این رابطه تغییر کرد اما در دور دوم طالبان دوباره با کمک پاکستان به قدرت رسید.» به گفته او اکنون دوباره پاکستان با طالبان به مشکل خورده است.
وی افزود که ورود هند به تعامل با طالبان، اسلام‌آباد را نگران کرده است و موضوع «تی‌تی‌پی» نیز به پیچیدگی بازی‌ها افزوده است. به باور رحیمی، پاکستان امروز روابط با اقوام غیر پشتون را به‌عنوان ابزاری برای فشار بر طالبان مطرح می‌کند، اما نگاه اصلی این کشور همچنان ایجاد یک رژیم ضعیف در افغانستان است.
رحیمی در ادامه تصریح کرد: اقوام غیر پشتون نتوانسته‌اند خود را به‌عنوان نیروهای مؤثر تثبیت کنند. پشتون‌ها محرک قدرت بوده‌اند و کشورهای منطقه ناگزیرند تعامل خود را با آنان تنظیم کنند. به گفته وی نگاه پاکستان به اقوام غیر پشتون بیشتر از جنبه حقوق بشری است و استفاده ابزاری این موضوع؛ نه قدرت سیاسی.
ثاقب: افسانه اکثریت پشتون‌ها و سیاست پاکستان برای مهار پشتونستان‌خواهی
عبدالشهید ثاقب در سخنان خود به ریشه‌های تاریخی نگاه پاکستان به پشتون‌ها پرداخت و گفت؛ نگرش پاکستان بر سه پایه استوار است؛ نخست آشنایی تاریخی با پشتون‌ها و حمایت از آنان، دوم افسانه‌ای که ساخته شده مبنی بر اینکه اکثریت مطلق افغانستان را پشتون‌ها تشکیل می‌دهند، و سوم این تصور که با روی کار آوردن پشتون‌ها، پشتونستان‌خواهی آن سوی دیورند فروکش خواهد کرد.
او با اشاره به دیدگاه انوالحق احدی، رئیس حزب افغان ملت، افزوددکه وی صریحا تاکید کرده که: در منطقه هر قومیت دولت-ملت خود را دارد؛ تاجیکستان برای تاجیک‌ها، ازبکستان برای ازبک‌ها، اما پشتون‌ها چنین دولتی ندارند و همین مسئله حساسیت‌برانگیز است و پشتون ها نیز باید دولت خود را داشته باشند.
ثاقب همچنین به مسئله دیورند و شعار «لر و بر» اشاره کرد و گفت: «وقتی چنین شعارهایی مطرح می‌شود، کشورهای همسایه تحریک می‌شوند. وی تاکید که راه‌حل، همگرایی است نه ادعاهای ارضی و ادغام‌سازی.
به باور او، سیاست پاکستان در قبال پشتون‌ها همواره با هدف مهار تهدیدهای قومی و سرزمینی بوده است، اما این نگاه باعث شده اقوام غیر پشتون در حاشیه قرار گیرند و نتوانند نقش سیاسی برجسته‌ای ایفا کنند.
دکتر داود عرفان: پاکستان در برزخ تصمیم‌گیری؛ اقوام غیر پشتون در حاشیه بازی قدرت
دکتر داوود عرفان با مرور سیاست‌های پنجاه سال گذشته پاکستان گفت؛ اسلام‌آباد برای مقابله با موج ناسیونالیسم داودخان، از رادیکالیسم اسلامی استفاده کرد تا این ناسیونالیسم را مهار کند. به گفته او در این چارچوب، اقوام غیر پشتون همواره ابزاری در دست پاکستان بوده‌اند.
عرفان افزود: «امروز پاکستان با خطرات بالقوه‌ای چون تی‌تی‌پی، هند و طالبان پاکستان روبه‌رو است و در برزخ تصمیم‌گیری قرار دارد. از یک سو مخمصه روابط با چین و آمریکا و از سوی دیگر تنش با هند، این کشور را در موقعیت دشواری قرار داده است.
او تأکید کرد که روابط پاکستان با طالبان تاکتیکی است نه استراتژیک و اگر اسلام‌آباد در ترازوی قدرت‌های چین، روسیه و ایران قرار گیرد، می‌توان به آینده اقوام غیر پشتون خوش‌بین بود.
عرفان همچنین به شکاف‌های اجتماعی افغانستان از جمله شکاف در درون اقوام اشاره کرد و گفت که؛ در میان تاجیک‌ها و ازبک‌ها بنیادگرایی بیشتر دیده می‌شود. این بار ممکن است تاجیک‌ها و ازبک‌ها به ابزار بنیادگرایی تبدیل شوند.
در نشست «کافه پرسش» تاکید شد که سیاست پاکستان در قبال افغانستان همچنان بر محور پشتون‌ها می‌چرخد و اقوام غیر پشتون بیشتر در نقش ابزاری دیده می‌شوند تا بازیگران اصلی. رحیمی بر نگاه ابزاری پاکستان و فرصت‌های محدود اقوام غیر پشتون تأکید کرد، ثاقب افسانه اکثریت پشتون‌ها و سیاست مهار پشتونستان‌خواهی را برجسته ساخت، و عرفان پاکستان را در برزخ تصمیم‌گیری توصیف کرد. در مجموع، آینده روابط پاکستان با اقوام غیر پشتون به میزان توان این اقوام در تثبیت جایگاه سیاسی و اجتماعی خود آنان تاکید شد.
