پس از سقوط کابل در آگست ۲۰۲۱ و بازگشت دوباره طالبان به قدرت، افغانستان بار دیگر وارد دورانی تاریک و پرفراز و نشیب شده است. این گروه با اعمال سیاست‌ها و محدودیت‌هایی که بسیاری از آنها به شدت تنگ‌نظرانه و سرکوبگرانه هستند، کشور را در مسیر عقب‌گرد جدی قرار داده است. در حالی که مردم افغانستان برای بازسازی کشور و پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی خود امید داشتند، طالبان با اعمال محدودیت‌های گسترده بر حقوق زنان، سرکوب آزادی بیان، و فلج کردن اقتصاد، این امیدها را به یأس و ناامیدی تبدیل کرده‌اند. در این مقاله به بررسی اقدامات طالبان و تأثیرات آن بر جامعه افغانستان می‌پردازیم؛ اقداماتی که نه تنها دستاوردهای گذشته را از بین برده‌اند، بلکه آینده کشور را نیز به خطر انداخته‌اند.
محدودیت‌های تحصیلی و اجتماعی
یکی از نخستین و برجسته‌ترین اقدامات طالبان پس از تصرف مجدد قدرت، اعمال محدودیت‌های شدید بر حقوق زنان و دختران بود. طالبان به سرعت دسترسی دختران به آموزش‌های متوسطه و دانشگاهی را ممنوع کرد و زنان را از اشتغال در بسیاری از مشاغل و حضور در فضاهای عمومی محروم ساخت. این محدودیت‌ها که با مقاومت‌های داخلی و محکومیت‌های بین‌المللی مواجه شده است، چشم‌انداز آینده نسل جوان افغانستان را به شدت تیره و تار کرده است.
براساس آمارهای سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو)، طالبان تاکنون ۱.۴ میلیون دختر را از آموزش محروم کرده‌اند و مجموعاً ۲.۵ میلیون دختر، که معادل ۸۰ درصد دختران سن مکتب در افغانستان است، از آموزش دور مانده‌اند. این محدودیت‌ها نه تنها حقوق اولیه آموزشی را از دختران سلب کرده است، بلکه با محروم کردن نیمی از جمعیت جوان کشور از تحصیل، آینده افغانستان را نیز در معرض خطر قرار داده است.
سرکوب رسانه‌ها و آزادی بیان
طالبان در تلاش برای کنترل، سانسور و مهار دسترسی به اطلاعات، به سرکوب شدید رسانه‌ها و خبرنگاران پرداخته است. این گروه با بستن رسانه‌های مستقل و تهدید روزنامه‌نگاران، دسترسی مردم به اطلاعات مستقل و معتبر را به شدت محدود کرده است. بسیاری از خبرنگاران مجبور به ترک کشور شده‌اند یا با تهدیدات جانی مواجه هستند.
طبق گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، در نیمه نخست سال ۲۰۲۴، ۸۹ رویداد تهدید و بازداشت خبرنگاران ثبت شده است. طالبان حداقل ۷ رسانه را در این مدت بسته‌اند که شامل دو شبکه تلویزیونی در کابل و ۵ شبکه رادیویی در ولایت‌های غزنی، لغمان، پروان و خوست می‌شود. این تنها مروبط نیمه نخست ۲۰۲۴ است. حالانکه از زمان تسلط این گروه بر افغانستان از ۶۰۰ رسانه، بیشتر از نیم آنها موقف شده‌است.
اقتصاد فلج شده
سیاست‌های اقتصادی طالبان نیز به شدت به وضعیت اقتصادی کشور ضربه زده است. قطع کمک‌های مالی و توسعه‌ای بین‌المللی پس از به قدرت رسیدن طالبان، فساد و تمرکز این گروه بر کنترل منابع مالی و اقتصادی کشور، به ویژه معادن و مواد مخدر، باعث شده است که اقتصاد افغانستان در وضعیت بحرانی قرار گیرد.
نرخ بیکاری و فقر به طور چشمگیری افزایش یافته و براساس گزارش‌های سازمان ملل، ۴۸ درصد از جمعیت افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند و ۱۲.۴ درصد نیز با ناامنی غذایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در چنین شرایطی، سیاست‌های اقتصادی طالبان به جای بهبود وضعیت اقتصادی مردم، بیشتر به تأمین نیازهای نظامی و تقویت زیرساخت‌های حکومتی آنها متمرکز شده است، امری که موجب وخامت بیشتر شرایط اقتصادی شده است.
سیاست‌های انزواگرایانه
طالبان با اتخاذ سیاست‌های انزواگرایانه، افغانستان را از جامعه جهانی جدا کرده‌اند. محدودیت‌های شدید بر آزادی‌های مدنی، عدم تمایل به همکاری با جامعه بین‌المللی و نقض آشکار حقوق بشر موجب شده است که افغانستان در بسیاری از زمینه‌ها از قبیل توسعه فناوری، بهبود زیرساخت‌ها و ارتقاء سطح زندگی مردم عقب بماند.
این وضعیت نه تنها موجب کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی شده، بلکه انتقال دانش و فناوری‌های نوین به کشور را نیز به شدت محدود کرده است. وزارت خارجه آمریکا اخیراً تأکید کرده است که هیچ کشوری طالبان را به عنوان حکومت مشروع افغانستان به رسمیت نمی‌شناسد و این وضعیت، چشم‌انداز تعامل افغانستان با جامعه بین‌المللی را بیش از پیش مبهم کرده است.
در نهایت می‌توان گفت که در سه سال گذشته، طالبان با اعمال سیاست‌ها و اقداماتی که منجر به عقب‌نگهداشتن مردم افغانستان شده است، نه تنها مانع از پیشرفت کشور شده‌اند بلکه بسیاری از دستاوردهای سال‌های گذشته را نیز از بین برده‌اند. این گروه با محدود کردن حقوق بشر، سرکوب آزادی بیان، تخریب اقتصاد و منزوی کردن افغانستان از جامعه جهانی، چشم‌انداز توسعه و پیشرفت کشور را به شدت تیره و تار کرده‌اند.
اگرچه تلاش‌های مردم افغانستان برای مقاومت در برابر این وضعیت همچنان ادامه دارد، اما چشم‌انداز روشنی برای خروج از این بحران در کوتاه‌مدت وجود ندارد مگر آنکه تغییرات اساسی در رویکردهای طالبان، یا تغییر جدی در سیاست‌های بین‌المللی صورت گیرد.
