شهادت حضرت علی و خطر گروه‌های خوارج در دنیای معاصر

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1403/12/28
12:20 ب.ظ
بازدید: 23

پایگاه خبری تحلیلی روایت : شهادت حضرت علی کرم الله وجهه یکی از وقایع تلخ و تأمل‌برانگیز در تاریخ اسلام است که نه تنها از جنبه دینی، مذهبی و تاریخی قابل توجه است، بلکه از منظر اجتماعی و سیاسی نیز حائز اهمیت فراوانی است. این واقعه تلخ در ۱۹ رمضان سال ۴۰ هجری قمری به دست عبدالرحمن بن ملجم مرادی، یکی از اعضای فرقه خوارج، اتفاق افتاد. خوارج گروهی بودند که ابتدا از یاران حضرت علی (ع) محسوب می‌شدند، اما پس از جنگ صفین و ماجرای حکمیت بین حضرت علی و معاویه، از ایشان جدا شدند و به مخالفان سرسخت او تبدیل گشتند. این گروه با تفسیرهای افراطی و خشک از دین، به خشونت و ترور روی آوردند و شهادت حضرت علی (ع) در صدر اسلام توسط خوارج و رویکرد گروه‌های افراطی خشکه مقدس مانند (داعش، طالبان، القاعده، بوکوحرام، تحریر الشام و…) در عصر حاضر نمادی از خطر گروه‌های تندرو و افراطی است که با تفسیرهای نادرست از دین، وحدت جامعه اسلامی و صلح جهانی را تهدید می‌کنند.

شهادت حضرت علی کرم الله وجهه یکی از وقایع تلخ و تأمل‌برانگیز در تاریخ اسلام است که نه تنها از جنبه دینی، مذهبی و تاریخی قابل توجه است، بلکه از منظر اجتماعی و سیاسی نیز حائز اهمیت فراوانی است. این واقعه تلخ در ۱۹ رمضان سال ۴۰ هجری قمری به دست عبدالرحمن بن ملجم مرادی، یکی از اعضای فرقه خوارج، اتفاق افتاد. خوارج گروهی بودند که ابتدا از یاران حضرت علی (ع) محسوب می‌شدند، اما پس از جنگ صفین و ماجرای حکمیت بین حضرت علی و معاویه، از ایشان جدا شدند و به مخالفان سرسخت او تبدیل گشتند. این گروه با تفسیرهای افراطی و خشک از دین، به خشونت و ترور روی آوردند و شهادت حضرت علی (ع) در صدر اسلام توسط خوارج و رویکرد گروه‌های افراطی خشکه مقدس مانند (داعش، طالبان، القاعده، بوکوحرام، تحریر الشام و…) در عصر حاضر نمادی از خطر گروه‌های تندرو و افراطی است که با تفسیرهای نادرست از دین، وحدت جامعه اسلامی و صلح جهانی را تهدید می‌کنند.

اگر تاریخ اسلام را بررسی کنیم، حضرت علی کرم الله وجهه در عصر خود با ایمان‌ترین و مسلمان‌ترین فرد بود، اما خوارج به عنوان یکی از نخستین گروه‌های تندرو در تاریخ اسلام، با تفسیرهای سخت‌گیرانه و غیرمنعطف از دین، خود را تنها مسلمانان واقعی می‌دانستند و دیگران را کافر قلمداد می‌کردند. آن‌ها معتقد بودند که هر کسی از دید آنان مرتکب اشتباه شود، از دین خارج شده و کشتن او جایز است. این تفکر افراطی باعث شد که خوارج نه تنها به مخالفت با حضرت علی کرم الله وجهه که از دید آنان مسئله حاکمیت با معاویه را اشتباه می دانستند، بپردازند، بلکه به ترور و خشونت علیه مخالفان خود نیز دست بزنند. حضرت علی کرم الله وجهه در مواجهه با خوارج، رویکردی مبتنی بر عقلانیت و مدارا داشت و تلاش کرد تا با استدلال و گفت‌وگو آن‌ها را از مسیر خشونت بازدارد. اما متأسفانه، تعصب و افراط‌گرایی خوارج مانع از پذیرش هرگونه منطق و گفت‌وگو شد. در نتیجه جنگ نهروان پیش آمد و هزاران تن از خوارج توسط حضرت علی معدوم شد. این نکته به معنی آن است که حضرت علی همان زمان خطر خوارج و افراط گرایی را درک کرده بود. او آگاهانه به مقابله‌ی خوارج و افراطیون رفت و با آنان جنگید. در نهایت چند خوارج که از جنگ نهروان جان سالم به در برده بودند، حضرت علی را که مسلمان ترین و شجاع ترین و آگاه‌ترین و عاقل‌ترین مردم در زمان خودش بود، شهید نمودند.

با این حال امروزه و با گذشت حدود ۱۴۰۰ سال از صدر اسلام و شهادت حضرت علی به دست خوارج، شاهد ظهور دوباره گروه‌های تندرو دینی هستیم که شباهت‌های بسیاری به خوارج دارند. گروه‌هایی مانند داعش، القاعده، طالبان و دیگر سازمان‌های افراطی، با تفسیرهای خشک و غیرمنعطف از دین، به خشونت و ترور روی آورده‌اند. این گروه‌ها با ادعای دفاع از اسلام، در واقع به تحریف آموزه‌های دینی پرداخته و با ایجاد ترس و وحشت، نه تنها به جوامع اسلامی، بلکه به کل جهان آسیب می‌زنند. آن‌ها مانند خوارج، دیگران را کافر می‌دانند و کشتن غیرهم‌فکران خود را جایز می‌شمارند. این رویکرد افراطی نه تنها با روح اسلام که دین رحمت و مدارا است، در تضاد است، بلکه باعث ایجاد تفرقه و ناامنی در جهان می‌شود. خطر گروه های خوارج مانند‌ داعش، طالبان، القاعده، تحریر الشام و… نه تنها کمتر از خوارج در صدر اسلام نیست، که چه بسا بیشتر می باشد. یک طرف مسئله کشتار و جنایاتی است که این گروه ها انجام می دهند، مسئله دیگر معرفی اسلام به عنوان چهره خشن در میان جهانیان است.

با این وجود اگر بخواهیم تفاوت ها و مشابهت‌های خوارج در صدر اسلام و امروز را بررسی کنیم، باید گفت که اگرچه خوارج معاصر از نظر ایدئولوژی و روش‌ها شبیه به خوارج گذشته هستند، اما تفاوت‌های مهمی نیز دارند. خوارج گذشته محدود به منطقه‌ای خاص بودند و ابزارهای محدودی در اختیار داشتند، اما خوارج معاصر از فناوری‌های مدرن مانند اینترنت و شبکه‌های اجتماعی برای تبلیغ ایدئولوژی خود استفاده می‌کنند. آن‌ها توانسته‌اند در سراسر جهان نفوذ کنند و جوانان را به سوی افراط‌گرایی سوق دهند. علاوه بر این، خوارج معاصر از حمایت‌های پنهان و آشکار برخی قدرت‌های جهانی بهره می‌برند، که این موضوع خطر آن‌ها را چند برابر کرده است.

اما برای مقابله با خوارج و گروه های تندرو بدنام چه باید کرد؟ در حالی‌که امروز بعضی از گروه های افراطی با تفکر خوارج بر بخشی های از جغرافیای جهان اسلام مسلط شده اند؛ برای مقابله با خطر این گروه‌ها (خوارج معاصر مانند طالبان، داعش، القاعده، بوکوحرام، تحریر الشام، جبهه النصره و…) باید از درس‌های تاریخ استفاده کرد. حضرت علی (ع) در مواجهه با خوارج، بر عقلانیت، مدارا و گفت‌وگو تأکید داشت؛ در نهایت هم مجبور به مقابله شد.

امروزه اولین راه مقابله با افراط‌گرایی، تقویت آموزش، آگاهی و ارائه تفسیرهای صحیح و معتدل از دین است.

یک نکته هم در زمینه افغانستان تحت سلطه طالبان که نمونه‌ای از خطر خوارج معاصر است؛ اینکه طالبان به عنوان یک گروه افراطی، با تفسیرهای سخت‌گیرانه از شریعت اسلامی، به سرکوب حقوق بشر، به ویژه حقوق زنان و اقلیت‌های مذهبی پرداخته‌اند. آن‌ها با ایجاد حکومتی مبتنی بر خشونت و ترور، نه تنها آزادی‌های فردی و اجتماعی را محدود کرده‌اند، بلکه باعث ایجاد بحران‌های انسانی و اقتصادی در افغانستان شده‌اند. طالبان مانند خوارج، با ادعای اجرای شریعت، در واقع به تحریف دین پرداخته و با ایجاد فضایی از ترس و وحشت، مانع هرگونه پیشرفت و توسعه در جامعه افغانستان شده‌اند. خطر طالبان به عنوان یک گروه رادیکال خوارج در جهان معاصر فعلی اگر خطرش از خوارج صدر اسلام بیشتر نباشد، قطعا کمتر نیست. مقابله با طالبان به عنوان یک گروه به شدت تندرو امروزه یک نیاز است. سه سال سلطه طالبان و تاریخ نشان می‌دهد که افراط‌گرایی و خشونت، نه تنها باعث حل مشکلات نمی‌شود، بلکه به تشدید بحران‌ها و ایجاد ناامنی می‌انجامد.