سال نو و جامعه‌ای کهنه

دسته: تحلیل
نویسنده: حسین رسولی
1403/12/29
12:04 ب.ظ
بازدید: 13

پایگاه خبری تحلیلی روایت : فرهنگ و تمدن در یک سرزمین با داشتن ایام خاص و ارزشمندی آیین‌ها، جشن‌ها و تحولاتی تاریخی، باستانی، اسطوه‌ی و… زمینه‌ی وحدت، اتحاد، همدیگر پذیری و هم‌زیستی را میان، افراد، اقوام و ملیت‌های موجود مساعد می‌کند و با قدرت فرهنگ مشترک می‌توان ملیت‌ها را در قالب یک ملت واحد ادغام نمود. خراسان دیروز و افغانستان امروز سرشار است از ایام برجسته و پرگهری که ریشه در درازنای تاریخ چند هزارساله‌ی آن دارد. نوروز یا جشن سال نو، کهن‌ترین آیین و جشن شکوهمندی این حوزه است که شهرت جهانی دارد، ثبت سازمان یونسکو است و سیزده کشور جهان تا کنون خویش را در این میراث شریک می‌دانند و با افتخار از آن گرامی داشت به عمل می‌آورند.

فرهنگ و تمدن در یک سرزمین با داشتن ایام خاص و ارزشمندی آیین‌ها، جشن‌ها و تحولاتی تاریخی، باستانی، اسطوه‌ی و… زمینه‌ی وحدت، اتحاد، همدیگر پذیری و هم‌زیستی را میان، افراد، اقوام و ملیت‌های موجود مساعد می‌کند و با قدرت فرهنگ مشترک می‌توان ملیت‌ها را در قالب یک ملت واحد ادغام نمود. خراسان دیروز و افغانستان امروز سرشار است از ایام برجسته و پرگهری که ریشه در درازنای تاریخ چند هزارساله‌ی آن دارد. نوروز یا جشن سال نو، کهن‌ترین آیین و جشن شکوهمندی این حوزه است که شهرت جهانی دارد، ثبت سازمان یونسکو است و سیزده کشور جهان تا کنون خویش را در این میراث شریک می‌دانند و با افتخار از آن گرامی داشت به عمل می‌آورند. پس، چرا این چنین آیین ارزشمند در جامعه‌ی افغانستان امروزی به عنوان بنگاه دیروز این ارزش ها نتوانسته میان اقوام مختلف همزیستی را ایجاد کند و در حال حاضر این کشور با این آیین اینقدر بیگانه شده است؟ مقاله‌ی حاضر نگاه متفاوت به سال نو، امسال دارد. به دنبال تعمیم دادن تحول طبیعت بر تحول اجتماعی است و در پی دلیل غربت نوروز در افغانستان با کهنه خطاب نمودن نخبگان سیاسی این کشور است.

نوروز و پیام های اجتماعی آن

مهم‌ترین تفسیر از نوروز روح بخشیدن به طبیعت و قشنگ‌ترین تصویر از آن لبخند شگوفه‌ها به جهان هستی با سبد‌های لبریز از صلح، صفا و صمیمیت است. سال نو، جشن طبیعت، عید بهار و یا جشن نوروز با تحویل سال یا لحظهٔ برابری اعتدال بهاری آغاز می‌شود؛ لحظه‌ی که خورشید در سیر ظاهری خود در ابتدای برج حمل، از استوای زمین گذشته و برابری روز و شب رخ می‌دهد. ولی، من معتقدم اساسی‌ترین بهره‌ای که انسان‌ها از نو شدن سال باید بگیرند پیام درس آموز آن است. جوامع بشری در ابعاد مختلف زندگی درگیر مشغله‌ها، تلاش و مبارزات اند که با نتایج متفاوتی همراه است. و شاید شکست، مکرر ترین گزینه از این نتایج باشد و این شکست دارای تبعات فراوانی است که اگر پشت بند آن پلان دومی وجود نداشته نباشد و یا افراد و جوامع دچار در شکست، راهنما و الگوی مشخصی برای مرحله‌ی بعد از شکست نداشته باشند در منجلاب عمیقی از گرفتاری، سرگردانی، بحران و خودباختگی غرق خواهند شد. اینجاست که با چنین نگرشی نسبت به نفس کشیدن و روح گرفتن دوباره طبیعت پس از شکست سرد و مرگ چند ماهه می‌توان از آن آموخت، درس گرفت و مسیر جدید طرح نمود، این‌که نوروز با زایش بهار گلباران اش از دل زمستان پژمرده و بی نفس، انقلابی را صادر می‌کند؛ که هیچ شکستی، هیچ پایانی و هیچ نا امیدی برای غرق شدن در منجلاب وجود ندارد، پیام نوروز برای انسان ها سلام بر تسلیم ناپذیران است.
ویژگی مهم، ارزشمند و قابل استفاده دیگری سال نو خورشیدی برای انسان ها؛ پیام نو شدن هاست، پیام کهنه نبودن و کهنه نماندن، پیام تجدد و پویایی، پیام ایجاد تحول و تفاوت از سال گذشته با سال جدید، پیام وداع با آنچه رفت و پیام سلام بر آنچه امروز باید داشت و باید تلاش کرد که داشت. سال نو با بهار می‌آید و قافله‌ی بهاری بزرگ است و گسترده، همراه است با جان بخشیدن به آنچه در هستی خلق شده است حتی برای انسان نیز با خودش اکسیژن مصفا می‌آورد، چنان روح به کوه، دره، دریا، جنگل، رودخانه و طبیعت… می‌بخشد که خستگی های پاییز و سختی‌های زمستان را از ذهن ها محو می‌کند. بر این اساس انسان نیز نیاز دارد به فضای جدید، چالش جدید و دنیایی جدید. سال نو، معلم بسیار خوبی است که می‌توان از آن آموخت و برای نو شدن آماده بود با قبولی پذیرش سختی‌ها، مانند؛ درهم شکستگی پاییز و منفور شدن زمستان. زیرا هر دست آوردی هزینه‌ای دارد.

همچنین بخوانید: کرن دیکر، خواستار حمایت از خبرنگاران افغانستان شد

کهنه‌گی و عمق عقب افتادگی جامعه‌ای ما در نوروز ۱۴۰۴

نوروز و یا سال نو هجری خورشیدی با هر بار ورود اش از ورژن جدید خویش رونمایی می‌کند و برای ساکنین طبیعت، طبیعت موجود را بروز رسانی می‌نماید، به روی دیگری سخن؛ نوروز پیام آور و مژده دهنده‌ی مدرن شدن است. با توجه به پیام‌های که جوامع بشری می‌توانند از بهار و جشن طبیعت بگیرند و آنرا در مسیری سبز شدن و بروز نمودن ملت‌ها بکار ببرند. این مسوولیت بیشتر متوجه جوامع است که جز کشورهای حوزه برگزاری این جشن بزرگ و عضو رسمی این سال نو اند. پس می‌بایست با ورود هر سال جدید خورشیدی جوامع این حوزه تمدنی نوروز گام های سریع، بلند و قدرتمندی را به سوی مدرن‌تر شدن بردارند و جز ملت‌های باشند که از عقب گردی آثاری در آنها نمایان نباشد، افغانستان امروز همان خراسان دیروز و خراسانیان متمدن، فرهنگ مدار و متولیان اصلی این جشن سترگ و این تحول عظیم تمدنی و فرهنگی اند، پس آیا امروز این افغانستان همگام با هر نوروز، نو و مدرن می‌شود؟ دقیقا ما در روز و روزگاری قلم به سمت مطرح کردن چنین پرسشی می‌زنیم که هر انسانی که از توانایی دیدن برخوردار باشد با پاسخ قطعی «نخیر» به این سوال برخورد خواهد کرد. ما در حال مطرح کننده‌ای پیام مدرن شدن نوروز برای جوامع معتقد به این آیین باستانی هستیم که اگر بگوییم افغانستان امروزی زیر چتر استحکام عرف قبیله‌ی نمیتوان واژه‌ای مدرن را برای این جامعه بکار برد، می‌توان گفت بیشتر از تعداد اعداد سال نو جدیدی خورشیدی جامعه‌ای افغانستان امروزی در همه ابعاد کهنه‌تر است. جامعه‌ی که حاکمان اش بیگانه با ارزش روز بشری، بی خبر از سبک زندگی مدرن و با سرنیزه به استقبال آیین‌ها و فرهنگ‌های اصیل، بومی، تاریخی و تمدنی این سرزمین می‌رود نه برای ارتقا، بلکه برای انهدام. پس ما سال نو را با جامعه‌ی کهنه و فرسوده به تماشا خواهیم نشست. طبیعتا به ذهن اهل مطالعه‌ی این مقاله پرسش‌های برای اثبات این ادعا مطرح خواهد شد. بنده می‌خواهم به این پرسش ها با دو شیوه پاسخ ارایه نمایم:

همچنین بخوانید: پرتغال مبلغ ۵۰ هزار یورو به افغانستان کمک کرد

اول: مقایسه‌ی جامعه‌ی خراسان دیروز با جامعه‌ی افغانستان امروز؛

جشن نورزو و سال نو به عنوان جشن شکوهمندی تمدنی که در سازمان یونسکو (سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیده است و هر روز به تعداد کشورهای عضو این حوزه افزوده می‌شود در حقیقت میراث ماندگار نسل‌های فرهنگ دوست خراسان است که به عنوان عزت و سرتاج سایر فرهنگ‌های این حوزه می‌باشد. مردم، بزرگان، شعرا، نویسندگان و دانشمندان جامعه‌ی خراسان در راستای تشکیل، حفظ و ترویج این میراث زحمت به خرج دادند. چنان‌که مولانای بلخی در مورد بهار می‌گوید: «من پاییز را جارو می‌کنم زمستان را پارو می‌کنم تابستان را می‌شویم تا همیشه بهار باشد» و همچنان حافظ شیرازی در وصف نوروز می‌سراید: « ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی از این باد آر مدد خواهی چراغ دل بر افروزی – به صحرا رو که از دامن غبار غم بیفشانی – به گلزار آی که کز بلبل غزل گفتن بیاموزی» و این بزرگان پاسداری این فرهنگ بودند و با چنگ و دندان برای حفظ آن تلاش می‌کردند، در حالیکه سردمداران جامعه‌ی افغانستان امروزی با این میراث‌ها کاملا بیگانه بوده و با روش های متعدد به دنبال محدود ساختن، منزوی نمودن و بیگانه جلوه دادن این فرهنگ‌ها از این مردم و این سرزمین اند. روی دیگر این مقایسه برمی‌گردد به میزان سهم و نقش نخبگان دو جامعه در فرهنگ سازی‌های نشاط آفرین و جامعه محور. ما از نخبگان حرف می‌زنیم که بنام خراسانیان در دوره-ای قبل از اسلام، دوره‌ای طلایی تمدن اسلامی و بعد از آن تا زمانی حضور استعمار و «تبر تقسیم» های موجود در این جفرافیایی که به نگین تمدن‌ها معروف بود صحبت می‌کنیم. پیشگامان جهانی که بیشترین نقش را در توسعه و پیشرفت جهانی در آن دوره داشتند و در حوزه‌های متکثر؛ علم، شعر، عرفان، فلسفه، طب، ریاضی، نجوم و… به این جغرافیا، به این هویت و به این جامعه سربلندی و کارنامه درخشان کسب کردند. ما از شخصیت های پذیرفته شده‌ای بین المللی در جامعه‌ای خراسان حرف می‌زنیم، از؛ مولوی، فردوسی، سعدی، حافظ، عطار، ناصر خسرو، خیام، خوارزمی، ابن سینا، بیدل و… اما، در مقابل ما در در جامعه‌ی شکل داده شده‌ای افغانستان چیزی دربساط نداریم تا از آن به عنوان کارنامه یاد کنیم. این دوره و این جامعه نه تنها نقشی در پیشرفت جهانی نداشته بلکه، به دلیل تسلط تفکر قبیله‌ی همواره با ابزار های بدوی اندیشی، دگم اندیشی، تحجر، تهاجم، ترور و… در سدد ویرانی داشته‌های فراهم شده از جهان بیرون از این جغرافیا اند. جامعه¬ی افغانستانی که فرار از عصر علم و عقلانیت مهمتر ویژگی آن محسوب می‌شود.

همچنین بخوانید: دوگانگی هویتی در افغانستان: چالش‌های فرهنگی و اجتماعی

دوم: تحلیل وضع موجود اجتماعی – فرهنگی افغانستان؛

اینکه امروز میلیون‌ها انسان افغانستانی برای فرار از زیر سایه‌ی حاکمیتی موجود تلاش می‌کنند، حدیث مجمل است که همه می‌توانند آنرا مفصل بخوانند. بعد از حاکمیت طالبان طومار ممانعت‌های اجتماعی و محدودیت‌های فرهنگی ایشان از هر برنامه دیگر شان بالا بلندتر است و «امر ثانی» تصمیم مجدد امیر المومنین طالبان زجر دهنده‌ترین واژه برای مردم حاضر در این جامعه است. آمار محدودیت‌ها هر روز افزایش می‌یابد و برگزاری و تجلیل از جشن نوروز و شادی یک ملت عظیم، اصیل و بومی پُر رنگ‌ترین عنوان در لیست حرام‌های این حکومت است که در اولین سال حضور دور دوم حاکمیت‌شان تعطیلی مربوط به آنرا از تقویم این کشور حذف کردند. ایستادگی در مقابل فرهنگ و آیین تاریخی و باستانی یک ملت، تقابل با خود و با هویت آن ملت است و این نشان دهنده‌ای اوج کهنه‌گی جامعه‌ای افغانستانی ما در سال نو امسال است. کهنه‌گی که سرچشمه‌اش جدا از اصالت ملت واقعی این سرزمین و خراسانیان است و ریشه در تفکرات و عرف مقتدر قبیله‌ای این سرزمین دارد که با جهل، کم خردی، بی دانشی، بیگانگی، عدم هم‌پذیری و خودبرتر بینی همراه است.

نتیجه گیری

سال نو، امسال با یک پارادوکس همراه است که در نفس موضوع می‌تواند نگران کننده و قابل تأمل برای خراسانیانی افغانستان امروزی باشد. پارادوکس اعلامی و اعمالی؛ اعلام که حرف از به سر انجام رسیدن یک فصل دیگری و صدای باز نمودن باب جدید جشن لبخند و طراوت، انقلاب طبیعت با پیام های تسلیم ناپذیری به جامعه‌ای بشری و همچنان همنوا شدن با انسان های اهل تکاپو و تلاش برای نو شدن، مدرن شدن و پویا بودن که بیشتر تأکید بر بسترهای اجتماعی دارد تا فردی و سرود سبز شدن نسل‌ها را می‌سراید همگام با طبیعت. در مقابل وضعیت اعمالی توسط نخبگان سیاسی – اجتماعی افغانستان امروزی که به تمام آنچه در این آیین وجود دارد پشت نموده‌اند و آن ‌را بیگانه، غیر دینی و حرام می‌پندارند و در راستایی محدود و انزوای از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند. قدرت نمایی که نه گفتن به جامعه‌ای پر دست آورد نام آشنا و تمدن ساز خراسان دیروز است.

نوشته های مرتبط :