ریاضیات قومی در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: عبدالشهید ثاقب
1403/11/14
11:53 ق.ظ
بازدید: 19

پایگاه خبری تحلیلی روایت : چندسال پیش کتاب “جامعۀ باز و دشمنان آن” اثر کارل پوپر و “در سنگر آزادی” اثر فریدریش فون هایک را مطالعه می کردم. این دو فیلسوف که از منتقدان معروف مارکسیسم اند، پژوهش غنی ای در پیوند به جمع‌گرایی و جایگاه حقیقت در نظام های جمع‌گرا انجام داده اند که افسون‌کننده است. جان حرف این دو نویسنده این است که گروه‌گرایی، چه در قالب نژادباوری و قوم‌گرایی و چه در شکل و شمایل حزب گرایی، دشمن سرسخت حقیقت و عامل سرکوب حس حقیقت طلبی آدمیان می باشد.

چندسال پیش کتاب “جامعۀ باز و دشمنان آن” اثر کارل پوپر و “در سنگر آزادی” اثر فریدریش فون هایک را مطالعه می کردم. این دو فیلسوف که از منتقدان معروف مارکسیسم اند، پژوهش غنی ای در پیوند به جمع‌گرایی و جایگاه حقیقت در نظام های جمع‌گرا انجام داده اند که افسون‌کننده است. جان حرف این دو نویسنده این است که گروه‌گرایی، چه در قالب نژادباوری و قوم‌گرایی و چه در شکل و شمایل حزب گرایی، دشمن سرسخت حقیقت و عامل سرکوب حس حقیقت طلبی آدمیان می باشد. زیرا در نظام های جمع گرا به مصالح و منافع گروه نسبت به حقیقت اولویت داده می شود. پوپر در این خصوص به این قطعه ای از سخنان افلاطون استشهاد می کنند که می‌گوید: «… هر آئینه دروغ اگر کار کسی باشد، کار فرمانروایان است شهر است که دروغ بگویند، و دشمنان و شهروندان خود شهر – هر دو- را بهر شهر بفریبند؛ و هیچ کس دیگر نباید از این امتیاز برخوردار باشد.» آنچه در این قطعه مهم است عبارت «بهر شهر» است. معنای این جمله این است که اگر مصلحت شهر اقتضا کرد، قباحت دروغ را باید نادیده گرفت و گفت.
پژوهشگران و اندیشمندان، نمونه های بی شماری از سرکوب حس حقیقت طلبی آدمیان در جوامع گروه‌گرا ارایه کرده اند، من اما در این‌جا به ذکر یک نمونه اکتفا می کنم: اتحاد جماهیر شوروی.
اتحاد جماهیر شوروی یک نظام جمع گرا بود: نظام مبتنی بر ایدۀ سروری طبقۀ کارگر. از آن جایی که شوروی هنوز به مرحلۀ صنعتی شدن نرسیده بود تا یک طبقۀ کارگر منسجم داشته باشد، لنین ایدۀ حزب پیشتاز را مطرح کرد؛ حزبی که نمایندۀ منافع طبقۀ کارگر و تهی دست جامعه باشد.
به همین خاطر در چارچوب این نظام، هر آنچه با این ایده ناسازگار می نمود، حتا اگر در همۀ آزمون ها حقانیتش به اثبات هم می رسید، رد می شد. حزب کمونیست شوروی به دو گونه حقیقت باور داشت: حقیقت عینی و حقیقت حزبی.
حقیقت حزبی، یعنی هر آنچه که به سود حزب باشد – و لو دروغ – درست است. حزب کمونیست حقیقت حزبی را نسبت به حقیقت عینی ترجیح می داد. میکلوش گیمش، یکی از سران حزب کمونیست مجارستان که پیرو ایدیولوژی حاکم در اتحاد جماهیر شوروی بود، می گوید: «آهسته آهسته ما لااقل در بخش بزرگ تر و چیره گرتر شعور خود بدین عقیده رسیده بودیم که دو نوع حقیقت وجود دارد و حقیقت حزب می تواند از حقیقت مردم متفاوت باشد و می تواند از حقیقت عینی مهم تر باشد».
هایک به نقل از وب یاتریس نقل می کند که در یکی از شماره های مجلۀ علوم طبیعی مارکسیست – لنینیست آمده بود: «ما در ریاضیات از حزب طرفداری می کنیم. ما در جراحی طرفدار نظریۀ خالص مارکسیست – لنینیستی هستیم».
رهبران حزب کمونیست تنها نظریه ای را درست می پنداشتند که در مبارزۀ طبقاتی کاربرد می داشت. جاناتان گلاور، در اثر درخشان و نافذ خود انسانیت: تاریخچۀ اخلاقی سدۀ بیستم نیز حکایات بی شماری در این باب دارد. مثلا او در بارۀ استالین می نویسد که باری از فیلسوفی به نام یان اشتن می خواهد که برایش فلسفه تدریس کند. یان اشتن خوشحال از اینکه او در دربار استالین نقش اسکندر در دربار ارسطو را ایفا می کند، برایش کلاس های آموزش آرای کانت، هگل، فیشته، شلینگ، فویرباخ و … گذاشت. خیالات خوش او اما دیری نپایید که یکباره متوجه شد که استالین در جلسات درس از وی می پرسد: «این چرندیات چه ربطی به مبارزات طبقاتی دارد؟» شگفت اینکه همین نظام، بعدها یان اشتن را کاسه لیس تروتسکی اعلام کرد و اعدام کرد.

همچنین بخوانید: پاکستان به متقی: تی تی پی گروه تروریستی است

… القصه اینکه وقتی من سال ها قبل گزارش های اندیشمندان و پژوهشگران از چگونگی مرگ حقیقت در جوامع گروه گرا را می خواندم به نظرم خیلی مبالغه آمیز می آمد، اما از هنگامی که تب قومگرایی در افغانستان بالا گرفته است دارم این وضعیت را با چشم سر مشاهده می کنم. متاسفانه یک واقعیت تلخ این است که امروزه در افغانستان، افیون قومیت چنان در مغز، استخوان، خون، گوشت و پوست جوانان ما دویده و جا گرفته که جای حقیقت عینی را در میان ما حقیقت های قومی گرفته است. من که چندسالی است به حیث روزنامه نگار ناظر اوضاع کشور هستم، می بینم که جوانان ما در شبکه های اجتماعی از حقیقت تا جایی استقبال می کنند که به سود قومیت شان باشد. بارها دیده شده است که نسل جوان ما همین که حقایق را ناسازگار با قدسی‌انگاری تاریخ قومی شان بیابند، نفی و طردش می کنند. امروزه در افغانستان وضعیت طوری است که هر کسی تاریخ قوم خود را تاریخ قدسی و رهبران قومی خود را دارای مقام نیمه خدایی دانسته و به هیچ کسی اجازۀ ایراد اندک ترین شبهه و تردید را نیز نمی دهند. اگر وضعیت به همین گونه ادامه پیدا کند مطمین باشید که ما نیز در افغانستان به زودی شاهد تدریس ریاضیات و علوم طبیعی قومی در مدارس/مکاتب ما خواهیم بود؛ همانگونه ای که امروزه شاهد برافراشتن پرچم های قومی هستیم.

قومگرایی به مثابۀ نوعی از گروه گرایی، حس حقیقت طلبی جوانان ما را سرکوب کرده و به غربت اندیشه و خرد انتقادی انجامیده است.

همچنین بخوانید: فرمانده صخره‌نشین اما معارف‌پرور

نوشته های مرتبط :