سلبریتی‌های جامه روشن‌فکری؛ نقابی برای شهرت یا چراغی برای آگاهی؟

دسته: تحلیل
نویسنده: شفیق‌الله احدی
1404/03/18
10:03 ق.ظ
بازدید: 30

پایگاه خبری تحلیلی روایت : حرف پیرامون روشن‌فکری و وجود روشن‌فکر در افغانستان همواره سخت و پیچیده بوده است. زیرا، با معیارهای که برای تعین روشن‌فکر وجود دارد، کم‌تر می‌شود مصداق‌های آنرا در افغانستان پیدا کرد. در فضای مجازی اما، هستند افرادی که نقاب روشن‌فکری به رخ کشیدند و ازین طریق سلیبریتی سازی می‌کنند. در این اواخر اما، در سپهر پر تلاطم فضای مجازی افغانستان، پدیده‌ای جدیدی ظهور کرده است که نگارنده اصطلاح «سلبریتی‌های با نقاب روشنفکر» را به آنها به کار می‌برد. اینان، چهره‌هایی هستند که با نقابی از آگاهی و دانش، در پی کسب شهرت و محبوبیت‌اند. پرسش بنیادین این است: آیا این افراد، حقیقتاً چراغی برای آگاهی‌اند یا صرفاً نقابی برای پنهان ساختن نیات شهرت‌طلبانه‌شان؟یادداشت موجود به دنبال دریافت پاسخی به این پرسش‌ها در فضای عمومی و مجازی مربوط به افغانستان است.

حرف پیرامون روشن‌فکری و وجود روشن‌فکر در افغانستان همواره سخت و پیچیده بوده است. زیرا، با معیارهای که برای تعین روشن‌فکر وجود دارد، کم‌تر می‌شود مصداق‌های آنرا در افغانستان پیدا کرد. در فضای مجازی اما، هستند افرادی که نقاب روشن‌فکری به رخ کشیدند و ازین طریق سلیبریتی سازی می‌کنند. در این اواخر اما، در سپهر پر تلاطم فضای مجازی افغانستان، پدیده‌ای جدیدی ظهور کرده است که نگارنده اصطلاح «سلبریتی‌های با نقاب روشنفکر» را به آنها به کار می‌برد. اینان، چهره‌هایی هستند که با نقابی از آگاهی و دانش، در پی کسب شهرت و محبوبیت‌اند. پرسش بنیادین این است: آیا این افراد، حقیقتاً چراغی برای آگاهی‌اند یا صرفاً نقابی برای پنهان ساختن نیات شهرت‌طلبانه‌شان؟

یادداشت موجود به دنبال دریافت پاسخی به این پرسش‌ها در فضای عمومی و مجازی مربوط به افغانستان است.

سلیبریتی‌سازی چگونه صورت می‌گیرد؟

افلاطون، در رساله «جمهور»، به تمایز میان «حقیقت» و «ظاهر» می‌پردازد. او معتقد بود که بسیاری از افراد، به جای جستجوی حقیقت، به دنبال ظواهر فریبنده هستند. این سخن افلاطون، در مورد برخی از این سلبریتی‌های روشنفکر، صدق می‌کند. آن‌ها، به جای پرداختن به مسائل اساسی و ریشه‌ای جامعه، به ظواهر و حواشی می‌پردازند و با ژست‌های روشنفکرانه، در پی جذب مخاطب و کسب شهرت‌اند. این شهرت‌خواهی از هر راهی مخصوصن با نقاب روشن‌فکری بسیار کم هزینه و دقیق بوده است. زیرا، در فضای عمومی افغانستان، اغلب تاختن به کسی، ترویج ادبیات زشت و نفرت‌انگیز، بت‌سازی، توجیه‌گری و و ایجاد درگیری‌های بیهوده از یک کاربر بی توجه به آگاهی و فهم او سلیبریتی می‌سازد. در گذشته نهادهای فرهنگی افغانستان این فضا را مساعد ساخته بودند. حلقه‌ی زیر عنوان فرهنگی تشکیل می‌شد که مرکب از دختران و مردان آن جامعه بود، بعد آن حلقه وارد نشست‌ها و شب‌نشینی‌های کلان‌تر می‌شدند و اینگونه بر اساس روابط سلیبریتی سازی می‌شد. اکنون اما این فضای مجازی است که با نقاب روشن‌فکر از هر نفرت‌پراکن و سمی سلیبریتی می‌سازد. فراموش نشود که نا آگاهی نقشی به سزای در این خصوص داشته است.

از سوی دیگر، نمی‌توان منکر این واقعیت شد که فضای مجازی، بستری برای تبادل آرا و نظرات است. هابرماس، فیلسوف آلمانی، «حوزه عمومی» را فضایی می‌داند که در آن، افراد می‌توانند آزادانه به بحث و تبادل نظر بپردازند و از این طریق، به فهم مشترکی از مسائل جامعه دست یابند. اما متأسفانه، در فضای مجازی افغانستان، این حوزه عمومی، اغلب به صحنه‌ای برای خودنمایی و ترویج نظرات سطحی و عوام‌پسند تبدیل شده است.

نیچه، در کتاب «چنین گفت زرتشت»، بر اهمیت «خودآگاهی» و «خودشناسی» تأکید می‌کند. او معتقد بود که انسان باید از نقاب‌های فریبنده رها شود و به حقیقت وجودی خود دست یابد. بسیاری از این سلبریتی‌های روشنفکر، که در مورد مسائل افغانستان همه روزه در فضایی عمومی صحبت می‌کنند، فاقد این خودآگاهی و خودشناسی هستند. این طیف آدم‌ها، با تقلید از دیگران و تکرار نظرات کلیشه‌ای، در پی کسب هویت و اعتبارند.

با این حال، نباید همه را به یک چوب راند. در میان این سلبریتی‌ها، افرادی نیز یافت می‌شوند که با دغدغه‌های واقعی و با نیتی خالصانه، در پی روشنگری و آگاهی‌بخشی هستند. اما متأسفانه، صدای این افراد، در میان هیاهوی شهرت‌طلبان، کمتر شنیده می‌شود. اتاق‌های گفتگو اغلب جای این طیف روشن‌گر نیست. حلقه‌های سلیبریتی ساز به تبعیت از روش گذشته در فضای مجازی تشکیل می‌شوند و اغلب تولید سم و نفرت می‌کنند. در این میان دنبال‌کننده‌ی کسی بیش‌تر است که بیش‌ترین سم را ریخته باشد و فضا را به سویی درگیری و جدال‌های بیهوده بکشد. بیش‌ترین خریدار را کسی دارد که تولید ادبیات زشت و نفرت‌انگیز کند. چنین آدم‌های حتا وارد حلقه‌های سیاسی کلان‌تر نیز می‌شوند و ازین طریق در سمی‌سازی فضای مجازی نقش بیش‌تر ایفا می‌کنند.

پایان سخن

در پایان، باید گفت که تشخیص «نقاب» از «چراغ»، نیازمند بصیرت و آگاهی است. مخاطبان فضای مجازی، باید با تفکر انتقادی و با بررسی دقیق محتوای ارائه شده، سره را از ناسره تشخیص دهند و فریب ظواهر فریبنده را نخورند. تنها در این صورت است که می‌توان از پتانسیل‌های فضای مجازی، برای ارتقای سطح آگاهی و روشنگری در جامعه‌ی افغانستان بهره برد. آنچه که با تأسف تا اکنون در این عرصه شاهد بوده‌ایم، تولید سلیبریتی‌های بوده است که صرف نقاب روشن‌فکری به چهره زده‌اند و هنوز هم فضای عمومی و مجازی افغانستان با حضور چنین کسانی سمی و آلوده است؛ آلوده به نفاق افگنی، بُت‌سازی، توجیه‌گری و تولید ادبیات زشت و نفرت‌انگیز. تا کسانیکه ازین فضا استفاده می‌کنند این نقاب را نبینند و چهره‌ی چنین کسانی را عریان نکنند، تا حقیقت را در نیابند و دنبال این ظاهرسازی‌ها باشند، فضای عمومی افغانستان آنی نخواهد بود که به قول هابرماس تولید «گفتمان» کند. این فضا همینگونه در تولید و باز تولید جدال‌های بیهوده به واسطه‌ی سلیبریتی‌های سمی خواهد ماند.

نوشته های مرتبط :