روز جهانی کتاب کودک و محرومیت کودکان افغانستان
دوم اپریل، روز جهانی کتاب کودک است، این روز در سال ۱۹۶۷ میلادی، به ابتکار “انجمن بین‌المللی کتابخانه‌های کودکان”و به‌منظور حرمت‌گذاری به شخصیت و تلاش‌های هانس کریستین اندرسن، نویسنده‌ی مشهور دانمارکی و خالق داستان‌های پریان و همچنین به هدف ترویج کتاب‌خوانی و ادبیات کودک در جهان، نام‌گذاری شده است.
این روز در تمامی کشورهای جهان، یادآور اهمیت ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و پرورش خلاقیت در کودکان است. درحالی‌که این روز در سراسر جهان با جشن و برنامه‌های شاد، گرامی داشته می‌شود، اما در افغانستان، بسیاری از کودکان از نعمت آموزش و دسترسی به کتاب‌های سالم و مفید محروم هستند.
این بدان دلیل است که متأسفانه افغانستان یکی از فقیرترین و ضعیف‌ترین کشورها، در عرصه‌ی کتاب کودک و ادبیات در جهان است. این کشور که همواره در جنگ و ناامنی و فقر به سر برده است، هیچ‌گاه نتوانسته است زمینه‌ی مناسبی برای آموزش‌وپرورش کودکان باشد.
هرچند در برخی دوره‌ها، تلاش‌های صورت گرفته است اما با تحول نظام‌های سیاسی، متأسفانه به‌جایی ادبیات کودکان به فرزندان افغانستان، جنگ، خشونت و جنسیت زدگی آموزش داده شده است.
به‌طور مثال، در بیست سال نظام جمهوری، با اینکه تلاش‌های درزمینه‌ی رشد ادبیات کودک و نوشتن کتاب‌های داستانی کودکان در افغانستان رشد چشم‌گیری داشته و بیش از ۳۰۰ عنوان کتاب در این زمینه نوشته شده است اما مشکل نظام جمهوری این‌جا بود که دولت افغانستان به‌ویژه وزارت‌های معارف و اطلاعات و فرهنگ در این خصوص، عملا کار مفیدی انجام نمی‌دادند و تنها تعداد بسیار معدودی از موسسات و بنگاه‌های نشراتی داخلی و خارجی بودند که درزمینه‌ی تولید محتوا و نشر کتاب کودک در افغانستان، فعالیت می‌کردند. بیشتر این کتاب‌ها نیز ترجمه‌شده از کتاب‌های کودک در سایر کشورها بود. طراحی و نوشتار استفاده‌شده در این کتاب‌ها به‌صورت غیری حرفه‌ای و دارای کیفیت پایین بوده و فقط برای فروش چاپ و نشر می‌گردید؛ ازاین‌رو، کمتر مورداستفاده و استقبال خانواده‌ها و کودکان قرار می‌گرفت. البته بودند برخی بنگاه‌های نشراتی و موسساتی که کارهای مفیدی نیز انجام داده‌اند.
با روی‌کار آمدن دوباره طالبان، افغانستان دوباره به ادبیات کودک در دوره‌ی قبلی این گروه و دوره‌ی حکومت مجاهدین برگشته است. از یک‌سو میلیون‌ها کودک افغانستان به دلیل جنگ، فقر، ناامنی و تبعیض جنسیتی از آموزش بازمانده‌اند و از سوی دیگر کودکانی که فرصت آموزش را دارند، شدیداً با کمبود آموزگار، محیط سالم آموزشی، کلاس‌های درس مناسب و مواد آموزشی لازم دچار هستند.
طالبان در کنار این، محتوای درسی کتاب‌های آموزشی کودکان را تغییر داده و بار دیگر به آموزش جنگ، خشونت و جنسیت زدگی پرداخته‌اند. در عکس‌های که از کتاب‌های درسی این گروه منتشر شده نشان می‌دهد که به‌جایی آموزش‌های سالم و مفید به کودکان افغانستان فقط و فقط اندیشه‌های افراطی، جنگ و جنسیتی زدگی آموزش داده می‌شود.
این موارد باعث شده است تا مردم افغانستان بیش از هر زمان دیگری به مهاجرت و ترک کردن کشوری روی آورند تا زمینه‌ی آموزش‌وپرورش سالم برای کودکان‌شان فراهم گردد.
عدم رشد ادبیات کودک در افغانستان ریشه در عوامل متعددی دارد که در زیر به آن اشاره می‌شود.
جنگ و خشونت: جنگ و خشونت‌های چندین دهه در افغانستان آسیب‌های بسیاری به زیرساخت‌های فرهنگی این کشور، ازجمله کتابخانه‌ها و مدرسه‌ها، وارد کرده است.
فقر و ناامنی: فقر و ناامنی از دیرباز گریبان‌گیر افغانستان است و این امر بر تمام ابعاد زندگی مردم، ازجمله آموزش‌وپرورش و فرهنگ، سایه افکنده است. در چنین شرایطی، تهیه کتاب و لوازم آموزشی برای کودکان در اولویت خانواده‌ها قرار نمی‌گیرد.
بی‌سوادی: میزان بی‌سوادی در افغانستان، به‌ویژه در میان زنان، بسیار بالا است. این امر باعث می‌شود که بسیاری از والدین نتوانند برای فرزندان خود کتاب بخوانند یا آن‌ها را به مطالعه تشویق کنند.
کار کودکان: بسیاری از کودکان در افغانستان به دلیل فقر مجبور به کار کردن هستند و فرصتی برای مطالعه و کتاب‌خوانی ندارند.
کمبود نویسندگان و مترجمان: تعداد نویسندگان و مترجمان متخصص درزمینه‌ی ادبیات کودک در افغانستان بسیار کم است.
کمبود ناشران: ناشران فعال درزمینه‌ی ادبیات کودک در افغانستان انگشت‌شمارند و بسیاری از آن‌ها با مشکلات مالی و فنی روبرو هستند.
عدم توجه به ادبیات کودک: متأسفانه، ادبیات کودک در افغانستان هنوز جایگاه شایسته خود را در جامعه پیدا نکرده است و بسیاری از افراد به اهمیت آن واقف نیستند.
کمبود منابع مالی و حمایت حکومت‌ها: بودجه اختصاصی به فرهنگ و آموزش در افغانستان بسیار کم است و بخش ناچیزی از آن به ادبیات کودک تعلق می‌گیرد.
