روز جهانی ورزش برای صلح؛ از لابی‌گری کریکت بازان برای طالبان تا مقاومت زنان و دختران

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/01/17
11:20 ق.ظ
بازدید: 15

پایگاه خبری تحلیلی روایت : روز در روز ۶ اپریل توسط سازمان ملل متحد به روز ورزش برای صلح توسعه نامگذاری شده است. این نام گذاری به سبب آن صورت گرفته که در روز ششم اپریل ۱۸۹۶ نخستین دوره بازی‌های المپیک تابستانی به میزبانی یونان که بسیاری از دولت های آن زمان را گردهم آورد، می باشد. با این حال در جهانی که خشونت و تفرقه روزبه‌روز مرزهای جدیدی می‌گشاید، ورزش همچون پلی میان شکاف‌های عمیق جوامع جنگ‌زده قد علم کرده است. اگر بخواهیم راجع به کشور خود (افغانستان) بپردازیم، اینکه، افغانستان، سرزمینی که پنج دهه است با جنگ، ترور و ناامنی دست‌وپنجه نرم می‌کند، بیش از هر زمان دیگری به چنین پلی نیاز دارد. روز جهانی ورزش برای توسعه و صلح، فرصتی است برای تأمل در این پرسش که آیا بازی‌های ساده‌ای مانند فوتبال، پهلوانی، بزکشی و… می‌توانند زخم‌های کهنه یک ملت را التیام بخشند؟

روز ۶ اپریل توسط سازمان ملل متحد به روز ورزش برای صلح توسعه نامگذاری شده است. این نام گذاری به سبب آن صورت گرفته که در روز ششم اپریل ۱۸۹۶ نخستین دوره بازی‌های المپیک تابستانی به میزبانی یونان که بسیاری از دولت های آن زمان را گردهم آورد، می باشد.
با این حال در جهانی که خشونت و تفرقه روزبه‌روز مرزهای جدیدی می‌گشاید، ورزش همچون پلی میان شکاف‌های عمیق جوامع جنگ‌زده قد علم کرده است. اگر بخواهیم راجع به کشور خود (افغانستان) بپردازیم، اینکه، افغانستان، سرزمینی که پنج دهه است با جنگ، ترور و ناامنی دست‌وپنجه نرم می‌کند، بیش از هر زمان دیگری به چنین پلی نیاز دارد. روز جهانی ورزش برای توسعه و صلح، فرصتی است برای تأمل در این پرسش که آیا بازی‌های ساده‌ای مانند فوتبال، پهلوانی، بزکشی و… می‌توانند زخم‌های کهنه یک ملت را التیام بخشند؟
همه دیده ایم که در مناطق مختلف کشور وقتی پای توپ مثلا به میان می‌آید، دیگر هیچ‌کس چه کودک و بزرگ ما از پشتون، تاجیک یا هزاره و… بودن سخن نمی‌گوید. این را می‌توان در چشمان کودکانی دید که در کوچه‌های شهرهای کشور با یک توپ پلاستیکی یا ساخته شده دستی فوتبال بازی می‌کنند. بعضی از رشته های ورزشی تیم ملی کشور نیز گویای این مسئله است. بنا بیجا نیست که یک روز به نام ورزش برای صلح توسعه نام گذاری شده؛ زیرا ورزش این توانایی را دارد که حتی در سخت‌ترین شرایط، امید را زنده نگه دارد و اقوام را گردهم آورد.
البته رشته های ورزشی هم بوده که اخیرا به دلیل این‌که در راستای مشروعیت بخشی به طالبان حرکت کرده، مورد انتقاد بوده است. تیم کریکت افغانستان وقتی در مهمانی های سران طالبان حاضر می شود و شرایط خفقان را سفید نمایی می کند، برای بسیاری غیرقابل هضم است.
با این وجود، البته در افغانستان هنوز راه دشواری برای هم پذیری و اینکه صلح سراسری و عدالت اجتماعی حاکم شود، وجود دارد. امروز کشور تحت حاکمیت طالبان به یک جزیره دورافتاده می ماند که یک جامعه در آن گروگان گرفته شده است. دختران کشور از ورزش که نماد صلح و هنزیستی است، محروم هستند. از ورزش که چه حتی از تعلیم و آموزش و حق تصمیم گیری و… محروم هستند. طالبان در زمیته دختران کشور حتی فرصت این را گرفته که بتوان از طریق ورزش پیام صلح و توسعه را به جهان مخابره کرد.

شکست جنگ با ورزش

یکی از مهمترین اهداف نام گذاری ورزش برای صلح توسعه، نه به جنگ و خشونت است. پرسشی که مطرح می شود اینکه آیا می توان با ورزش جنگ را شکست داد؟ پاسخ به این پرسش هرگز ساده نیست. زیرا جوامع مختلف، کشورها و از جمله افغانستان شرایط پیچیده و دشواری دارند. مثلا در افغانستان که هر روز انفجاری رخ می‌دهد و خانواده‌ای داغدار می‌شود، شاید صحبت از تأثیر معجزه‌آسای ورزش خیالی دور از ذهن به نظر برسد. اما تاریخ ثابت کرده که گاهی کوچک‌ترین چیزها یک توپ، یک زمین خاکی، یا حتی یک دوربین که لحظات شادی کودکان را ثبت می‌کند می‌توانند جرقه‌ای از امید باشند.
البته بدون شک، ورزش هرگز جای عدالت، آموزش و صلح پایدار را نمی‌گیرد و نمی تواند بگیرد؛ اما می‌تواند راهی برای رسیدن به آن‌ها باشد. تا زمانی که در افغانستان کودکی هست که به جای اسلحه، توپ را برمی‌گزیند، امید زنده است. و شاید همین امید کوچک، روزی به درختی تنومند تبدیل شود که سایه‌اش بر سر تمام این سرزمین گسترده شود.

اما نقش ورزش در توسعه صلح در جهان

در سال های اخیر دیده ایم که ورزش چه نقشی مهمی در زمینه صلح و توسعه ایفا کرده است. البته قبلش باید گفت که متاسفانه از ورزش هنوز به عنوان ابزاری سیاسی استفاده می شود و آن هم گزینشی و‌موردی. یک نمونه آن محرومیت تیم های ورزشی روسیه از مسابقات جهانی پس از حمله این کشور به اوکراین بود. در حالی که در عین زمان تیم های ورزشی رژیم اسراییل با وجود قتل عام بیش از ۱۵۰ هزار فلسطینی با هیچ محرومیتی روبرو نشده است.
به هر حال در طول تاریخ، ورزش بارها به عنوان پلی برای کاهش تنش‌های سیاسی بین کشورها عمل کرده است. یکی از مشهورترین نمونه‌ها، بازی تیم‌های پینگ‌پنگ آمریکا و چین در سال ۱۹۷۱ بود که به دیپلماسی پینگ‌پنگی معروف شد. این مسابقه در اوج جنگ سرد و تنش‌های بین دو کشور برگزار شد و راه را برای گفت‌وگوهای سیاسی و سفر ریچارد نیکسون به چین باز کرد.
نمونه دیگر، بازی تیم‌های فوتبال ایران و آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ بود. با وجود روابط خصمانه دو کشور پس از انقلاب اسلامی ایران که وجود داشت/ دارد، این مسابقه در فضایی صلح‌آمیز برگزار شد و بازیکنان دو تیم پیش از بازی، با یکدیگر عکس گرفتند.
همچنین در جام جهانی ۲۰۲۲ در اوج تنش میان دو کشور، تیم فوتبال ایران با امریکا بازی کرد.
در مورد دیگر، رقابت‌های ورزشی بین کوریای شمالی و کوریای جنوبی است. مانند بازی‌های مشترک در المپیک ۲۰۱۸ گامی برای کاهش تنش‌ها بود.
بنابر این این رویدادها نشان می‌دهند که ورزش می‌تواند دشمنی‌ها را کاهش دهد و زمینه‌ساز گفت‌وگوهای صلح‌آمیز باشد.
با این حال، در افغانستانِ امروز، ورزش نه‌تنها یک ابزار توسعه و همبستگی اجتماعی، بلکه یک عرصه‌ی مبارزه است. مبارزه‌ای بین امید و یأس، بین آزادی و محدودیت. تجربه‌های گذشته نشان داده که ورزش می‌تواند حتی در تاریک‌ترین روزهای جنگ، پلی میان اقوام و جناح‌های متخاصم باشد و جوانان را از دام افراط‌گرایی دور کند. اما امروز، متاسفانه با تسلط طالبان بر افغانستان، این پل به‌صورت سیستماتیک در حال تخریب است. نیاز است که در این زمینه بیشتر کار شود.
در شرایطی که طالبان نه‌تنها بسیاری از رشته‌های ورزشی، به‌ویژه ورزش زنان، را ممنوع کرده‌اند، بلکه حتی ورزش مردان را نیز تحت کنترل شدید قرار داده‌اند. برای آن‌ها، ورزش یک تهدید است؛ تهدیدی علیه ایدئولوژی بسته‌شان، تهدیدی علیه حاکمیت مطلق‌گرایانه‌ای که کوچک‌ترین فضای شادی و آزادی را برنمی‌تابد. در چنین شرایطی است که باید از میان این همه محدودیت و مشکلات با امید از طریق ورزش به آینده نگاه کرد و از کوچکترین فرصت ها باید استفاده شود.
با این حال سخن اخیر این‌که ورزش شاید نتواند به‌تنهایی جنگ را پایان دهد، اما قطعاً می‌تواند نماد مقاومت یک ملت باشد. تا زمانی که کودکان کشور در کوچه‌ پس‌کوچه‌ها توپ‌بازی می‌کنند و دختران در پنهان به ورزش ادامه می‌دهند، افغانستان هنوز نفس می‌کشد. و این نفس‌ها، روزی می‌توانند فریادی شوند که دیوارهای اختناق را فروبریزند.

نوشته های مرتبط :