روایت فتح‌هرات توسط مجاهدین؛ طلوع امید در تاریکی جنگ

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/01/28
10:43 ق.ظ
بازدید: 19

پایگاه خبری تحلیلی روایت : هرات، به عنوان نگین درخشان خراسان کهن، همواره در تاریخ پر فراز و نشیب افغانستان نقش محوری داشته است. این شهر کهن که روزگاری مهد تمدن و دانش بود، در دوران معاصر به سنگر مقاومت در برابر اشغالگران و حکومت‌های دست‌نشانده تبدیل شد. فتح قهرمانانه هرات توسط مجاهدین به رهبری امیر اسماعیل خان در ۲۹ حمل ۱۳۷۱، نه تنها یک پیروزی نظامی، بلکه تجلی اراده آهنین مردمی بود که سالها زیر یوغ اشغال شوروی و حکومت کمونیستی کابل میزیستند.

هرات، به عنوان نگین درخشان خراسان کهن، همواره در تاریخ پر فراز و نشیب افغانستان نقش محوری داشته است. این شهر کهن که روزگاری مهد تمدن و دانش بود، در دوران معاصر به سنگر مقاومت در برابر اشغالگران و حکومت‌های دست‌نشانده تبدیل شد. فتح قهرمانانه هرات توسط مجاهدین به رهبری امیر اسماعیل خان در ۲۹ حمل ۱۳۷۱، نه تنها یک پیروزی نظامی، بلکه تجلی اراده آهنین مردمی بود که سالها زیر یوغ اشغال شوروی و حکومت کمونیستی کابل میزیستند.

از قیام خونین مردم هرات تا پیروزی

پیش از فتح نهایی، هرات شاهد قیامهای خودجوش مردمی بود که مهمترین آنها در ۲۴ حوت ۱۳۵۷ به وقوع پیوست. در این روز تاریخی، مردم غیور هرات با سلاحهای ابتدایی به پا خاستند و علیه حکومت دستنشانده کمونیستی شورشی خونین به راه انداختند. این قیام که با سرکوب بیرحمانه نیروهای دولتی و شوروی مواجه شد، چنان تأثیری داشت که حتی مقامات شوروی را به وحشت انداخت. برخی گزارشها حاکی از آن است که این واقعه یکی از عوامل اصلی تصمیم شوروی برای اشغال نظامی افغانستان بود.

اسماعیل خان و سازماندهی مقاومت

پس از قیام ۲۴ حوت، حرکت های نظامی نیز علیه دولت کمونیستی در سراسر کشور و از جمله هرات آغاز گردید. در این میان، امیر اسماعیل خان، افسر پیشین ارتش که به صفوف مجاهدین پیوسته بود، به تدریج به چهره شاخص مقاومت در غرب افغانستان تبدیل شد. او با درک موقعیت استراتژیک هرات، پایگاه‌های مقاومت را در مناطق پیرامونی شهر سازماندهی کرد. تاکتیکهای هوشمندانه او شامل عملیاتهای چریکی بر ضد نیروهای شوروی، قطع خطوط تأمین و محاصره پایگاه‌های نظامی بود. این استراتژی به تدریج حلقه محاصره را بر گردن نیروهای اشغالگر تنگتر کرد. در واقع طی سال‌ها جهاد، امیر اسماعیل خان رهبری جبهه غرب کشور و بویژه هرات را بر عهده است.

فتح قهرمانانه هرات؛ چرا فتح هرات بسیار مهم است؟

همان طور که می دانیم هرات در ۲۹ حمل ۱۳۷۱ و در ۱۰ روز قبل از فتح کابل و پیروزی مجاهدین، فتح شد. این و فتح و پیروزی که پس از نزدیک به یک دهه مقاومت جانانه، مجاهدین به فرماندهی امیر اسماعیل خان بدست آمد، پیامدهای گستردهای داشت. مردم خسته از جنگ با شور خاصی از مجاهدین استقبال کردند و شهر پس از سال‌ها نفس راحتی کشید. اما فتح هرات چرا اهمیت داشت؟
اولین نکته اهمیت استراتژیک هرات است. هرات به دلایل متعدد برای هر دو جبهه جنگ اهمیت حیاتی داشت. هم از نظر موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به مرز ایران که امکان دریافت کمکهای نظامی و لجستیکی را فراهم میکرد و هم به عنوان مرکز تجاری و کنترل راه‌های مواصلاتی به ایران و ترکمنستان مهم بود‌. از سویی دیگر هرات در کنار پنجشیر و بلخ و بامیان و بعضی مناطق دیگر، نماد مقاومت بود. سقوط هرات ضربه مهلکی به حیثیت نظامی شوروی وارد کرد. زیرا یکی از مهمترین پایگاه نظامی شوروی نیز در شیندند هرات بود.
البته اگر بخواهیم به صورت شماره وار چند مورد را در زمینه اهمیت فتح هرات یادآور شویم، می شود به موارد ذیل اشاره کرد:
1. اولین شهر بزرگ در کنار بلخ بود که از کنترل شوروی خارج شد
2. روحیه مقاومت را در سراسر افغانستان تقویت کرد
3. آغازگر زوال قطعی حکومت کمونیستی کابل بود
4. نشان داد که اراده مردمی میتواند بر ماشین جنگی ابرقدرتها غلبه کند
5. الگویی برای آزادسازی سایر شهرهای بزرگ شد

هرات در دوران حکمرانی امیر اسماعیل خان

پس از فتح شهر در سال ۱۳۷۱، امیر اسماعیل خان که به “امیر هرات” ملقب شد، دورهای از ثبات نسبی را در منطقه ایجاد کرد. او به عنوان چهره‌ برجسته جمعیت اسلامی در غرب کشور، توانست در هرات دست آوردهای مهمی داشته باشد. اگر بخواهیم چند مورد مهم از دست آوردهای امیر اسماعیل خان پس از فتح هرات بازگو کنیم، موارد ذیل می تواند مهم باشد:
۱- امنیت نسبی را در شهر برقرار کرد
۲- به بازسازی بخشی از زیرساخت‌ها در زمان جنگ پرداخت
۳- روابط تجاری با جمهوری اسلامی ایران را پس از یک دهه چالش توسعه داد
۴- مراکز آموزشی و فرهنگی را در هرات احیا کرد

اما جمع بندی

در تاریخ پرافتخار مقاومت افغانستان، فتح هرات توسط مجاهدین به رهبری امیر اسماعیل خان جایگاهی ویژه دارد. این رویداد تاریخی نه تنها یک پیروزی نظامی، بلکه نماد پیروزی اراده مردمی بر اشغالگران بود. هرات با پیشینه تمدنی چند هزارساله، در این مقطع حساس به کانون مقاومت تبدیل شد و داستان فتح آن، روایتی از شجاعت، ایثار و وطنپرستی است.
امروز پس از گذشت دهه‌ها هیچ کسی آن زمان را از یاد نبرده است. تاریخ قیام و جهاد هرات در حافظه ها باقی است.
اگر بخواهیم در چند جمله خلاصه کنیم، در واقع فتح این شهر توسط مجاهدین به رهبری امیر اسماعیل خان، صفحه‌ای درخشان در تاریخ مبارزات مردم افغانستان است که نشان میدهد چگونه اراده جمعی میتواند سرنوشت یک ملت را تغییر دهد. این پیروزی نه تنها یک موفقیت نظامی، بلکه پیروزی ایمان بر یأس، وحدت بر تفرقه و آزادی بر اسارت بود. کاری که می شود هنوز در برابر گروه جهل و اشغال‌گر و ظالم (طالبان) انجام داد و برای آزادی کشور امیدوار بود.

نوشته های مرتبط :