راهنمای اوغان‏سازی (طالبان، مهاجران و طرح سمسور افغان)

دسته: تحلیل
نویسنده: کیخسرو خراسانی
1404/02/18
3:10 ب.ظ
بازدید: 127

پایگاه خبری تحلیلی روایت : دو دهه پیش، کتابی زیر نام «سقاوی دوم» نوشته شد. نویسندۀ کتاب نامش را سمسور افغان نوشته است؛ اما بسیاری به این باور است که این کتاب را مجموعۀ از جوانان متعصب اوغان/پشتون به نگارش آورده است. این کتاب در پشاور به زبان پشتو چاپ شد و خلیل‏الله وداد بارش آن را به پارسی دری برگرداند. این کتاب به «نادرشاه» و «طالبان» تقدیم شده است؛ برای اینکه نادر سقاوی نخست را از میان برداشت و طالبان سقاوی دوم را. نویسنده گروه طالبان را «جوانان و فرزندان میهن که سقاوی دورۀ دوم سقاوی را از پای انداخته با قربانی سر و دادن خون خویش، وطن را از تجزیه، رهایی بخشیدند» توصیف کرده است.

دو دهه پیش، کتابی زیر نام «سقاوی دوم» نوشته شد. نویسندۀ کتاب نامش را سمسور افغان نوشته است؛ اما بسیاری به این باور است که این کتاب را مجموعۀ از جوانان متعصب اوغان/پشتون به نگارش آورده است. این کتاب در پشاور به زبان پشتو چاپ شد و خلیل‏الله وداد بارش آن را به پارسی دری برگرداند. این کتاب به «نادرشاه» و «طالبان» تقدیم شده است؛ برای اینکه نادر سقاوی نخست را از میان برداشت و طالبان سقاوی دوم را. نویسنده گروه طالبان را «جوانان و فرزندان میهن که سقاوی دورۀ دوم سقاوی را از پای انداخته با قربانی سر و دادن خون خویش، وطن را از تجزیه، رهایی بخشیدند» توصیف کرده است.
کتاب دارای هژده عنوان و یک پیشگفتار و یک درآمد هست و ۱۶۴ صفحه دارد. از ۶۷ سرچشمه برای آن استفاده شده است که بیشترشان جریده و گزارش است. کتاب، نگاهی گذرا به کارکردهای دورۀ امیر حبیب‏الله کلکانی کرده است و آن را توطئۀ انگلیس «برای برانداختن دولت جوان متمدن» نوشته است. روی حزب دیموکراتیک خلق و نقش ببرک کارمل و داکتر نجیب‏الله و طاهر بدخشی نیز سخن گفته است. آنگاه روی کارکردهای حکومت استاد برهان‏الدین ربانی سخن گفته و آن را «ضدملّی» دانسته است. او استاد ربانی را «مردی در نقش فکری ببرک کارمل و عمل بچۀ سقاو» گفته است. از شهید احمدشاه مسعود نیز با عنوان «با نام و چهرۀ یک قهرمان ملی؛ اما مزدور به عنوان بازیکنندۀ اصلی سقاوی دوم» نام برده است. وی ببرک کارمل را نیز «کشمیری» خوانده است.
کل کتاب در رابطه با این است که افغانستان در دوران استاد ربانی به فلاکت و بدبختی افتاد و هر آن انتظار تجزیۀ آن می‏رفت. در این دوره، همه‏چیز از هم پاشید و به جایش، تبعیض قومی زیاد شد و جنگ و ویرانی گسترش یافت. خلاصه هرآنچه که «آمد و باید نمیامد؛ اما آورده شد» و این فقط برای این بود که حکومت دست ربانی افتاد و پشتون‏ها از قدرت کنار زده شد. حزب دیموکراتیک خلق برای اینکه این زمینه را آماده کرد، نیز در این ماجرا دست داشت و باعث آن شد که حکومت استاد ربانی روی کار بیاید.
چیزی دیگری که در کتاب بسیار روشن است، محکوم بودن پشتون و کمرنگ بودن پشتو است. او از اوغانان/پشتوها به نام «حاکم محکوم» یاد کرده است و گفته است که ذهنیتی به میان آمده است که در آن می‏گویند در کشور فقط اوغانان/پشتوها حاکم بودند و دیگران در آن نقشی نداشته است. وی این نظر را چنین رد می‏کند که میان حکومت و حاکمیت باید فرق گذاشت. حکومت اوغانی/پشتونی بوده است؛ اما در حاکمیت تاجیک و قزلباش و دیگر قوم‏های کوچک هم بودند. وی برای اینکه نشان دهد سخنش درست است، مدعی است که اوغانان/پشتوها که پنجاه درصد مردم کشور را تشکیل می‏دهد(!) ۳۷% درصد و تاجیکان %۹۳ در تحصیلات عالی سهم دارند. او به‏تکرار گفته است که اوغانان/پشتوها دوچند تمام اقلیت‏های کشور است. او نه‏تنها به این راضی نشده است که تاریخ قرن اخیر را دورۀ «اقلیت در رول اکثریت» خوانده است. وی نارضایتی شدیدش را از اینکه در حکومت اوغانان/پشتوها زبان پارسی دری بیش از زبان پشتو رشد کرده است و مجلات بیشتر به زبان پارسی دری بوده است، چنین ابراز کرده است:«باوجود آنکه در هیچ جای دنیا کسی چنین نمونه‏ای را ندیده و نمی‏یابد که زبان مردم اقلیت به مدت زیادی، زبان رسمی و زبان دفتری باشد؛ مگر بر سر پشتون‏ها از چندصد سال به این‏سو، آسیاب ناروایی با سرعتی فراوان در گردش بوده است.» وی همچنان کارکرد ببرک کارمل را خدمت به زبان پارسی دری دانسته است و این سخن که «همه اختیار پرچم، پشتو و پشتون‏ها»ست را به مضحکه گرفته است. وی داکتر نجیب‏الله را نیز از این اتهام مبرا نکرده و نوشته است:«نجیب‏الله را در مکتب ضد-پشتونی شوروی‏ها و ببرک کارمل تربیه شده بود و با پشتون‏ها و پشتونیت کدام علاقه‏مندی نداشت.»
چیزی که من در این نوشته به دنبال آنم، نقد و بررسی این کتاب نیست؛ بلکه طرحی است که نویسنده در بخش پایانی کتاب زیر نام «چند پیشنهاد در مورد جلوگیری از سقاوی سوم و حفظ وحدت ملی و تمامیت ارضی افغانستان» مطرح کرده است. یاد کردن از این طرح از آن‏رو مهم است که ما در دورۀ قرار داریم که دوباره آنانی که کتاب برایش تقدیم شده بود، روی کار آمده‏اند و کسی را یارای پاسخ‏گو کردن آنان نیست. در چنین شرایط اختناق‏آور و قدرت تک‏قومی و تک‏مذهبی، امکان چنین طرحی بالاست. برای همین، باید بهوش بود و تا چنین طرحی از سوی طالبان یا هرکسی اجرا نشود که خُسرانش دامانگیر نسل‏های آینده خواهد شد و وطن را به جای تبدیل خواهد کرد که هر نقطۀ آن، علفچر کوچیان اوغان شود.
این طرح شامل سیزده گزینه است:
1. دین اسلام، حلقۀ وصل تمام اقوام افغانستان است. استحکام عقیدۀ اسلامی در افغانستان، باعث استحکام و انسجام وحدت ملی افغانستان می‏گردد؛
2. مذهب حنفی به‏عنوان مذهب رسمی مردم افغانستان حتمی به‏شمار میاید. رسمی کردن مذهب دیگر در پهلوی مذهب حنفی، اختلافات مذهبی و قومی را در کشور ازدیاد می‏بخشد؛
3. در پهلوی وحدت دینی و مذهبی، «افغان» و «افغانیت» برای کشور و مردم کشور، چنان الفاظ و ظروف مناسب هستند که هم زمینۀ تاریخی داشته و هم دارای پس‏منظر قوی می‏باشد و نام کشور نیز با همین ترکیب معمول گردیده. آنعده از کشورهایی که به نام قومی نامگذاری شده‏اند، همبستگی روحی مردم را با کشورشان از نگاه روانی و سیاسی با محبتی تمام جلوه داده و برای وحدت ملی کشور مفید تمام می‏شود. پس آوردن تمام اقوام افغانستان را در چارچوب ملت افغان و تبلیغ و ترویج روحیه و اندیشۀ افغانیت برای کشور و اقوام سودمند واقع خواهد شد. ترویج اندیشه‏های اسلامیت و افغانیت بسیار ضروری و اهم به‏شمار می‏رود. کار بردن، معمول ساختن، به عنعنه درآوردن و رسمیت بخشیدن یک زبان؛ یعنی پشتو، در حفظ وحدت ملی و تمامیت ارضی افغانستان، کمک شایانی کرده؛
4. دفتری ساختن و دولتی کردن زبان پشتو، از آن بیروکراسی‏ای جلوگیری می‏کند که با گذشت ایام یک عده زیاد کشور که در اثر ستم زبانی اقلیت، شامل این جریان گردیده و باز چنان افرادی از آن‏ها ساخته می‏شد دکه اندیشه و زبان‏شان بیگانه شده و به مثابۀ آلۀ دستی در دست بیگانه‏ها در ضدیت و خلاف کشورشان قرار می‏گفتند. عام شدن و دفتری کردن زبان پشتو، عامل بزرگ و اساسی در ساختن ملت افغان به‏شمار می‏رود؛
5. برای آنکه در شمال افغانستان، امیدها از ستراتیژی درازمدت روس‏ها و کشورهای تازه‏ایجاده‏شدۀ آلۀ دست آن در آسیای میانه، برای ابد به ناکامی روبه‏رو شود، شمار زیادی از مردم شرق، جنوب‏شرق و جنوب کشور به‏طور جمعی یا به‏طور انفرادی، به شمال افغانستان، انتقال و مسکن گزین شده و برای‏شان در آن مناطق زمین‏های لامزروع داده شود و از همان مناطق یادشده، مردمان بی‏زمین و کم‏زمین که هم‏اکنون به خاطر نداشتن زمین و سرپناه کوچیده و در پاکستان و ایران به خاطر زنده ماندن خانواده سرگردان می‏گردند، تشخیص گردد؛
6. دشت چمتله در شمال شهر کابل باید برای مردمان بی‏سرپناه جنوب، غرب و شرق کشور و یا خانوده‏های آن عده مردمان مناطق یادشده توزیع گردد؛
7. از دامنه‏ها و اطراف میدان هوایی بگرام تا میدان هوایی خواجه رواش، زمین‏ها و دشت‏های بزرگ و دامنه‏دار آن باید به مردمان مناطق شرق، جنوب و غرب که بی‏زمین ویا کم‏زمینند، به‏گونۀ دسته‏جمعی و یا انفرادی توزیع گردد؛
8. تمام زمین‏های لامزروع دولتی از شمال کابل تا سالنگ به طور جمعی به خیل‏های از شرق، جنوب و جنوب‏غرب توزیع گردد؛
9. از آنجایی که بیگانه‏ها و مزدوران‏شان در افغانستان برای باشندگان مردم پنجشیر، اندیشه و کینه‏ای در برابر مردمان دیگ ساکن کشور داده است و نیز برای آنکه دیگر این مردم وسیلۀ دست توطئه‏های بیگانه و خارجی نشده و از موقعیت جغرافیایی و نظامی این منطقه علیه تمام کشور بهره‏برداری نگردد، پس باید این منطقه از مردمان ساکن فعلی آن تصفیه گردیده و برای باشندگان آن در مناطق شرق و جنوب‏غرب کشور زمین داده شود؛
10. به‏خاطر آنکه دست ایران کلی از افغانستان کوتاه شود، باید در آن ساحه‏هایی از بامیان که ملکیت دولت محسوب می‏گردد، اقوامی را از شرق، جنوب و جنوب‏غرب جابه‏جا و مسکن‏گزین ساخت و آن مناطق علفچر که قبلاً در اختیار کوچی‏ها بود، باید دوباره به آن‏ها سپرده شود و هم برای ساختن علفچرها و مراتع دیگر همراه‏شان کمک صورت بگیرد؛
11. در سرحدات مشترک با ایران، باید خیل‏هایی از جنوب و جنوب‏غرب جابه‏جا شوند؛
12. تمام آن آثار فرهنگی، علمی، تاریخی، مذهبی و غیره که از ایران به افغانستان میاید، باید از سوی کمیسیونی به‏دقت دیده شود و آن کتاب‏ها و نشرات که مسایل و مواد و موضوع‏های ضدمذهب حنفی را داشته باشند، گذاشته نشود که داخل کشور آورده شوند؛
13. به مناطق کندز و بغلان، راه دیگری غیر از سالنگ، تدارک و آماده گردد؛ یعنی راهی که از مسیر شرق به آنجاها برسد. (افغان، صص ۱۶۱-۱۵۲)
با توجه به طرح کتاب، دیده می‏شود که این طرح‏ها، «راهنمای خوبی برای اوغان‏سازی و ترویج پشتونیزم» است. این طرح در زمان جمهوریت نیز فکر برخی از سیاست‏گزاران اوغان/پشتون را مجذوب کرده بود. آوردن نام افغان/اوغان در شناسنامۀ برقی، یکی از پیامدهای این طرح است.(طرح۳) آن زمان اجرای تمام این طرح ممکن نبود؛ ولی اکنون چرا. اکنون زمینۀ خوبی برای پیاده شدن پیدا کرده است.
نخسین دلیل و زمینۀ اجرایی این طرح، وجود رژیم طالبان است. اکنون کشور تماماً زیر سایۀ سنگین طالبان قرار دارد، این طرح با زور تفنگ طالب اجراشدنی است، کمااینکه بخش‏هایی آن اجرا شده و بخش‏هایی در حال اجرا است. طالب به عنوان گروه اکثر اوغان/پشتون با زبان اوغانی/پشتو و مذهب کاملاً حنفی، بهترین مجریان این طرح می‏تواند باشند/هستند. طالبان با استفاده از زور، مردمان بومی را در تنگنای اقتصادی و سیاسی و مذهبی قرار داده، آنان را وادار به فرار می‏کنند. طالبان با افراط‏گرایی خود، هندوباوران و سیکان و یهودیان کشور را کوچانیده‏اند.(طرح۱) از سوی دیگر، اینان هر روز فشار را بر شیعیان کشور افزایش می‏دهد و مانع اجرای مراسم مذهبی آنان می‏شود؛ چنانکه چند سال است که اجازۀ برافراشتن «جهنده بالا» را از آنان گرفته است و عاشورا را نیز با قید و بند شدید، اجازه می‏دهد. آنان مذهب شیعه را به رسمیت نمی‏شناسد. (طرح۲) در مناطق بهسود و بامیان و دای‏کندی و غزنی، طالبان به کوچیان اجازه عام‏وتام استفادۀ علفچرهای شیعیان و هزاره‏ها را داده است. آنان از سوی طالبان حمایت می‏شوند و چندین طالب نگهبانان آنان هست. باوجود آن، هر چوپان کوچی یک میل سلاح دارد تا در صورت نیاز، بالای مردم روستا شلیک کند. طالبان نیز پشتیبان آنان است و در نزاع‏ها طرفدار کوچیان است. اگر کسی به مال کوچی یا خودش تعرض کرد، باید صاحب زمین مجازات شود نه کوچی. وانگهی در دشت غجور بامیان، طالبان کوچیان اوغان/پشتون را جابه‏جا کرده است و قصد شهرک‏سازی برای مهاجران را نیز دارد.(طرح۱۰) آنان همچنان کتاب‏های را که از ایران میاید، سانسور کرده، کتاب‏های چون مفاتج الجنان را و نهج‏البلاغه و … را اجازه ورد نمی‏دهد.(طرح۱۲) آنان در تمام اسناد و مدارک و نیز در تابلوها و تبلیغات و گزارش‏ها و نشست‏ها، زبان اوغانی/پشتو را رسمی کرده است و نزد آنان فقط زبان اوغانی/پشتو ملی است. آنان حتا در ولایت صدفیصد پارسی‏زبان چون پنجشیر و بدخشان و دای‏کندی و بامیان نیز تمام اسناد و مدارک و تابلوها را به زبان پشتو برگردانیده‏اند.(طرح۴) بحث افغان و افغانیت همواره برای طالبان مهم بوده است. آنان تا جای طرفدرا اینان است که به کار بردن واژۀ دانشگاه را خرابی می‏داند و باید جای آن پوهنتون گفته شود؛ چون هم اوغانی است و هم پشتو.(طرح۳)
دومین دلیل و زمینۀ اجرایی این طرح، وجود مهاجران فراوان با هویت اوغانی/پشتونی هست که از پاکستان به کشور سرازیر شده است. نخستین شبهه این است که از کجا معلوم که طالبان با پاکستان برای اخراج مهاجران و جای دادن آنان در جاهای نام‏برده، تبانی نکرده باشند. دوم، رفتار توأم با ملایمت طالبان با مهاجران اوغان/پشتون است. وقتی روزانه هزاران مهاجر از ایران با هویت تاجیک و شیعه وارد کشور می‏شود، طالبان هیچ تمایلی دربارۀ آنان ندارند و نمی‏دانند که در کجا می‏شوند؛ اما به محض رسیدن یک لاری یک مهاجر اوغان/پشتون، کمک‏ها برایش فرستاده می‏شود. طالبان حتا برای کمک به مهاجران اوغان، شمار کارمندان غیر-اوغان/پشتون خود را نیز کم کرده‏اند.(طرح۳) سیل مهاجران اوغان/پشتون باعث شده است که طالبان در اندیشۀ جابه‏جا سازی آنان شود. برای آنان شهرک‏ها در نظر گرفته شده است. این شهرک‏ها با پول مالیۀ مردم کشور و کمک‏های خارجی ساخته می‏شود. در کجا؟ در کابل و پنجشیر و بلخ و بغلان و غزنی و جوزجان و بامیان و … .(طرح۶،۷،۸) پرسش اینجاست که آیا این مهاجران اوغان/پشتون نیستند؟ وقتی هستند؛ پس چرا به ولایات خودشان در جنوب و شرق جابه‏جا نمی‏شوند که زمین‏هاشان هست؟ چرا باید مردم کابل و پنجشیر و جوزجان … تاوان مهاجرت اوغانان/پشتون‏ها را بدهد؟ آیا تاکنون یک خانوادۀ تاجیک بدخشانی را در درخستان خوست زمین داده است که تاجیکان بخواهند زمین‏هاشان را به اوغان/پشتوهای جنوب بدهد؟ چرا با مهاجران چنین رویۀ دورویه می‏کنند؟ این هیچ منطقی و انسانی نیست؛ مگر اینکه نقشۀ اصلی، جابه‏جایی اوغانان/پشتوها در مناطق تاجیک‏نشین و شیعه و ازبک‏نشین باشد. با وجود این، طالبان با شروع کار روی کانال قوش‏تپه، مهاجران فراوان اوغان/پشتون را به آنجا برده شده و زمین مفت برای‏شان داده شده است تا زراعت کند.(طرح۵) همین‏گونه، آنان با کار روی پروژۀ مشابه در غرب کشور، اوغانانی/پشتوهایی در آنجا برده و ساکن کرده‏اند/می‏کنند.(طرح۱۱) مهاجران اوغان/پشتون پاکستانی بهترین دلیل برای اجرای طرح سمسور افغان است. اوغانان/پشتوهای متعصب، دنبال چنین فرصتی بودند که اکنون مسیر شده است. طالبان نیز در حال پیاده‏سازی این طرح است.
همان‏گونه که خواندید، طالبان همچون گروه مناسب و مجری طرح سمسور افغان است. اینان آورده شده‏اند تا طرح سمسور افغان ـ یا بهتر است بگویم طرح اوغانان/پشتوهای درس‏خوانده و سوگوار سقوط شاهی اوغانی/پشتونی ـ را پیاده کنند. آنان دارند کارهایی را می‏کنند که سمسور افغان پیشنهاد کرده بود. با این روشنی، دیگر فرصتی برای بگومگوهای ناحق نیست. باید متوجه بود و نگذاشت که این طرح تمام و کمال پیاده شود. اگر امروز خاموش باشیم، فردا سرزمین‏های پارسی‏زبان و ترک‏نژادان و هندوباوران زیر پای رمۀ کوچیان خاک‏آلود خواهد شد. آنگاه اوغانان/پشتوها تمام کشور را در قبضه خواهند داشت و مردم بومی را از این خاک خواهند راند.